Bài 12: Thiên nhiên phân hóa đa dạng (tt)

Thiên nhiên nước ta có 3 đai cao:

a. Đai nhiệt đới gió mùa:

• Độ cao: Miền Bắc từ dưới 600 - 700m, miền Nam từ  900 - 1000m.
• Khí hậu: Nhiệt đới, mùa hạ nóng (nhiệt độ trung bình tháng trên 25⁰C). Độ ẩm thay đổi tuỳ nơi, từ khô đến ẩm ướt.
• Đất đai:
  • Đất đồng bằng: chiếm gần 24% diện tích đất tự nhiên của cả nước, gồm : đất phù sa ngọt, đất phèn, đất mặn, đất cát…
  • Đất vùng đồi núi thấp: chiếm hơn 60% diện tích đất tự nhiên, chủ yếu là nhóm đất feralit.
• Sinh vật: Gồm các hệ sinh thái rừng nhiệt đới:
  • Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm lá rộng thường xanh: hình thành ở những vùng núi thấp, mưa nhiều, khí hậu ẩm ướt, mùa khô không rõ. Rừng có cấu trúc nhiều tầng với 3 tầng cây gỗ, có cây cao tới 30 - 40m. Giới động vật nhiệt đới trong rừng đa dạng và phong phú.
  • Các hệ sinh thái rừng nhiệt đới gió mùa: rừng thường xanh, rừng nửa rụng lá, rừng thưa nhiệt đới khô.

b. Đai cận nhiệt đới gió mùa: 

• Độ cao: Miền Bắc từ 600 - 700m đến 2600m, miền Nam từ 900-1000m đến 2600m.
• Khí hậu: Mát mẻ, không có tháng nào nhiệt độ trên 25⁰C, mưa nhiều hơn, độ ẩm tăng.
• Đất đai:
  • Từ 600 - 700m đến 1600 - 1700: Có đất feralit có mùn
  • Trên 1600 - 1700m: Hình thành đất mùn.
• Sinh vật :
  • Từ 600 - 700m và 1600 - 1700m: Các hệ sinh thái rừng cận nhiệt đới lá rộng, lá kim phát triển; nhiều chim, thú cận nhiệt đới phương Bắc; các loài thú lông dày như gấu, sóc, cầy, cáo.
  • Trên 1600 - 1700m: Rừng phát triển kém, đơn giản về thành phần loài (có rêu, địa y phủ kín thân, cành cây), xuất hiện các loài cây ôn đới và các loài chim di cư thuộc khu hệ Himalaya.

c. Đai ôn đới gió mùa: 

• Độ cao: Từ 2600m trở lên (chỉ có ở Hoàng Liên Sơn).
• Khí hậu: Có tính chất khí hậu ôn đới, quanh năm nhiệt độ dưới 15⁰C, mùa đông xuống dưới 5⁰C.
• Đất đai: Chủ yếu là đất mùn thô.
• Sinh vật: Có các loài thực vật ôn đới: Đỗ quyên, Lãnh sam, Thiết sam

a. Miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ:

Phạm vi: Tả ngạn sông Hồng và rìa phía tây, tây nam đồng bằng Bắc Bộ.

Đặc điểm cơ bản:

• Địa hình:
  • Đồi núi thấp chiếm ưu thế, hướng vòng cung của các dãy núi, các thung lũng sông lớn với đồng bằng mở rộng.
  • Địa hình bờ biển đa dạng: nơi thấp phẳng, nơi nhiều vịnh, đảo, quần đảo.
  • Vùng biển: có đáy nông, có vịnh nước sâu thuận lợi cho phát triển kinh tế biển.
• Khí hậu: Gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh tạo nên một mùa đông lạnh.
• Khoáng sản: than, sắt, thiếc, vonfram, vật liệu xây dựng, chì, bạc, kẽm… Vùng thềm Vịnh Bắc Bộ có bể dầu khí Sông Hồng.
• Những trở ngại lớn trong sử dụng tự nhiên của miền:
  • Tính thất thường của nhịp điệu mùa khí hậu, dòng chảy sông ngòi.
  • Thời tiết không ổn định.

b. Miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ:

Phạm vị: Hữu ngạn sông Hồng đến dãy Bạch Mã.

Đặc điểm cơ bản:

• Địa hình:
  • Là miền duy nhất có địa hình cao ở Việt Nam với đủ 3 đai cao, địa hình núi chiếm ưu thế, có nhiều bề mặt sơn nguyên, cao nguyên, nhiều lòng chảo...
  • Các dãy núi xen kẽ các thung lũng sông theo hướng tây bắc - đông nam với các dải đồng bằng thu hẹp
  • Đồng bằng thu nhỏ, chuyển tiếp từ đồng bằng châu thổ sang đồng bằng ven biển.
  • Nhiều cồn cát, nhiều bãi biển đẹp, nhiều đầm phá.
• Khí hậu:
• Gió mùa Đông Bắc suy yếu làm cho tính chất nhiệt đới tăng dần
• Khoáng sản: Thiếc, sắt, crom, titan, apatit, vật liệu xây dựng…
• Rừng còn tương đối nhiều ở vùng núi Nghệ An, Hà Tĩnh.
• Những trở ngại: Bão lũ, trượt lở đất, hạn hán.

c. Miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ:

Phạm vị: Từ dãy Bạch Mã trở vào Nam.

Đặc điểm cơ bản:

• Địa hình: Khá phức tạp
  • Gồm các khối núi cổ, các sơn nguyên bóc mòn và cao nguyên badan
  • Hướng núi vòng cung. Sườn đông dốc mạnh, sườn tây thoải.
  • Đồng bằng ven biển thu hẹp, đồng bằng Nam Bộ thấp, bằng phẳng và mở rộng.
  • Bờ biển khúc khuỷu, có nhiều vịnh biểu sâu được che chắn bởi các đảo ven bờ.
• Khí hậu:
  • Khí hậu cận xích đạo, nhiệt độ trung bình trên 20⁰C.
  • Hai mùa mưa, khô rõ rệt. Mùa mưa ở Nam Bộ và Tây Nguyên từ tháng V-X, XI. Ở đồng bằng ven biển Nam Trung Bộ từ tháng IX-XII, lũ có 2 cực đại vào tháng IX, VI.
• Khoáng sản: Dầu khí (vùng thềm lục địa), Bôxit (Tây Nguyên)
• Sinh vật:
  • Rừng cây họ Dầu phát triển và các loài thú lớn như voi, hổ, bò rừng, trâu rừng.
  • Ven biển: rừng ngập mặn phát triển, các loài trâu, rắn, cá sấu đầm lầy, các loài chim
  • Dưới nước giàu tôm, cá.
• Những trở ngại: Xói mòn, rửa trôi đất vùng núi, ngập lụt rộng ở đồng bằng và hạ lưu sông lớn vào mùa mưa, thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô.

Thiên nhiên nước ta có 3 đai cao:

a. Đai nhiệt đới gió mùa:

• Độ cao: Miền Bắc từ dưới 600 - 700m, miền Nam từ  900 - 1000m.
• Khí hậu: Nhiệt đới, mùa hạ nóng (nhiệt độ trung bình tháng trên 25⁰C). Độ ẩm thay đổi tuỳ nơi, từ khô đến ẩm ướt.
• Đất đai:
  • Đất đồng bằng: chiếm gần 24% diện tích đất tự nhiên của cả nước, gồm : đất phù sa ngọt, đất phèn, đất mặn, đất cát…
  • Đất vùng đồi núi thấp: chiếm hơn 60% diện tích đất tự nhiên, chủ yếu là nhóm đất feralit.
• Sinh vật: Gồm các hệ sinh thái rừng nhiệt đới:
  • Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm lá rộng thường xanh: hình thành ở những vùng núi thấp, mưa nhiều, khí hậu ẩm ướt, mùa khô không rõ. Rừng có cấu trúc nhiều tầng với 3 tầng cây gỗ, có cây cao tới 30 - 40m. Giới động vật nhiệt đới trong rừng đa dạng và phong phú.
  • Các hệ sinh thái rừng nhiệt đới gió mùa: rừng thường xanh, rừng nửa rụng lá, rừng thưa nhiệt đới khô.

b. Đai cận nhiệt đới gió mùa: 

• Độ cao: Miền Bắc từ 600 - 700m đến 2600m, miền Nam từ 900-1000m đến 2600m.
• Khí hậu: Mát mẻ, không có tháng nào nhiệt độ trên 25⁰C, mưa nhiều hơn, độ ẩm tăng.
• Đất đai:
  • Từ 600 - 700m đến 1600 - 1700: Có đất feralit có mùn
  • Trên 1600 - 1700m: Hình thành đất mùn.
• Sinh vật :
  • Từ 600 - 700m và 1600 - 1700m: Các hệ sinh thái rừng cận nhiệt đới lá rộng, lá kim phát triển; nhiều chim, thú cận nhiệt đới phương Bắc; các loài thú lông dày như gấu, sóc, cầy, cáo.
  • Trên 1600 - 1700m: Rừng phát triển kém, đơn giản về thành phần loài (có rêu, địa y phủ kín thân, cành cây), xuất hiện các loài cây ôn đới và các loài chim di cư thuộc khu hệ Himalaya.

