Giáo án bài: Sông nước Cà Mau theo CV 5512

Hoạt động của thầy- trò

Nội dung bài học

* Mục tiêu: Giúp HS nắm được những nét cơ bản về tác giả Đoàn Giỏi và tác phẩm "Sông nước Cà Mau”

* Nhiệm vụ: HS tìm hiểu ở nhà

* Phương thức thực hiện: trình bày dự án, hoạt động chung, hoạt động nhóm.

* Yêu cầu sản phẩm: phiếu học tập, câu trả lời của HS.

*Cách tiến hành:

- Gv chuyển giao nhiệm vụ: trình bày dự án về tác giả Đoàn Giỏi

- Hs tiếp nhận nhiệm vụ

- Dự kiến trả lời:

+Tác giả (1925 - 1989) quê ở tỉnh Tiền Giang, viết văn từ thời kháng chiến chống Pháp. Ông thường viết về thiên nhiên và cuộc sống con người Nam Bộ.

? Nêu những hiểu biết về văn bản?

1 HS trả lời.

- Dự kiến TL

+ Tác phẩm Đất rừng phương Nam (1957) là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi

+ Bài văn Sông nước Cà Mau trích chương 18 truyện này.

* GV chốt: giới thiệu chân dung nhà văn Đoàn Giỏi và tác phẩm đất rừng phương Nam.

GV chuyển giao nhiệm vụ:

HĐ NHÓM (3 phút):

Yêu cầu đọc đối với văn bản này như thế nào?

Nêu PTBĐ chính của văn bản?

c. Ngôi kể? Tác dụng?

d. Bố cục? (Bài văn tả cảnh gì? Tả theo trình tự nào?)

Dự kiến HS trả lời.

+ Yêu cầu đọc: giọng hăm hở, liệt kê, giới thiệu nhấn mạnh các tên riêng.

+PTBĐ chính: miêu tả

+ Ngôi kể: - Ngôi kể thứ nhất: nhân vật bé An đồng thời là người kể chuyện, kể những điều mắt thấy, tai nghe.

+Tác dụng: thấy được cảnh quan vùng sông nước Cà Mau qua cái nhìn và cảm nhận hồn nhiên, tò mò của một đứa trẻ thông minh ham hiểu biết.

*4 đoạn

+ Đoạn 1: khái quát về cảnh sông nước Cà Mau.

+ Đoạn 2: Cảnh kênh rạch, sông nước được giới thiệu tỉ mỉ, cụ thể, thấm đậm màu sắc địa phương.

+ Đoạn 3: Đặc tả cảnh dòng sông Năm Căn.

+ Đoạn 4: Cảnh chợ Năm Căn.

Nhận xét.

GV chốt và cho HS tìm hiểu chú thích: 3, 5, 10, 11, 12, 15.

*Mục tiêu: Giúp HS có những cảm nhận về thiên nhiên cà Mau

*Nhiệm vụ : HS thực hiện yêu cầu của GV

*Phương thức thực hiện: trình bày hoạt động chung, hoạt động nhóm.

* Yêu cầu sản phẩm: Câu trả lời của HS, phiếu học tập

*Cách thực hiện:

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

THẢO LUẬN NHÓM BẰNG KĨ THUẬT KHĂN PHỦ BÀN (5 phút)

a. Tả cảnh Cà Mau qua cái nhìn và cảm nhận của bé An, tác giả chú ý đến những ấn tượng gì nổi bật? Sử dụng nghệ thuật gì?

b. Những từ ngữ hình ảnh nào làm nổi bật rõ màu sắc riêng biệt của vùng đất ấy? Qua những âm thanh nào?

c. Em cảm nhận như thế nào về cảnh sông nước Cà Mau qua ấn tượng ban đầu của tác giả?

2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:

+ HS đọc yêu cầu (Theo dõi đoạn 1).

+ HS hoạt động cá nhân.

+ HS thảo luận.

- Đại diện trình bày.

- Dự kiến TL:

+Một vùng sông ngòi kênh rạch rất nhiều, bủa giăng chằng chịt như mạng nhện-> So sánh

+ Màu sắc riêng biệt: Màu xanh của trời nước, cây, lá rừng tạo thành một thế giới xanh, xanh bát ngát nhưng chỉ toàn một màu xanh không phong phú, vui mắt.

+Âm thanh rì rào của gió, rừng, sóng biển đều ru vỗ triền miên.

+ Cảm giác lặng lẽ, buồn buồn, đơn điệu, mòn mỏi...

+ Hình dung: cảnh sông nước Cà Mau có rất nhiều kênh rạch, sông ngòi, cây cối, tất cả phủ kín một màu xanh. Một thiên nhiên còn hoang sơ, đầy hấp dẫn và bí ẩn.

- 2 HS phản biện.

- GV đánh giá quá trình thảo luận nhóm, đánh giá sản phẩm của HS.

- GV chốt kiến thức

*Mục tiêu: Giúp HS có những cảm nhận về cảnh kênh rạch Cà Mau

*Nhiệm vụ: HS thực hiện yêu cầu của GV

*Phương thức thực hiện: trình bày hoạt động chung, hoạt động cặp đôi.

* Yêu cầu sản phẩm: Câu trả lời của HS, phiếu học tập

*Cách thực hiện

1. GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS:

Hoạt động cặp đôi (5 phút) (HS theo dõi vào đoạn 2)

a. Hãy tìm những danh từ riêng trong đoạn văn? Em có nhận xét gì về cách đặt tên?

b. Những địa danh đó gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên và cuộc sống Cà Mau?

c. Đoạn văn có phải hoàn toàn thuộc văn miêu tả không? Vì sao?

2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:

+ HS đọc yêu cầu.

+ HS hoạt động cá nhân.

+ HS thảo luận.

Đại diện nhóm trình bày.

Dự kiến TL:

+ Tên các địa phương: Chà Là, Cái Keo, Bảy Háp, Mái Giầm, Ba Khía...

+ Cái tên dân dã mộc mạc theo lối dân gian. Những cái tên rất riêng ấy góp phần tạo nên màu sắc địa phương không thể trộn lẫn với các vùng sông nước khác.

+ Thiên nhiên ở đây phong phú đa dạng, hoang sơ; thiên nhiên gắn bó với cuộc sống lao động của con người.

+ Đoạn văn không chỉ tả cảnh mà còn xen kẽ thể loại văn thuyết minh. Giới thiệu cụ thể, chi tiết về cảnh quan, tập quán, phong tục một vùng đất nước.

- 2 HS phản biện.

- GV đánh giá quá trình HĐ nhóm, đánh giá sản phẩm của HS.

- GV chốt

*Mục tiêu: Giúp HS có những cảm nhận về vẻ đẹp độc đáo của dòng sống Năm Căn

*Nhiệm vụ: HS thực hiện yêu cầu của GV

*Phương thức thực hiện: trình bày hoạt động chung, hoạt động nhóm

*Yêu cầu sản phẩm: phiếu học tập, câu trả lời của HS

1. GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS:

Hoạt động nhóm bằng kĩ thuật khăn phủ bàn (5 phút) (HS theo dõi vào đoạn 3)

a. Dòng sông và rừng đước Năm Căn được tác giả miêu tả bằng những chi tiết nổi bật nào?

b. Theo em, cách tả cảnh ở đây có gì độc đáo? Tác dụng của cách tả này?

c. Em có nhận xét gì về cách dùng động từ của tác giả ở câu văn: "Thuyền chúng tôi chèo thoắt qua kênh bọ mắt, đổ ra con sông cửa lớn, xuôi về Năm Căn".

d. Đoạn văn tả cảnh sông và đước Năm Căn đã tạo nên một thiên nhiên như thế nào trong tâm tưởng của em?

2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:

+ HS đọc yêu cầu.

+ HS hoạt động cá nhân.

+ HS thảo luận.

Đại diện nhóm trình bày.

Dự kiến TL:

+ Dòng sông: Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác; cá hàng đàn đen trũi như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.

+ Rừng đước: Dựng cao ngất như hai dãy trường thành vô tận; cây đước ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh..

+ Tác giả tả trực tiếp bằng thị giác, thính giác. Dùng nhiều so sánh -> Khiến cảnh hiện lên cụ thể, sinh động, người đọc dễ hình dung.

+ Một câu văn dùng tới 3 động từ (thoát, đổ, xuôi) chỉ các trạng thái hoạt động khác nhau của con thuyền trong những không gian khác nhau.  Cách dùng từ như vậy vừa tinh tế, vừa chính xác.

+ Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, trù phú, một vẻ đẹp chỉ có thời xa xưa.

2. HS phản biện.

- GV đánh giá quá trình HĐ nhóm, đánh giá sản phẩm của HS.

- GV chốt

GV: Cà Mau không chỉ độc đáo ở cảnh thiên nhiên sông nước mà còn hấp dẫn ở cảnh sinh hoạt cộng đồng nơi chợ búa.

*Mục tiêu: Giúp HS có những cảm nhận về vẻ đẹp độc đáo của chợ Năm Căn

*Nhiệm vụ: HS thực hiện yêu cầu của GV

*Phương thức thực hiện: trình bày hoạt động chung, hoạt động nhóm.

* Yêu cầu sản phẩm: phiếu học tập, câu trả lời của HS.

*Cách thực hiện:

1. GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS:

Hoạt động nhóm bằng kĩ thuật động não (5 phút) (HS theo dõi vào đoạn 4)

a. Tìm chi tiết điển hình tả quang cảnh chợ Năm Căn vừa quen thuộc, vừa lạ lùng

b. Ở đoạn văn trước tác giả chú ý đến miêu tả. Ở đoạn văn này tác giả chú ý đến kể chuyện. Ở đây bút pháp kể được tác giả sử dụng như thế nào?

c. Qua cách kể của tác giả, em hình dung như thế nào về chợ Năm Căn?

2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:

+ HS đọc yêu cầu.

+ HS hoạt động cá nhân.

+ HS thảo luận.

Đại diện nhóm trình bày.

Dự kiến TL:

+ Quen thuộc: Giống các chợ kề bên vùng Nam Bộ, lều lá nằm cạnh nhà tầng; gỗ chất thành đống, rất nhiều thuyền trên bến.

+ Lạ lùng: Nhiều bến, nhiều lò than hầm, gỗ đước; nhà bè như những khu phố nổi, như chợ nổi trên sông; bán đủ thứ, nhiều dân tộc

+ Tác giả chú trọng liệt kê hàng loạt chi tiết về chợ năm Căn: Những nhà, những lều, những bến, những lò, những ngôi nhà bè, những người con gái, những bà cụ...

-> Cảnh tượng đông vui tấp nập, hấp dẫn.

2 HS phản biện.

- GV đánh giá quá trình HĐ nhóm, đánh giá sản phẩm của HS.

- GV chốt

*Mục tiêu: Giúp học sinh khái quát được những nét đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của văn bản.

*Nhiệm vụ: HS thực hiện yêu cầu của GV

*Phương thức thực hiện: Hoạt động cá nhân.

* Yêu cầu sản phẩm: Câu trả lời của HS, phiếu học tập

1. GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS:

HOẠT ĐỘNG CÁ NHÂN (2 phút)

Về nghệ thuật

Về nội dung

Dự kiến Hs trả lời

1. Nghệ thuật.

- Quan sát, so sánh, nhận xét về đặc sắc

2. Nội dung.

- Thiên nhiên phong phú hoang sơ mà tươi đẹp; Sinh hoạt độc đáo mà hấp dẫn.

- Tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết rất phong phú đã giúp tác giả miêu tả, giới thiệu sông nước Cà Mau tường tận, hấp dẫn đến như vậy

2 Hs phản biện

Gv chốt-> ghi nhớ SGK.

HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

*Mục tiêu: Vận dụng hiểu biết về văn bản để làm bài

*Nhiệm vụ: HS suy nghĩ, trình bày

*Phương thức thực hiện: HĐ cặp đôi

* Yêu cầu sản phẩm: Câu trả lời của HS.

1. GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS:

TRAO ĐỔI CẶP ĐÔI (1 phút)

Em hiểu biết những gì về vùng sống nước Cà Mau qua văn bản

2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc yêu cầu.

+ Trao đổi cặp đôi

- GV nhận xét câu trả lời của HS.

- GV định hướng:

I. Giới thiệu chung.

1.Tác giả:

2. Văn bản

a. Xuất xứ, thể loại

- Trích chương 8 truyện “Đất rừng Phương Nam”

- TL: truyện dài

b. Đọc, chú thích, bố cục.

II. Tìm hiểu văn bản:

1. Ấn tượng chung về thiên nhiên Cà Mau:

- So sánh -> Một vùng sông ngòi kênh rạch rất nhiều, bủa giăng chằng chịt như mạng nhện.

- Màu sắc riêng biệt.

- Âm thanh rì rào của gió, rừng, sóng biển

-> TN Cà Mau mênh mông, rộng lớn, mang vẻ đẹp nguyên sơ đầy hấp dẫn và bí ẩn.

2. Cảnh kênh rạch, sông ngòi:

- Cách đặt tên, gọi tên theo đặc điểm riêng: rất độc đáo, mộc mạc, dân dã.

-> Thiên nhiên ở đây phong phú đa dạng, hoang sơ, gắn bó với cuộc sống lao động của con người.

3. Tả cảnh dòng sông Năm Căn:

- Tả trực tiếp bằng thị giác, thính giác, dùng nhiều so sánh ->Dòng sông Năm Căn và rừng đước hiện lên cụ thể, sinh động, người đọc dễ hình dung.

- Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, trù phú, một vẻ đẹp chỉ có thời xa xưa.

4. Tả cảnh chợ Năm Căn:

- Miêu tả kĩ lưỡng, bao quát, chú ý tả hình khối, màu sắc, âm thanh -> Sự tấp nập, trù phú của chợ Năm Căn. Chợ Năm Căn mang màu sắc rất độc đáo.

- Cảnh tượng đông vui tấp nập, hấp dẫn.

III. Tổng kết: (SGK - tr23)

1. Nghệ thuật.

- Quan sát, so sánh, nhận xét về đặc sắc

2. Nội dung.

- Thiên nhiên phong phú hoang sơ mà tươi đẹp; Sinh hoạt độc đáo mà hấp dẫn.

- Tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết rất phong phú đã giúp tác giả miêu tả, giới thiệu sông nước Cà Mau tường tận, hấp dẫn đến như vậy

3.Ghi nhớ: (SGK)

IV. Luyện tập

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

HĐ1: Hướng dẫn HS đọc văn bản và tìm hiểu chú thích

- GV hướng dẫn đọc-> GV đọc mẫu một đoạn

- HS đọc -> HS nhận xét giọng đọc của bạn

- GV nhận xét, sửa giọng đọc cho HS.

- HS đọc chú thích * sgk

? Em hiểu gì về tác giả Đoàn Giỏi và tác phẩm Đất rừng Phương Nam?

- GV giới thiệu thêm về tác phẩm "Đất rừng phương Nam"

? Nêu xuất xứ bài văn?

- GV kiểm tra một số chú thích khó.

? Bài văn miêu tả cảnh gì?

- HS: cảnh quan sông nước vùng Cà Mau.

? Tả theo trình tự nào?

- HS: Từ khái quát đến cụ thể

? Theo trình tự miêu tả, bài văn có bố cục như thế nào?

- HS: + Đ1: .... Đơn điệu -> ấn tượng ban đầu.

+ Đ2: ... Ban mai: -> Kênh rạch ...

+ Đ3: còn lại -> Chợ Năm Căn.

HĐ2: HD HS tìm hiểu văn bản

? Tác giả ở vị trí nào quan sát?

? Vị trí ấy thuận lợi gì cho người quan sát?

- HS: Vị trí: Trên thuyền

- HS chú ý đoạn 1 văn bản.

? Đoạn văn giới thiệu điều gì?

-Tác giả đã diễn tả ấn tượng ban đầu bao trùm về sông nước vùng Cà Mau như thế nào? qua các giác quan nào?

- HS: nhìn, nghe, cảm giác..

+ Sông ngòi kênh rạch giăng bủa....

+ Trời xanh.… nước xanh.. xung quanh xanh.

+ Cảm giác: về màu xanh bao trùm, tiếng rì rào bất tận của rừng cây, sóng, gió.

? Qua các hình sông nước, gợi lên một không gian, cảm giác như thế nào?

? Để thể hiện nội dung trên, theo em, tác giả đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật gì?

- HS chú ý đoạn văn 2.

? Đoạn văn tả cảnh gì?

? Em có nhận xét gì về cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh ở vùng Cà Mau, em có nhận xét gì về các địa danh ấy?

- HS: Trả lời

? Những địa danh ấy gợi đặc điểm gì về thiên nhiên Cà Mau?

? Phần chính của đoạn 2 tả cảnh gì?

? Dòng sông Năm Căn hiện lên qua con mắt quan sát của tác giả như thế nào?

- HS: Trả lời

? Tìm những chi tiết tả rừng Đước?

- HS: cao ngất ...vô tận… xanh lá mạ, xanh rêu, xanh chai lọ

- HS đọc đoạn 3

- HS quan sát, mô tả tranh SGK.

? Chợ Năm Căn được miêu tả như thế nào?

- HS: những đống gỗ cao như núi, bến Vân Hà nhộn nhịp, những ngôi nhà bè...

? Chợ Năm Căn độc đáo ở điểm nào?

- HS: đa dạng về mầu sắc, trang phục, tiếng nói

? NT miêu tả trong đoạn là gì? (hình khối, mầu sắc, âm thanh)

? Em có cảm nhận gì về vùng Cà Mau qua văn bản này?

- HS phát biểu, HS khác nhận xét.

- HS đọc ghi nhớ

HĐ3:HDHS luyên tập.

- HS nêu yêu cầu BT 2:

- GV gợi ý: Vận dụng quan sát, miêu tả, để giới thiệu về con sông quê hương em.

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Đọc văn bản:

2. Chú thích.

- Tác giả, tác phẩm (SGK)

- Vị trí đoạn trích: Trích từ chương XVIII của tác phẩm.

3. Bố cục: 3 đoạn

II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

1. Cảnh bao quát

- Không gian rộng lớn mênh mông -> Gợi sự đơn điệu triền miên

- NT: Tả xen kể, liệt kê, điệp từ, tính từ chỉ mầu sắc và trạng thái, cảm giác.

2. Kênh rạch, sông ngòi Cà Mau

* Đặt tên: Theo đặc điểm riêng biệt.

-> gợi sự hoang dã, tự nhiên, phong phú.

* Dòng sông Năm Căn.

- Rộng hơn ngàn thước ® rộng lớn

- Nước ầm ầm như thác ® hùng vĩ.

* Rừng đước: Cao ngất như 2 dãy trường thành.

3. Chợ Năm Căn.

- Trù phú: Hàng hóa phong phú, tấp nập, rộng lớn.

- Độc đáo: Họp trên sông, đa dạng về màu sắc, trang phục, giọng nói..

- Nghệ thuật: Vừa bao quát, vừa cụ thể.

* Ghi nhớ : SGK/23

III. LUYỆN TẬP:

Bài tập 2