Bài 4: Vai trò của các nguyên tố khoáng

1. Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây

1.1. Định nghĩa:

Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu là:

Là những nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn thành được chu trình sống.
Không thể thay thế được bởi bất kì nguyên tố nào khác.
Phải trực tiếp tham gia vào quá trình chuyển hoá vật chất trong cơ thể.

1.2. Phân loại:

Gồm 17 nguyên tố: C, H,O, N, S, P, K, Ca, Mg,Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn.

Nguyên tố đại lượng (> 100mg/1kg chất khô của cây) gồm: C, H,O, N, S, P, K, Ca, Mg.
Nguyên tố vi lượng (≤ 100mg/1kg chất khô của cây) gồm: Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn.

2. Vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây

Tham gia vào thành phần các chất cấu tạo nên hệ thống chất nguyên sinh, cấu trúc nên tế bào và các cơ quan.
Nguyên tố khoáng tham gia vào quá trình điều chỉnh các hoạt động trao đổi chất, các hoạt động sinh lý trong cây
- Thay đổi các đặc tính lý hóa của chất keo nguyên sinh
- Hoạt hóa enzim, làm tăng hoạt động trao đổi chất
- Điều chỉnh quá trình sinh trưởng của cây
Tăng tính chống chịu cho cây trồng đối với các điều kiện bất lợi của môi trường.

2.1. Khái quát vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu:

- Các nguyên tố đại lượng:

Nito:
- Dạng mà cây hấp thụ: NH₄⁺ và NO₃^-
- Vai trò: Thành phần của protein, axit nucleic
Photpho:
- Dạng mà cây hấp thụ: H2PO4-, PO4-
- Vai trò: Thành phần của axit nucleic, ATP, coenzim
Kali:
- Dạng mà cây hấp thụ: K+
- Vai trò: Hoạt hóa enzim, cân bằng nước và ion, mở khí khổng
Canxi:
- Dạng mà cây hấp thụ: Ca2+
- Vai trò: Thành phần của thành tế bào và màng tế bào, hoạt hóa enzim
Magie:
- Dạng mà cây hấp thụ: Mg2+
- Vai trò: Thành phần của diệp lục, hoạt hóa enzim
Lưu huỳnh:
- Dạng mà cây hấp thụ: SO42+
- Vai trò: Thành phần của protein

- Các nguyên tố vi lượng:

Sắt:
- Dạng mà cây hấp thụ: Fe2+, Fe3+
- Vai trò: Thành phần của xitocrom, tổng hợp diệp lục, hoạt hóa enzim
Mangan:
- Dạng mà cây hấp thụ: Mn2+
- Vai trò: Hoạt hóa nhiều enzim
Bo:
- Dạng mà cây hấp thụ: B4O72-
- Vai trò: Liên quan đến hoạt động của mô phân sinh
Clo:
- Dạng mà cây hấp thụ: Cl-
- Vai trò: Quang phân li nước và cân bằng ion
Kẽm:
- Dạng mà cây hấp thụ: Zn2+
- Vai trò: Liên quan đến quang phân li nước và hoạt hóa enzim
Đồng:
- Dạng mà cây hấp thụ: Cu2+
- Vai trò: Hoạt hóa enzim
Molipden:
- Dạng mà cây hấp thụ: MoO42+
- Vai trò: Cần cho sự trao đổi nito
Niken:
- Dạng mà cây hấp thụ: Ni2+
- Vai trò: Thành phần của enzim ureaza

2.2. Dấu hiệu nhận biết cây thiếu dinh dưỡng:

Hiện tượng thiếu các nguyên tố dinh dưỡng thường được biểu hiện bằng những dấu hiệu màu sắc đặc trưng trên lá hoặc lá bị biến dạng

Ví dụ:

Thiếu đạm (N): lá vàng nhạt, cây cằn cỗi
Thiếu lân (P): lá vàng đỏ, trổ hoa trễ, quả chín muộn.
Thiếu Kali: ảnh hưởng đến sức chống chịu của cây.
Thiếu Ca: ảnh hưởng đến độ vững chắc của cây, rễ bị thối, ngọn cây khô héo.

dấu hiệu thiếu nguyên tố khoáng ở lá cây

3. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây

3.1. Đất là nguồn chủ yếu cung cấp các nguyên tố khoáng cho cây:

Các muối khoáng trong đất tồn tại ở dạng không tan hoặc dạng hoà tan (dạng ion). Rễ cây chỉ hấp thụ được muối khoáng ở dạng hòa tan.

3.2. Phân bón cho cây trồng:

Phân bón là nguồn quan trọng cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây trồng.
Bón phân với liều lượng cao quá mức cần thiết sẽ gây độc cho cây, gây ô nhiễm nông phẩm, ô nhiễm môi trường đất và nước.

Ví dụ: Nếu Mo nhiều trong rau thì động vật ăn rau có thể bị ngộ độc, người ăn rau bị bệnh gút (bệnh thống phong).