c. Đai ôn đới gió mùa: 

• Độ cao: Từ 2600m trở lên (chỉ có ở Hoàng Liên Sơn).
• Khí hậu: Có tính chất khí hậu ôn đới, quanh năm nhiệt độ dưới 15⁰C, mùa đông xuống dưới 5⁰C.
• Đất đai: Chủ yếu là đất mùn thô.
• Sinh vật: Có các loài thực vật ôn đới: Đỗ quyên, Lãnh sam, Thiết sam

a. Miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ:

Phạm vi: Tả ngạn sông Hồng và rìa phía tây, tây nam đồng bằng Bắc Bộ.

Đặc điểm cơ bản:

• Địa hình:
  • Đồi núi thấp chiếm ưu thế, hướng vòng cung của các dãy núi, các thung lũng sông lớn với đồng bằng mở rộng.
  • Địa hình bờ biển đa dạng: nơi thấp phẳng, nơi nhiều vịnh, đảo, quần đảo.
  • Vùng biển: có đáy nông, có vịnh nước sâu thuận lợi cho phát triển kinh tế biển.
• Khí hậu: Gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh tạo nên một mùa đông lạnh.
• Khoáng sản: than, sắt, thiếc, vonfram, vật liệu xây dựng, chì, bạc, kẽm… Vùng thềm Vịnh Bắc Bộ có bể dầu khí Sông Hồng.
• Những trở ngại lớn trong sử dụng tự nhiên của miền:
  • Tính thất thường của nhịp điệu mùa khí hậu, dòng chảy sông ngòi.
  • Thời tiết không ổn định.

b. Miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ:

Phạm vị: Hữu ngạn sông Hồng đến dãy Bạch Mã.

Đặc điểm cơ bản:

• Địa hình:
  • Là miền duy nhất có địa hình cao ở Việt Nam với đủ 3 đai cao, địa hình núi chiếm ưu thế, có nhiều bề mặt sơn nguyên, cao nguyên, nhiều lòng chảo...
  • Các dãy núi xen kẽ các thung lũng sông theo hướng tây bắc - đông nam với các dải đồng bằng thu hẹp
  • Đồng bằng thu nhỏ, chuyển tiếp từ đồng bằng châu thổ sang đồng bằng ven biển.
  • Nhiều cồn cát, nhiều bãi biển đẹp, nhiều đầm phá.
• Khí hậu:
• Gió mùa Đông Bắc suy yếu làm cho tính chất nhiệt đới tăng dần
• Khoáng sản: Thiếc, sắt, crom, titan, apatit, vật liệu xây dựng…
• Rừng còn tương đối nhiều ở vùng núi Nghệ An, Hà Tĩnh.
• Những trở ngại: Bão lũ, trượt lở đất, hạn hán.

c. Miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ:

Phạm vị: Từ dãy Bạch Mã trở vào Nam.

Đặc điểm cơ bản:

• Địa hình: Khá phức tạp
  • Gồm các khối núi cổ, các sơn nguyên bóc mòn và cao nguyên badan
  • Hướng núi vòng cung. Sườn đông dốc mạnh, sườn tây thoải.
  • Đồng bằng ven biển thu hẹp, đồng bằng Nam Bộ thấp, bằng phẳng và mở rộng.
  • Bờ biển khúc khuỷu, có nhiều vịnh biểu sâu được che chắn bởi các đảo ven bờ.
• Khí hậu:
  • Khí hậu cận xích đạo, nhiệt độ trung bình trên 20⁰C.
  • Hai mùa mưa, khô rõ rệt. Mùa mưa ở Nam Bộ và Tây Nguyên từ tháng V-X, XI. Ở đồng bằng ven biển Nam Trung Bộ từ tháng IX-XII, lũ có 2 cực đại vào tháng IX, VI.
• Khoáng sản: Dầu khí (vùng thềm lục địa), Bôxit (Tây Nguyên)
• Sinh vật:
  • Rừng cây họ Dầu phát triển và các loài thú lớn như voi, hổ, bò rừng, trâu rừng.
  • Ven biển: rừng ngập mặn phát triển, các loài trâu, rắn, cá sấu đầm lầy, các loài chim
  • Dưới nước giàu tôm, cá.
• Những trở ngại: Xói mòn, rửa trôi đất vùng núi, ngập lụt rộng ở đồng bằng và hạ lưu sông lớn vào mùa mưa, thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô.