Giáo án Văn 9: Nghĩa tường minh và hàm ý theo Công văn 5512

HĐ của thầy và trò

ND (ghi bảng)

HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU

* Mục tiêu:

- Tạo tâm thế hứng thú cho HS.

- Kích thích HS tìm hiểu về nghĩa tường minh và hàm ý.

* Nhiệm vụ: HS theo yêu cầu của GV.

* Phương thức thực hiện: HĐ cá nhân, HĐ cả lớp.

* Yêu cầu sản phẩm: HS suy nghĩ trả lời.

* Cách tiến hành:

- GV chuyển giao nhiệm vụ: nêu các tình huống

* Tình huống thứ nhất:

Sắp đến giờ vào lớp, cô giáo hỏi một bạn học sinh:
- Mấy giờ rồi em?

* Tình huống thứ hai:

Nam đi học muộn, đến sân trường gặp cô giáo chủ nhiệm, cô hỏi:
- Mấy giờ rồi em?

? Tình huống thứ nhất, cô giáo muốn hỏi gì? Tình huống thứ 2 cô giáo muốn nhắc nhở điều gì?

->Cô giáo muốn hỏi giờ bạn học sinh.
->Cô giáo nhắc nhở việc Nam đi học muộn.

-> GV dẫn vào bài: Trong giao tiếp, chúng ta có thể diễn đạt trực tiếp điều mình nói thông qua những câu, từ ngữ diễn đạt điều đó. Nhưng đôi khi chúng ta diễn đạt một cách gián tiếp( nội dung thông báo không được nói trực tiếp bằng những từ ngữ trong lời nói nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy). Cách diễn đạt như vậy người ta gọi là tường minh và hám ý. Vậy thế nào là tường minh và hàm ý, cô và các em cùng tìm hiểu trong tiết học hôm nay.

HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI.

* Mục tiêu: Giúp HS nắm được nghĩa tường minh và hàm ý.

* Nhiệm vụ: HS tìm hiểu ở nhà.

* Phương thức thực hiện: hoạt động chung, hoạt động cá nhân.

* Yêu cầu sản phẩm: câu trả lời của HS.

* Cách tiến hành:

HĐ NHÓM (7 phút)

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

a. Cho biết nội dung của đoạn trích này?

b. Chú ý vào câu nói của anh thanh niên và cho biết nội dung thông báo câu nói của anh thanh niên là gì?

c. Căn cứ vào những từ ngữ nào em biết được phần thông báo trên?

d Ngoài cách hiểu trên, em thấy câu nói của anh thanh niên còn có thể hiện điều gì? Em căn cứ vào đâu mà biết được điều anh thanh niên nói?

e. Theo em tại sao anh thanh niên không nói thẳng ra điều đó với hai người hoạ sĩ và cô kĩ sư mà phải nói một cách ẩn ý như vậy?

2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:

+ HS đọc yêu cầu.

+ HS hoạt động cá nhân.

+ HS hoạt động cặp đôi.

+ HS thảo luận.

+ Đại diện nhóm trình bày.

*Dự kiến TL:

a. Cuộc chia tay của anh thanh niên với người hoạ sỹ và cô kĩ sư khi lên thăm nhà anh.

b. Chỉ còn có 5 phút nữa là chia tay.

c. Chỉ còn 5 phút.

d. Căn cứ vào dụng ý mà anh thanh niên thể hiện qua những từ ngữ như “trời ơi”

e. Anh không muốn nói thẳng ra điều đó, có thể vì ngại ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình, vì anh là người “thèm người” và hiếu khách.

? Từ "Trời ơi" thuộc thành phần nào đã học, nêu tác dụng?

Thành phần biệt lập->cảm thán, tiếng thốt thể hiện sự nuối tiếc khi thời gian còn quá ít “chỉ còn 5 phút”.

GV: Như vậy, hiểu được điều anh thanh niên vừa nói ta phải suy ra từ những từ ngữ trong câu nói và căn cứ vào tình huống giao tiếp (hoàn cảnh giao tiếp).

HĐ cặp đôi (2 phút)

a. Câu nói: “ồ! Cô... này” anh muốn thông báo điều gì?

b. Căn cứ vào đâu em biết được điều mà anh thanh niên nói?

c. Ngoài thông báo trực tiếp em thấy anh thanh niên còn muốn nói điều gì nữa không?

I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.

1. Ví dụ

2. Nhận xét

- Câu: “Trời ơi, chỉ còn có 5 phút.”

->Anh rất tiếc thời gian còn quá ít (không còn thời gian trò chuyện).

- Câu “ồ! Cô... này”: Không có ẩn ý.

- Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.

->Hàm ý

- Phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu

->Nghĩa tường minh

3. Ghi nhớ: SGK/75

II. Luyện tập

1. Bài tập 1:

2. Bài tập 2

3. Bài tập 3: