Đề cương ôn tập học kì I Hóa học 9

Chương 1: CÁC LOẠI HỢP CHẤT VÔ CƠ

I. PHÂN LOẠI HỢP CHẤT VÔ CƠ

II. OXIT

Oxit là hợp chất của nguyên tố oxi với một nguyên tố hóa học khác

CTTQ: M_xO_y

VD: Na₂O; Fe₂O₃

Cách gọi tên:

+ Tên oxit axit = tên nguyên tố phi kim (kèm tiền tố chỉ số nguyên tử kim loại hoặc phi kim) + oxit (kèm tiền tố chỉ số nguyên tử oxi)

Một số tiền tố chỉ số nguyên tử: mono : 1; đi : 2; Tri : 3.....

VD: CO₂ : Cacbon dioxit

P₂O₅: Đi photpho penta oxit

+ Tên oxit bazo = Tên nguyên tố kim loại (kèm hóa trị nếu nguyên tố kim loại có nhiều hóa trị) + oxit

VD: Fe₂O₃ : Sắt (III) oxit

Tính chất hóa học

Oxit axit	Oxit bazo
a. Tác dụng với nước → dung dịch axit VD: SO2 + H2O → H2SO3 b. Tác dụng với dd bazo → Muối + H2O CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O c. Tác dụng với oxit bazo → Muối (Một số oxit bazo có thể tác dụng với oxit axit: K2O, Na2O, BaO, CaO) SO2 + BaO → BaSO3	a. Tác dụng với nước → Dung dịch bazo (kiềm) BaO + H2O → Ba(OH)2 b. Tác dụng với axit → Muối + Nước FeO + H2SO4 → FeSO4 + H2O c. Tác dụng với oxit axit → Muối SO2 + BaO → BaSO3
Oxit lưỡng tính	Oxit trung tính
Oxit lưỡng tính vừa tác dụng với dung dịch axit, vừa tác dụng với dung dịch bazo để tạo thành muối và nước Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O Al2O3 + 2NaOH → NaAlO2 + H2O	Oxit trung tính là những oxit không tác dụng với axit, bazo hay với nước VD: NO, CO, N2O,...

III. AXIT

Axit là hợp chất mà phân tử có một hay nhiều nguyên tử hidro liên kết với gốc axit.

CTTQ: H_nA

VD: HCl, H₂SO₄, HNO₃, H₃PO₄...

Cách gọi tên:

a. Axit không có oxi: Tên axit = Axit + tên phi kim + hidric

VD: HCl: axit clohidric

HF: axit flohidric

b. Axit có oxi: Tên axit = Axit + tên phi kim + ic

VD: H₂SO₄ : Axit sunfuric

HNO₃: Axit nitric

Axit có ít nguyên tử oxi : Tên axit = Axit + tên phi kim + ơ

VD: H₂SO₃ : Axit sunfurơ

Tính chất hóa học

a. Đổi màu chất chỉ thị

Axit làm đổi màu quỳ tím sang màu đỏ

b. Tác dụng với oxit bazo => Muối + H₂O

VD: H₂SO₄ + BaO → BaSO₄ + H₂O

c. Tác dụng với bazo => Muối + H₂O

VD: 2HCl + Cu(OH)₂ → CuCl₂ + 2H₂O

d. Tác dụng với kim loại => Muối + H₂

(dung dịch HCl, H₂SO₄ tác dụng KL (trừ một số KL: Ag, Cu, ...)

