Phương pháp giải một số dạng bài tập về tính chất hóa học của oxit – Khái quát về sự phân loại oxit

Dạng 1

Lý thuyết về tính chất hóa học của oxit – Khái quát về sự phân loại oxit

* Một số lưu ý cần nhớ

Oxit bazơ là những oxit tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

VD: Na₂O, BaO, MgO, ….

Oxit axit là những oxit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

VD: CO₂, SO₂, SO₃, …

Oxit lưỡng tính là những oxit tác dụng với dung dịch axit và tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

VD: Al₂O₃, ZnO, SnO, PbO

Oxit trung tính hay còn gọi là oxit không tạo muối là những oxit không tác dụng với axit, bazơ, nước

VD: CO, NO, …

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Oxit được chia thành mấy loại?

A. 1 loại

B. 2 loại

C. 3 loại

D. 4 loại

Hướng dẫn giải chi tiết:

Oxit được chia làm 4 loại

+ oxit bazơ

+ oxit axit

+ oxit lưỡng tính

+ oxit trung tính

Đáp án D

Ví dụ 2: Dãy oxit nào sau đây vừa tác dụng với nước, vừa tác dụng với dung dịch bazơ

A. CaO, CuO    

B. CO, Na₂O.      

C. CO₂, SO₂

D. P₂O₅, MgO

Hướng dẫn giải chi tiết:

Chất vừa tác dụng được với nước, vừa tác dụng được với dung dịch bazơ là oxit axit

=> CO₂; SO₂ thỏa mãn

Đáp án C

Ví dụ 3: Dãy chất sau đây chỉ gồm các oxit:

A. MgO, Ba(OH)₂, CaSO₄, HCl. 

B. MgO, CaO, CuO, FeO.

C. SO₂, CO₂, NaOH, CaSO₄. 

D. CaO, Ba(OH)₂, MgSO₄, BaO.

Hướng dẫn giải chi tiết:

A. Chỉ có MgO là oxit

B. đúng

C. Chỉ có SO₂, CO₂ là oxit

D. Chỉ có CaO, BaO là oxit

Đáp án B

Dạng 2

Bài toán về oxit bazo tác dụng với dung dịch axit

* Một số lưu ý cần nhớ:

Oxit bazo + axit => muối + H₂O

VD:

CaO + HCl → CaCl₂ + H₂O

Fe₂O₃ + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + H₂O

Để làm được dạng bài tập này, các em cần áp dụng theo các bước như sau:

+ Viết phương trình

+ Xác định số mol lượng chất đề bài cho sẵn

+ Từ phương trình hóa học, áp dụng thêm một số định luật khác như: bảo toàn khối lượng, bảo toàn nguyên tố để giải quyết yêu cầu của đề bài

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Hòa tan vừa đủ 5,6 gam CaO vào dung dịch HCl 14,6% . Khối lượng dung dịch HCl đã dùng là :

Hướng dẫn giải chi tiết:

n_CaO = 0,1 mol

CaO    +   2HCl → CaCl₂ + H₂O

0,1 mol → 0,2 mol

=> m_HCl = 0,2.36,5 = 7,3 gam

=> Khối lượng dd HCl đã dùng là:

\({{m}_{HCl}}=\frac{7,3.100\%}{14,6\%}=50\,(gam)\)

Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn 10 gam MgO cần dùng vừa đủ 400 ml dung dịch HCl aM thu được dung dịch X. Giá trị của a là

Hướng dẫn giải chi tiết:

n_MgO = 0,25 mol

MgO  +  2HCl → MgCl₂ + H₂O

0,25  →  0,5 mol

=> Nồng độ của dung dịch HCl là  

\({C_M} = \dfrac{n}{V} = \dfrac{{0,5}}{{0,4}} = 1,25M\)

Ví dụ 3: Hòa tan hoàn toàn 14,4 gam FeO cần vừa đủ V ml dung dịch HCl 2M. Giá trị của V là:

Hướng dẫn giải chi tiết:

