Giáo án Lịch sử 7 bài 20: Nước Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527) theo CV 5512

Hoạt động dạy – học

Kiến thức cần đạt

Mục 1:

GV gọi HS đọc mục 1 SGK.

Giảng: Sau khi đất nước được hoàn toàn giải phóng, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế (tức Lê Thái Tổ), khôi phục lại quốc hiệu Đại Việt, tiến hành xây dựng bộ máy nhà nước mới. Chính quyền phong kiến được hoàn thiện dần và đến thời vua Lê Thánh Tông thì hoàn chỉnh nhất.

GV: Đứng đầu nhà nước là ai? Vua.

GV: Giúp việc cho vua có những bộ và cơ quan nào? 

Các quan đại thần. Ở triều đình có 6 bộ (Lại, Lễ, Binh, Hình, Công, Hộ), đứng đầu mỗi bộ là Thượng thư, giúp việc 6 bộ có 6 tự, 6 khoa giám sát. Các cơ quan chuyên môn như Hàn lâm viện (soạn thảo công văn), Quốc sử viện (viết sử), Ngự sử đài (can gián vua và các triều thần)…

GV: Bộ máy chính quyền địa phương được chia như thế nào? 

Thời vua Lê Thái Tổ và Lê Nhân Tông, cả nước được chia làm 5 đạo. Dưới đạo là phủ, huyện (miền núi gọi là châu), xã. Đến thời vua Lê Thánh Tông, đổi chia 5 đạo thành 13 đạo thừa tuyên, thay chức An phủ sứ đứng đầu mỗi đạo bằng 3 ti phụ trách ba mặt hoạt động khác nhau ở mỗi đạo thừa tuyên.

GV: Kể tên các ti và cho biết công việc mà mỗi ti phụ trách? 

Đô ti phụ trách quân sự, an ninh. Hiến ti phụ trách việc thanh tra quan lại, xử án, pháp luật. Thừa ti phụ trách việc hành chính, hộ tịch, thuế khóa.

GV: Dưới đạo thừa tuyên là gì?

Phủ, huyện (châu), xã.

Thảo luận: So sánh tổ chức nhà nước thời Lê với thời Trần, nhiều người cho rằng tổ chức nhà nước thời Lê sơ tập quyền hơn (Tập quyền là sự thống nhất tập trung quyền hành vào triều đình trung ương), điều này được thể hiện như thế nào trong tổ chức bộ máy chính quyền thời Lê sơ? 

Vua nắm mọi quyền hành, Lê Thánh Tông bãi bỏ một số chức vụ cao cấp nhất như tướng quốc, đại tổng quản, đại hành khiển. Vua trực tiếp nắm mọi quyền hành, kể cả chức tổng chỉ huy quân đội -> Quyền lực nhà vua ngày càng được củng cố.

Mục 2:

GV gọi HS đọc mục 2 SGK.

GV: Nhà Lê tổ chức quân đội như thế nào?

Tổ chức theo chế độ “ngụ binh ư nông”: khi đất nước có ngoại xâm thì tất cả quân lính đều tại ngũ chiến đấu cùng toàn dân, khi hòa bình thì thay phiên nhau về làm ruộng.

GV: Tại sao nói trong hoàn cảnh lúc đó, chế độ “ngụ binh ư nông” là tối ưu?

Vì thường xuyên có giặc ngoại xâm, nên phải vừa kết hợp sản xuất với quốc phòng.

GV: Quân đội nhà Lê gồm những bộ phận nào?

Quân đội có hai bộ phận chính: quân ở triều đình và quân ở địa phương, bao gồm bộ binh, thủy binh, tượng binh, kị binh. Vũ khí có đao, kiếm, giáo, mác, cung tên, hỏa đồng, hỏa pháo.

GV: Nhà Lê quan tâm phát triển quân đội như thế nào?

Hằng năm, quân lính được luyện tập võ nghệ, chiến trận. Vùng biên giới đều có bố trí quân đội mạnh canh phòng và bảo vệ, không để xâm lấn.

GV cho HS đọc đoạn in nghiêng trong SGK.

GV: Em có nhận xét gì về chủ trương của nhà nước Lê sơ đối với lãnh thổ của đất nước qua đoạn trích trên?

Quyết tâm củng cố quân đội, bảo vệ đất nước. Thực hiện chính sách vừa cương, vừa nhu với kẻ thù. Đề cao trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc đối với mỗi người dân, trừng trị thích đáng kẻ bán nước.

Mục 3:

GV gọi HS đọc mục 3 SGK.

Giảng: Dưới thời các vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, pháp luật được chú ý xây dựng.

GV: Vì sao thời Lê, nhà nước quan tâm đến luật pháp? (Liên hệ thời Lý-Trần)-> Giữ gìn kỉ cương, trật tự xã hội. Ràng buộc nhân dân với chế độ phong kiến để triều đình quản lí chặt chẽ hơn.