H₂SO₄  + Fe → FeSO₄ + H₂

e. Tác dụng với muối => Muối mới + axit mới

(Sản phẩm sinh ra là chất dễ bay hơi. hoặc muối mới không tan)

* Lưu ý:

Al, Fe, Cr thụ động trong HNO₃ đặc nguội, H₂SO₄ đặc nguội

H₂SO₄ đặc nóng, HNO₃ tác dụng với hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) và không sinh ra khí H₂

Cu + H₂SO₄ đặc → CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O

IV. BAZO

Bazo là hợp chất gồm một nguyên tử kim loại liên kết cới một hay nhiều nhóm hidroxit (OH)

CTTQ: M(OH)_n

VD: NaOH; Fe(OH)₃

Cách gọi tên bazo:

Tên bazo = Tên nguyên tố kim loại (kèm hóa trị nếu nguyên tố hóa trị có nhiều hóa trị) + hidroxit

VD: Fe(OH)₂ : Sắt (II) hidroxit

NaOH: Natri hiroxit

Tính chất hóa học

- Tác dụng với axit => Muối + H₂O

Ca(OH)₂ + H₂SO₄ → CaSO₄ + 2H₂O

- Bazo tan làm đổi màu chất chỉ thị

 + Qùy tím chuyển thành màu xanh, phenol phtalein chuyển thành màu hồng

- Bazo tan tác dụng với oxit axit => Muối + H₂O

Ba(OH)₂ + CO₂ → BaCO₃ + H₂O

- Bazo tan tác dụng với dung dịch muối => Muối mới + Bazo mới

(ĐK: Sản phẩm sinh ra phải có ít nhất 1 chất kết tủa)

2NaOH + CuSO₄ → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

- Bazo không tan bị nhiệt phân hủy => Oxit bazo + H₂O

Cu(OH)₂ .\(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\).CuO + H2O

V. MUỐI

Muối là hợp chất mà phân tử gồm một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc axit

CTTQ: A_xB_y

A là kim loại, B là gốc axit

VD: K₂SO₄; CaCO₃, ...

Tên gọi:

Muối trung hòa: Tên nguyên tố kim loại (kèm hóa trị nếu nguyên tố kim loại có nhiều hóa trị) + Tên gốc axit

VD: Na₂SO₄ : Natri sunfat

Muối axit : Tên nguyên tố kim loại + hidro + tên gốc axit

VD: NaHCO₃ : Natri hidrocacbonat

Tính chất hóa học

-Dung dịch muối +  kim loại → Muối mới + KL mới

VD: CuSO₄ + Fe → FeSO₄ + Cu

- Muối + axit → Muối mới + axit mới

(Sản phẩm sinh ra phải có chất kết tủa, hoặc khí bay ra)

VD: CaCO₃ + HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O

- Dung dịch muối + dung dịch bazo => Muối mới + bazo mới

(Sản phẩm sinh ra phải có ít nhất 1 chất kết tủa)

VD: CuSO₄ + NaOH → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

- Dung dịch muối + dung dịch muối => 2 muối mới

(Sản phẩm sinh ra phải có ít nhất 1 chất kết tủa)

VD: Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + NaCl

VI. Mối quan hệ giữa các hợp chất vô cơ

 

CHƯƠNG 2: KIM LOẠI

I. Tính chất vật lý

- Tính chất chung: Tính dẻo, dẫn điện, dẫn nhiệt và ánh kim

- Tính chất riêng: Khối lượng riêng (D) ; nhiệt độ nóng chảy, độ cứng

II. Tính chất hóa học

- Tác dụng với phi kim

Tác dụng với oxi => Oxit kim loại

(Trừ một số kl như Ag, Au, Pt)

Fe + O₂ → Fe₂O₃

Tác dụng với phi kim khác => Muối

Ca + Cl₂ → CaCl₂

- Tác dụng với axit

 + KL + Axit (HCl ; H₂SO₄ loãng) => Muối + H₂

Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂

+ KL + Axit (HNO₃, H₂SO₄ đ) => Muối + Sản phẩm khử + H2O

Cu + H₂SO₄ đ → CuSO₄ + SO₂ + H₂O
- Tác dụng với dung dịch muối => Muối mới + KL mới

Cu + 2AgNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2Ag

III. Dãy hoạt động hóa học của kim loại

K Na Ba Ca Mg Ak Zn Fe (H) Cu Hg Ag Pt Au

Ý nghĩa dãy hoạt động hóa học của kim loại:

+ Đi từ trái sang phải, mức độ hóa học của kim loại giảm dần

+ Kim loại đứng trước Mg, phản ứng với nước ở điều kiện thường tạo thành dung dịch kiềm giải phóng khí hidro

+ Kim loại đứng trước H phản ứng với một số dung dịch axit (HCl, H₂SO₄, ...) giải phóng khí hidro

+ Kim loại đứng trước (trừ Na, K, Ca, Ba, ...) đẩy được kim loại đứng sau ra khỏi dung dịch muối

IV. SO SÁNH TÍNH CHẤT CỦA NHÔM VÀ SẮT

	Nhôm – Al (NTK : 27)	Sắt – Fe (NTK : 56)
1. Tính chất vật lí	Màu trắng bạc, có ánh kim, nhẹ, dẻo, dẫn điện, dẫn điện tốt	Màu trắng xám, có ánh kim, nặng, dẻo, dẫn điện, dẫn nhiệt tốt, nhưng kém hơn nhôm
2. Tính chất hóa học	Đều mang đầy đủ tính chất hóa học của KL
a. Với phi kim	2Al + 3S \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)Al2S3	Fe + S \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)FeS
b. Với oxi	2Al + O2 → 2Al2O3	Fe + O2 → Fe3O4
c. Với axit	2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2	Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
	Cả Al, Fe đều không tác dụng với HNO3, H2SO4 đặc nguội
d. Với dung dịch muối	2Al + 3FeSO4 → Al2(SO4)3 + 3Fe	Fe + 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag
e. Với dung dịch kiềm	2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2	Không phản ứng
3. Hợp chất	Al2O3 và Al(OH)3 có tính lưỡng tính Al2O3 + 6HCl → AlCl3 + 3H2 Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O	FeO; Fe2O3; Fe3O4 là oxit bazo
4. Sản xuất	Nguyên liệu: Quăng boxit có thành phần chủ yếu là Al2O3 và criolit 2Al2O3 \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\) 4Al + 3O2	Nguyên liệu: Quặng sắt (Manhetit, hemantit,...)

V. Hợp kim

1. Hợp kim

Là chất rắn thu được khi làm nguội hỗn hợp nóng chảy của nhiều kim loại khác nhau hoặc của kim loại và phi kim.

Gang	Thép
- Gang là hợp kim của sắt với cacbon và một số nguyên tố khác (Mn, Si, S, ...) trong đó hàm lượng C từ 2 – 5% - Có 2 loại gang: + Gang trắng dùng để luyện thép + Gang xám để chế tạo máy móc, thiết bị	- Thép là hợp kim của sắt và Cacbon, một số nguyên tố khác trong đó làm lượng C < 2% - Thép thường được dùng chế tạo máy móc, công cụ lao động trong xây dựng
Sản xuất: * Nguyên liệu - Quặng sắt (Manhetit: Fe3O4; Hemantit: Fe2O3,...) - Than cốc, không khí, ... Dùng CO khử các oxit sắt ở nhiệt độ cao trong lò luyện kim. * Qúa trình sản xuất: - Phản ứng tạo CO: C + O2 \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\) CO2 C + CO2 \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)   2CO - Khử oxit sắt Fe2O3 + 3CO \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)   2Fe + 3CO2 Fe3O4 + 3CO \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)    3Fe + 4CO2 - Tạo xỉ: CaO + SiO2 → CaSiO3	Sản xuất: * Nguyên liệu: - Gang; - Sắt phế liệu - Khí oxi * Nguyên tắc sản xuất: Oxi hóa các kim loại, phi kim để loại khỏi gang phần lớn các nguyên tố C, S, P, Mn, Si, ... * Qúa trình sản xuất: - Phản ứng tạo FeO: 2Fe + O2 \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)  2FeO - FeO oxit hóa các nguyên tố khác có trong gang như: C, S, P, Mn, Si, ... thành oxit để loại ra khỏi thép FeO + Mn \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\)  Fe + MnO

VI. SỰ ĂN MÒN KIM LOẠI VÀ BẢO VỆ KIM LOẠI KHÔNG BỊ ĂN MÒN

1. Sự ăn mòn kim loại

Sự phá hủy kim loại và hợp kim trong môi trường tự nhiên do tác dụng hóa học gọi là sự ăn mòn kim loại

2. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự ăn mòn kim loại

- Nhiệt độ: Nhiệt độ cao, ăn mòn nhanh

- Các chất trong môi trường: ẩm, nhiều chất OXH thì ăn mòn nhanh

3. Các phương pháp bảo vệ kim loại không bị ăn mòn

- Ngăn không cho kim loại tiếp xúc với môi trường xung quanh

- Chế tạo các hợp kim có khả năng chống, chịu ăn mòn

CHƯƠNG 3: PHI KIM

I. TÍNH CHẤT VẬT LÝ CỦA PHI KIM

- Ở  điều kiện thường, các phi kim tồn tại ở cả 3 trạng thái: rắn, lỏng, khí.

- Phần lớn các phi kim không dẫn điện, dẫn nhiệt kém, không có ánh kim

- Một số phi kim độc như: Cl₂, Br₂, I₂, ...

II. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Tác dụng với kim loại => Muối (hoặc oxit)

VD: Hg + S → HgS

2. Tác dụng với hidro => Hợp chất khí

VD: H₂ + Cl₂ → 2HCl

3. Mức độ hoạt động của phi kim

Mức độ hoạt động hóa học mạnh hay yếu của các phi kim xét dựa vào khả năng tác dụng của phi kim với kim loại và hidro

Thứ tự hoạt động giảm dần theo dãy:

F > O > Cl > Br > S > P > C > Si

III. Clo

Tính chất vật lý:

Là chất khí màu vàng lục, mùi hắc, tan một phần trong nước. Clo là khí độc

Tính chất hóa học:

Clo có những tính chất hóa học chung cua phi kim

+ Clo + kim loại → Muối

Cl₂ + Fe → FeCl₃

+ Clo + Hidro => Khí hidro clorua

Cl₂ + H₂  → 2HCl

Tính chất khác:

Tác dụng với nước:

Cl₂ + H₂O → HCl + HClO

Cl₂ + NaOH → NaCl + NaClO + H₂O

Điều chế

Trong phòng thí nghiệm:

Dùng chất oxi hóa mạnh (MnO₂, KMnO₄, ...) + HCl đặc

VD: MnO₂ + 4HCl → MnCl₂ + Cl₂ + 2H₂O

Trong công nghiệp:

Điện phân dung dịch NaCl bão hòa có màng ngăn xốp

2NaCl + 2H₂O → 2NaOH + Cl₂ + H₂

IV. CACBON VÀ HỢP CHẤT CACBON

1. Dạng thù hình của cacbon

Có 3 loại thù hình chính: Kim cương, than chì, cacbon vô định hình

2. Tính chất của cacbon

+ Tính hấp phụ: cacbon vô định hình có khả năng hấp phụ chất khí, chất màu trên bề mặt chúng

+ Tính chất hóa học: Mang đầy đủ tính chất hóa học của phi kim

a, Tác dụng với oxi:

C + O₂ \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\) CO₂     

b, Tác dụng với oxi KL => KL + CO₂

C + ZnO \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\) Zn + CO₂

3. Hợp chất của cacbon

Các oxit của cacbon

Tính chất	CO	CO2
Tính chất vật lý	Khí không màu, không mùi, ít tan trong nước, nhẹ hơn không khí, rất độc	Khí không màu, không mùi, nặng hơn không khí, không duy trì sự sống và sự cháy
Tính chất hóa học	Là oxit trung tính Là chất khử mạnh + Tác dụng với oxit KL (KL đứng sau Al) => KL + CO2 CO + FeO \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\) Fe + CO2 + Tác dụng với oxi: 2CO + O2 \(\xrightarrow{{{t}^{0}}}\) 2CO2	+ Tác dụng với nước: CO2 + H2O  H2CO3 + Tác dụng với dung dịch kiềm CO2 + NaOH → NaHCO3 CO2 + NaOH → Na2CO3 + H2O + Tác dụng với oxit  bazo CO2 + CaO → CaCO3