Giáo án môn Ngữ văn lớp 7 bài 17

Hoạt động của thầy - trò

Nội dung kiến thức

* Hoạt động 1: Tìm hiểu nhu cầu biểu cảm của con người.

Hs: đọc 2 câu ca dao trong sgk (71)

? Mỗi câu ca dao trên thổ lộ tình cảm, cảm xúc gì?

?Người ta thổ lộ tình cảm để làm gì?

->Thổ lộ tình cảm để gợi sự cảm thông, chia sẻ, gợi sự đồng cảm.

? Khi nào con người cần thấy phải làm văn biểu cảm?

->Khi có những tình cảm tốt đẹp chất chứa, muốn biểu hiện cho người khác cảm nhận thì người ta có nhu cầu biểu cảm)

? Vậy thế nào là văn biểu cảm?

? Người ta thường biểu cảm bằng những phương tiện nào?

=> GV: văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình. Bao gồm các thể loại văn học như: thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tuỳ bút...

HS: đọc 2 đoạn văn.

? 2 đoạn văn trên biểu đạt những nội dung gì?

-> GV: trong thư từ, nhật kí, người ta thường biểu cảm theo lối này.

? Nội dung ấy có đặc điểm gì khác so với nội dung của văn bản tự sự và miêu tả?

->Cả 2 đoạn đều không kể 1 chuyện gì hoàn chỉnh, mặc dù có gợi lại những kỷ niệm. Đặc biệt là đoạn 2 tác giả sử dụng biện pháp miêu tả, từ miêu tả mà liên tưởng, gợi ra những cảm xúc sâu sắc.

-> Văn biểu cảm khác tự sự và miêu tả thông thường.

? Có ý kiến cho rằng: Tình cảm, cảm xúc trong văn biểu cảm phải là tình cảm, cảm xúc thấm nhuần tư tưởng nhân văn. Qua 2 đoạn văn trên em có tán thành ý kiến đó không?

? Em có nhận xét gì về phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc ở 2 đoạn văn trên?

->2 đoạn văn có cách biểu cảm khác nhau.

+Đoạn 1: biểu cảm trực tiếp.

+Đoạn 2: bắt đầu bằng miêu tả tiếng hát đêm khuya trên đài, rồi im lặng, rồi tiếng hát trong tâm hồn, trong tư tưởng. Tiếng hát của cô gái biến thành tiếng hát của quê hương, đất nước, của ruộng vườn, của nơi chôn rau cắt rốn.

? Em hãy chỉ ra các từ ngữ và hình ảnh liên tưởng có giá trị biểu cảm ở 2 đoạn văn trên?

=> GV khẳng định: văn biểu cảm chỉ nhằm cho người đọc biết được, cảm được tình cảm của người viết. Tình cảm là nội dung thông tin chủ yếu của văn biểu cảm.

? Văn biểu cảm là gì?

? Văn biểu cảm được thể hiện qua những thể loại nào?

? Tình cảm trong văn biểu cảm thường có tính chất như thế nào?

? Văn biểu cảm có những cách biểu hiện nào?

-> HS đọc ghi nhớ

*Hoạt động 2: HD luyện tập.

HS: đọc, xác định yêu cầu BT.

? So sánh 2 đoạn văn và cho biết đoạn nào là văn biểu cảm? vì sao?

? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm của đoạn văn ấy?

HS: đọc, xác định yêu cầu BT

? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm trong bài thơ Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh?

I. NHU CẦU BIỂU CẢM CỦA CON NGƯỜI.

1. Nhu cầu biểu cảm của con người

* Ví dụ 1: 2 câu ca dao (sgk –71)

- Câu 1: thổ lộ tình cảm thương cảm, xót xa cho những cảnh đời oan trái.

- Câu 2: thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc như chẽn lúa đòng đòng phơi mình tự do dưới ánh nắng ban mai.

=>Văn biểu cảm: là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc...

- Các thể loại văn biểu cảm: thư, thơ, văn...

2- Đặc điểm chung của văn biểu cảm:

* Ví dụ 2: 2 đoạn văn (sgk – 72)

- Đoạn1: biểu hiện nỗi nhớ bạn và nhắc lại những kỉ niệm xưa.

- Đoạn 2: biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước.

=> là những tình cảm đẹp thấm nhuần tư tưởng nhân văn

+ Phương thức biểu đạt:

- Đoạn 1: là biểu cảm trực tiếp

-> người viết gọi tên đối tượng biểu cảm, nói thẳng tình cảm của mình (cách này thường gặp trong thư từ, nhật kí, văn chính luận)

- Đoạn 2: là biểu cảm gián tiếp-> tác giả không nói trực tiếp mà gián tiếp thể hiện tình yêu quê hương đất nước (đây là cách biểu cảm thường gặp trong tác phẩm văn học).

+ Các từ ngữ, hình ảnh có giá trị biểu cảm.

-Đoạn 1: Thương nhớ ôi, xiết bao mong nhớ, các KN.

- Đoạn 2: là chuỗi hình ảnh và liên tưởng.

* Ghi nhớ: sgk-73

II. LUYỆN TẬP.

* Bài 1(73)

- Đoạn b: là biểu cảm vì nhà văn đã biến hoa hải đường thành tình cảm.

->Nội dung biểu cảm của đoạn văn:

+ Hải đường rộ lên hàng trăm đoá hoa ở đầu cành phơi phới như 1 lời chào hạnh phúc.

+ Hải đường có màu đỏ thắm rất quí, hân hoan, say đắm.

+ Hoa hải đường rực rỡ, nồng nàn nhưng không có vẻ gì là yểu điệu thục nữ, cánh hoa khum khum như muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền.

* Bài 2 (74)

Hai bài thơ đều là biểu cảm trực tiếp vì cả 2 bài đều trực tiếp nêu tư tưởng, tình cảm, không thông qua 1 phương tiện trung gian như miêu tả, kể chuyện nào cả.