Giảng: Vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và ban hành bộ luật “Quốc triều hình luật” (Luật Hồng Đức). Đây là bộ luật lớn nhất, có giá trị nhất của thời phong kiến nước ta.

GV: Nội dung chính của bộ luật là gì?

Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc. Bảo vệ quyền lợi của quan lại và giai cấp thống trị, địa chủ phong kiến. Đặc biệt, bộ luật có những điều luật bảo vệ chủ quyền quốc gia, khuyến khích phát triển kinh tế, giữ gìn những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, bảo vệ một số quyền lợi của phụ nữ.

GV: Luật Hồng Đức có điểm gì tiến bộ?

Quyền lợi, địa vị của người phụ nữ được tôn trọng.

1. Tổ chức bộ máy chính quyền:

Sơ đồ tổ chức bộ máy chính quyền thời Lê sơ.

Nhà nước tập quyền chuyên chế hoàn chỉnh.

2. Tổ chức quân đội:

- Thực hiện chính sách “ngụ binh ư nông”.

- Quân đội gồm 2 bộ phận: Quân triều đình và quân địa phương.

3. Luật pháp:

- Lê Thánh Tông ban hành bộ Quốc triều hình luật (luật Hồng Đức).

- Nội dung:

+ Bảo vệ quyền lợi của vua và hoàng tộc.

+ Bảo vệ quyền lợi giai cấp thống trị.

+ Khuyến khích phát triển kinh tế.

+ Bảo vệ người phụ nữ.

Hoạt động 1: Tìm hiểu về Tổ chức bộ máy chính quyền thời Lê sơ.

HS Hoạt động nhóm (5’): Bộ máy chính quyền thời Lê Sơ được tổ chức như thế nào? So sánh với thời Trần?

HS: Các nhóm báo các kết quả → Nhận xét đánh giá.

GV: (Giáo dục tích hợp môi trường)

GV khẳng định:

- Vua nắm mọi quyền và có quyền hành tuyệt đối như bỏ một số chức quan cao cấp nhất

- Giúp việc cho vua có 6 bộ và các cơ quan chuyên trách

HS: Quan sát lược đồ H44 → Các đơn vị hành chính được tổ chức như thế nào?

GV: Chính quyền địa phương được tổ chức chặt chẽ do 3 Ti quản lí các mặt.

? Nhận xét về bộ máy chính quyền thời Lê Sơ?

- Năm 1428 Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế và khôi phục quốc hiệu Đại Việt

- tổ chức bộ máy chính quyền (Lê Thánh Tông)

→ Bộ máy chính quyền được tổ chức chặt chẽ, hoàn chỉnh

Hoạt động 2: Tìm hiểu về tổ chức quân đội thời Lê sơ.

? Nhắc lại cách tổ chức quân đội thời Trần?

? Quân đội thời Lê Sơ được tổ chức như thế nào?

? Tại sao nhà Lê Sơ vẫn xem chính sách “Ngụ binh ư nông” vẫn là tối ưu?

HS: (Đất nước ta luôn có giặc ngoại xâm dòm ngó)

HS thảo luận nhóm 3 phút: So sánh sự giống và khác nhau giữa quân đội thời Trần và Lê Sơ?

Giống: “Ngụ binh ư nông” có 2 bộ phận chính

Khác: thời Lê Sơ việc luyện tập quân lính chiến trận và chuẩn bị vũ khí, binh chủng chu đáo hơn

- Theo chế độ “Ngụ binh ư nông”.

- Có 2 bộ phận: Quân triều đình và Quân địa phương

- Gồm 4 binh chủng: Kỵ binh, bộ binh tượng binh, tượng binh được trang bị dao, kiếm, hỏa đồng, hỏa pháo.

- Hàng năm quân lính được luyện tập võ nghệ, chiến trận.

Hoạt động 3: Tìm hiểu về pháp luật thời Lê sơ.

? Luật Hồng Đức được ban hành dưới thời vua nào?

? Nhà Lý, nhà Trần ban hành những bộ luật nào?

? Nội dung của luật hồng Đức?

- Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc, quan lại, địa chủ.

- Bảo vệ chủ quyền, giữ gìn truyền thống dân tộc.

- Bảo vệ quyền lợi phụ nữ.

? Mặt tích cực, hạn chế của luật Hồng Đức?

GV: Liên hệ ý thức thực hiện pháp luật.

+ Năm 1483 vua Lê Thánh Tông ban hành luật Hồng Đức (Quốc triều hình luật)

+ Nội dung:

- Bảo vệ quyền lợi của vua, hoàng tộc, quan lại, địa chủ.

- Bảo vệ chủ quyền, giữ gìn truyền thống dân tộc.

- Bảo vệ quyền lợi phụ nữ.

→ Luật Hồng đức là bộ luật lớn nhất trong thời kỳ phong kiến nước ta.