Giáo án môn Ngữ văn lớp 6 bài 83

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

HĐ1: Hình thành khái niệm ẩn dụ

- HS đọc và nêu yêu cầu vd sgk tr 68

? Cụm từ người cha dùng để chỉ ai?

? Tại sao em biết điều đó?

- HS: Trả lời

? Tìm một ví dụ tương tự

- HS: “Bác Hồ cha của chúng em

Quả tim lớn lọc trăm đường máu nhỏ” (Tố Hữu)

? Cụm từ người cha trên có gì giống và khác nhau?

- GV chốt: Khi phép so sánh bị lược bỏ vế A, người ta gọi đó là so sánh ngầm (ẩn kín) => Đó là phép ẩn dụ

? Em hiểu thế nào là ẩn dụ? Dùng ẩn dụ có tác dụng gì?

- HS: Đọc ghi nhớ.SGK/68

HĐ2: Tìm hiểu các kiểu ẩn dụ

? GV: Các từ in đậm (thắp, lửa hồng) dùng để chỉ những hiện tượng hoặc sự vật nào? Vì sao?

? Từ “nắng giòn tan”có gì đặc bịêt với cách nói thông thường?

- HS: Thông thường nói nắng vàng, nắng rực

? Nắng có thể dùng thính giác để nghe được không? (không)

- Giòn tan: Âm thanh => thính giác được dung cho đối tượng của thị giác

=> Sự so sánh đặc biệt: Chuyển đổi cảm giác từ thị giác sang thính giác.

Câu ca dao “Anh như thuyền đi, em như bến đậu”

? Từ “thuyền” và “bến” được dung với ngiã gốc hay nghiã chuyển?

? Giải thích nghĩa gốc, nghĩa chuyển của 2 từ đó?

? Các hình ảnh thuyền và biển gợi cho em liên tưởng đến ai?

- Thuyền, bến được dùng với nghĩa chuyển

+ Thuyền: Phương tiện giao thông đường thuỷ-> Có tính chất cơ động, chỉ người đi xa

+ Bến : Đầu mối giao thông -> Tính chất cố định, chỉ người chờ

*Liên tưởng: Những người con trai, con gái yêu nhau, xa nhau, nhớ thương nhau.

=> Giống nhau về phẩm chất

- HS đọc ghi nhớ SGK/69

HĐ3: Hướng dẫn luyện tập

- HS: Đọc và nêu yêu cầu bài tập.

? So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau?

- HS: Trả lời -> HS khác nhận xét

- GV: Kết luận

- HS: Đọc và nêu yêu cầu bài tập.

- HS: Thảo luận nhóm:

+ Nhóm 1: Ý a

+ Nhóm 2: Ý b

+ Nhóm 3: Ý c

+ Nhóm 4: Ý d

-> Thời gian: 5’

- GV: Gợi ý hai yêu cầu:

a. Tìm các ẩn dụ

b. Nêu nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.

=> Các nhóm trình bày, nhận xét

- GV: Kết luận.

- HS đọc kỹ các câu thơ, tìm các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (Từ thị giácà cảm giác, thị giácà thính giác…)

- GV: Kết luận.

I. ẨN DỤ LÀ GÌ?

1.Ví dụ:

* Nhận xét.

- Người cha -> Bác Hồ.

- Vì Bác và người Cha có những phẩm chất giống nhau: tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo, ân cần.

=> Giống phép so sánh ở chỗ: dựa trên quan hệ tương đồng.

Khác: chỉ xuất hiện hình ảnh so sánh mà không xuất hiện hình ảnh được so sánh (Vế A ẩn, xuất hiện vế B).

2. Ghi nhớ:

II. CÁC KIỂU ẨN DỤ:

1. Ví dụ: SGK

2. Nhận xét.

- Thắp – nở hoa.

- lửa hồng- màu đỏ

giống nhau về hình thức

ẩn dụ hình thức

Thắp - nở hoa

Giống nhau về cách thức thực hiện hành động

à ẩn dụ cách thức

Nắng giòn tan nắng rực rỡ

ẩn dụ chuyển đổi cảm giác

Người cha - Bác Hồ

Giống nhau về phẩm chất

ẩn dụ phẩm chất

2. Ghi nhớ : SGK/69

III. LUYỆN TẬP:

Bài 1 SGK/69

- Cách 1: diễn đạt bình thường.

- Cách 2: Sử dụng so sánh tạo cho câu thơ có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách diễn đạt thông thường.

- Cách 3: Có sử dụng ẩn dụ giúp cho sự diễn đạt hay hơn: gợi hình, gợi cảm, hàm súc.

Bài 2 SGK/70

a. Ăn quả - hưởng thụ thành quả lao động.

à tương đồng về cách thức.

+ Kẻ trồng cây - người lao động tạo ra thành quả.

àTương đồng về phẩm chất.

b. mực đen- cái xấu

+ đèn sáng- cái tốt

àTương đồng về phẩm chất.

c. + Thuyền – người đi xa

+ bến - người ở lại

à Tương đồng về phẩm chất

d. Mặt trời 1: Tự nhiên

+ Mặt trời 2: Bác Hồ

à Tương đồng về phẩm chất

Bài 3 SGK/70

a. - Thấy mùi: khứu giác -> thị giác.

- Thấy mùi hồi chín chảy qua mặt: Xúc giác -> khứu giác.

b. Ánh nắng chảy đầy vai.

- Xúc giác -> thị giác.

c. Tiếng rơi rất mỏng

- Xúc giác -> thính giác.

d. Ướt tiếng cười của bố

- Xúc giác, thị giác -> thính giác.

- Tác dụng: Giúp cho câu văn (thơ)sinh động, hình ảnh đặc sắc và người đọc có thể cảm nhận sự vật, hiện tượng một cách cụ thể hơn bằng nhiều giác quan.