\({n_{F{\text{eO}}}} = \dfrac{{14,4}}{{72}} = 0,2\left( {mol} \right)\)

PTPƯ: FeO + 2HCl → FeCl₂ + H₂O

            0,2 →  0,4 (mol)

V_HCl = n_HCl : C_M = 0,4 : 2 = 0,2 (lít) = 200 (ml)

Dạng 3

Bài toán oxit axit tác dụng với dung dịch kiềm

* Một số lưu ý cần nhớ:

Oxit axit + dung dịch kiềm => muối + H₂O

Dung dịch kiềm là dung dịch bazo tan gồm có: NaOH, KOH, Ba(OH)₂, Ca(OH)₂,

Ví dụ :

CO₂ + Ca(OH)₂ → H₂O + CaCO₃

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Cho 1,68 lít CO₂ (đktc) sục vào bình đựng 250 ml dung dịch KOH dư. Biết thể tích dung dịch trước và sau phản ứng không thay đổi Nồng độ mol/lit của muối thu được sau phản ứng là

Hướng dẫn giải  chi tiết:

n_CO2 = 0,075 mol

Vì KOH dư nên phản ứng tạo ra muối trung hòa

CO₂  +  2KOH → K₂CO₃ + H₂O

0,075 mol     →    0,075 mol

Vì thể tích dung dịch trước và sau không thay đổi => V_dd = 250 ml = 0,25 lít

\( = > \,\,{C_{M\,\,{K_2}C{O_3}}} = \frac{{0,075}}{{0,25}} = 0,3M\)

Ví dụ 2: Dùng 400ml dung dịch Ba(OH)₂ 0,1M hấp thụ hoàn toàn V lít khí SO₂ (đktc). Sau phản ứng thu được muối BaSO₃ không tan. Giá trị bằng số của V là:

Hướng dẫn giải chi tiết:

n_Ba(OH)2 = 0,04 mol

                     SO₂     + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O

Tỉ lệ                 1                   1

Phản ứng       ?mol          0,04 mol

Từ phương trình => n_SO2= n _Ba(OH)2 = 0,04 mol

=> V_SO2 = n_CO2 . 22,4 = 0,04 . 22,4 = 0,896 lít

Dạng 4

: Bài tập phản ứng giữa các oxit, nước

* Một số lưu ý cần nhớ:

Nhiều oxit axit tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit.

VD: SO₃ + H₂O → H₂SO₄

Một số oxit bazơ tác dụng với nước tạo thành dung dịch bazơ (kiềm).

VD: Na₂O + H₂O → 2NaOH

Oxit axit tác dụng với một số oxit bazơ (tan) tạo thành muối.

VD: CO₂ + BaO → BaCO₃

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Cho 8 gam lưu huỳnh trioxit (SO₃) tác dụng với H₂O, thu được 250 ml dung dịch axit sunfuric (H₂SO₄). Nồng độ mol của dung dịch axit thu được là

Hướng dẫn giải chi tiết:

\({n_{S{O_3}}} = \dfrac{8}{{80}} = 0,1\,\,mol\)

SO₃ + H₂O → H₂SO₄

0,1      →          0,1   mol

=>  \({C_M} = \dfrac{n}{V} = \dfrac{{0,1}}{{0,25}} = 0,4M\)

Ví dụ 2: Cho 20 gam hỗn hợp Na₂O và CuO tác dụng hết với 3,36 lít SO₂(đktc). Sau phản ứng thấy thu được một chất rắn không tan. Thành phần phần trăm theo khối lượng của 2 oxit trong hỗn hợp lần lượt là:

Hướng dẫn giải chi tiết:

PTPƯ: Na₂O + SO₂ → Na₂SO₃

n_{Na2O =} n_SO2=3,36:22,4=0,15(mol)

% mNa₂O=\(\frac{{0,15.62}}{{20}}.100\%  = 46,5\%  \Rightarrow \% {m_{CuO}} = 53,5\% \)

(Lưu ý CuO không phản ứng được với SO₂)