Giáo án môn Ngữ văn lớp 10 bài 3

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành 4 nhóm, thảo luận theo câu hỏi đã ghi trong phiếu học tập (5 phút)

Nhóm 1, 2 tìm hiểu ngữ liệu 1: Văn bản hội nghị Diên Hồng

Nhóm 3, 4 tìm hiểu ngữ liệu 2 : Văn bản Tổng quan văn học Việt Nam.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

* Hoạt động cá nhân: Mỗi cá nhân đọc phần tiểu dẫn trong SGK, quan sát thông tin trên máy chiếu.

* Hoạt động nhóm: Học sinh thảo luận và ghi lại những thông tin cơ bản về cuộc đời tác giả vào bảng phụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

HS trả lời câu hỏi.

Gv quan sát, hỗ trợ, tư vấn

Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV: nhận xét đánh giá kết quả của các cá nhân, chuẩn hóa kiến thức.

I. Thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ

1. Đọc và tìm hiểu các ngữ liệu

a. Ngữ liệu 1: văn bản hội nghị Diên Hồng

Nhân vật: vua và các bô lão.

- Mỗi bên có cương vị khác nhau: vua là người lãnh đạo tối cao của đất nước, các bô lão thì đại diện cho các tầng lớp nhân dân.

Hai bên lần lượt đổi vai giao tiếp cho nhau

- Lượt lời 1: Vua Trần nói. các vị bô lão nghe

- Lượt lời 2: Các vị bô lão nói, nhà vua nghe

- Lượt lời 3: Nhà vua hỏi, các vị bô lão nghe

- Lượt lời 4: Các vị bô lão trả lời nhà vua nghe

Ở điện Diên Hồng. Lúc này quân Nguyên Mông đang ồ ạt kéo 50 vạn đại quân xâm lược nước ta?

Nội dung: giặc xâm lược đất nước, ta nên hòa hay đánh Nhân dân đồng lòng đánh.

Mục đích: bàn bạc để tìm và thống nhất cách đối phó giặc. Cuối cùng mục đích đã đạt được.

Ngôn ngữ nói với sắc thái vừa trang trọng vừa gần gũi

b. Ngữ liệu 2:

Nhân vật giao tiếp: tác giả SGK (người viết: ở tuổi cao hơn, có vốn sống, trình độ hiểu biết cao hơn) và HS lớp 10 người đọc: trẻ tuổi hơn, có vốn sống, trình độ hiểu biết thấp hơn)

Trong hoàn cảnh của nền giáo dục VN (nhà trường, có tính tổ chức cao).

ND giao tiếp thuộc lĩnh vực văn học, với đề tài “Tổng quan văn học việt nam”.

- Những vấn đề cơ bản:

+ Các bộ phận hợp thành của nền VHVN.

+ Quá trình phát triển của VH viết.

+ Con người VN qua VH.

Mục đích giao tiếp:

+ Người viết: trình bày những vấn đề cơ bản về VHVN cho HS lớp 10.

+ Người đọc: tiếp nhận những vấn đề đó.

Ngôn ngữ viết dùng một số lượng lớn các thuật ngữ văn học, các câu mang đặc điểm của văn bản khoa học, kết cấu văn bản mạch lạc, rõ ràng.

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV đặt câu hỏi:

- Từ hai ngữ liệu trên, anh/ chị hiểu thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ?

- Mỗi HĐGT gồm mấy quá trình? Các quá trình có mối quan hệ với nhau như thế nào?

- Xác định các nhân tố chi phối HĐGT bằng ngôn ngữ?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

* Hoạt động cá nhân: Mỗi cá nhân đọc SGK, quan sát thông tin trên máy chiếu và trả lời

Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

HS trả lời câu hỏi.

Gv quan sát, hỗ trợ, tư vấn

Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV: nhận xét đánh giá kết quả của các cá nhân, chuẩn hóa kiến thức.

2. Kết luận

- Khái niệm hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: Là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội, được tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (nói, viết), nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, tình cảm, hành động...

- Hoạt động giao tiếp bao gồm hai quá trình: tạo lập văn bản (do người nói, người viết thực hiện), lĩnh hội văn bản (do người nghe, người đọc thực hiện). Hai quá trình này diễn ra đồng thời, trong sự tương tác với nhau.

- Hoạt động giao tiếp chịu sự chi phối của các nhân tố: nhân vật giao tiếp, hoàn cảnh giao tiếp, nội dung giao tiếp, mục đích giao tiếp, phương tiện và cách thức giao

- Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.

- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.

- Có thái độ tích cực, hứng thú.

- Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.

- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.

- Có thái độ tích cực, hứng thú.

Bài ca dao là một hoạt động giao tiếp:
- Nhân vật giao tiếp: Người nông dân đang cày ruộng nói với những người khác (Đại từ “Ai”: chỉ tất cả mọi người)
- Hoàn cảnh giao tiếp: Người nông dân cày ruộng vất vả giữa buổi trưa nóng nực.
- Nội dung giao tiếp: Nói về mối quan hệ giữa bát cơm đầy, dẻo thơm và sự làm việc vất vả, đắng cay.
- Mục đích: Nhắc nhở mọi người phải có ý thức trân trọng, nâng niu thành quả lao động mà mình đã đổ ra biết bao nhiêu công sức để có được thành quả đó.
=> Cách nói cụ thể, có hình ảnh nên hấp dẫn và có sức thuyết phục.

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV yêu cầu hs đọc văn bản (nhắc H chú ý về ngữ điệu, giọng nói của các nhân vật, sự khác biệt giữa các loại câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán…)

GV sử dụng các câu hỏi a, d, e-> phân tích để hình thành khái niệm

?Hoạt động giao tiếp được văn bản trên ghi lại diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào? Hai bên có cương vị và quan hệ với nhau ra sao? Căn cứ nhận biết?

HS trả lời:

?Hoạt động giao tiếp trên diễn ra trong hoàn cảnh nào và hướng vào nội dung gì?

?Mục đích của cuộc giao tiếp? Cuộc giao tiếp có đạt được mục đích ko?

?Từ ngữ liệu trên, em hiểu thế nào là hoạt động giao tiếp.

? Trong quá trình hoạt động giao tiếp, chúng ta phải chú ý đến điều gì?

G yêu cầu học sinh quan sát lại ngữ liệu 1.

? Trong HĐGT trên các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi vai cho nhau như thế nào? Qua ví dụ, em có nhận xét gì?

? Vậy mỗi HĐGT gồm mấy quá trình? Những quá trình đó quan hệ với nhau như thế nào?

? Qua tìm hiểu ngữ liệu hãy cho biết HĐGT bằng ngôn ngữ có sự chi phối của những nhân tố nào? Muốn xác định các nhân tố đó cần trả lời những câu hỏi gì?

? Những điều cần ghi nhớ qua bài học?

Hs đọc sgk

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV hướng dẫn học sinh làm bài tập.

- tổ chức học sinh thảo luận theo nhóm (tổ)- 3 nhóm.

+, Nhóm 1: câu a,b.

+, Nhóm 2: câu c,d

+, Nhóm 3: câu e.

- GV yêu cầu đại diện nhóm trả lời, học sinh khác nhận xét, bổ sung -> G hướng dẫn nhanh ý cơ bản cần đạt.

GV gọi 1hsinh lên bảng làm, dưới lớp làm ra vở-> gọi hsinh khác nhận xét, bổ sung-> GV sửa chữa.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Phân tích các nhân tố giao tiếp được thể hiện trong bài ca dao sau:

Bây giờ mận mới hỏi đào

Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?

Mận hỏi thì đào xin thưa

Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào

I, Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.

1, Khái niệm:

a, Khảo sát ngữ liệu 1 (Sgk-14)

- Các nhân vật giao tiếp gồm:

+,Vua nhà Trần (người lãnh đạo tối cao của đất nước)

+, Các bô lão (đại diện cho các tầng lớp nhân dân)

= > quan hệ: vua- tôi -> ngôn ngữ giao tiếp cũng có nét khác nhau: các từ xưng hô (bệ hạ) các từ thể hiện thái độ (xin, thưa) các câu nói tỉnh lược chủ ngữ trong giao tiếp trực diện.

- Hoàn cảnh: đất nước có giặc ngoại xâm.

- Nội dung giao tiếp: Thảo luận về tình hình đất nước và bàn bạc sách lược đối phó.

- Mục đích giao tiếp: Bàn bạc để tìm ra và thống nhất sách lược đối phó với quân giặc. Cuộc giao tiếp đã đi đến sự thống nhất hành động “đánh’’ -> đạt mục đích.

b, Kết luận chung

+, Là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội.

+, Tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (nói và viết )

+, Mục đích: nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, về tình cảm, về hành động..

=>Đảm bảo đạt được mục đích giao tiếp

2. Quá trình hoạt động giao tiếp

a, Khảo sát ngữ liệu.

- Các nhân vật lần lượt đổi vai cho nhau…

-> Khi người nói (viết) tạo ra văn bản nhằm biểu đạt nội dung tư tưởng, tình cảm của mình thì người nghe (đọc) tiến hành các hoạt động nghe (đọc) để giải mã rồi lĩnh hội nội dung đó.

b, Kết luận.

- Mỗi HĐGT gồm 2 quá trình:

+, Tạo lập vbản.

+, Lĩnh hội vbản

-> qhệ tương tác

3. Các nhân tố của hoạt động giao tiếp.

- Nhân vật giao tiếp.

- Hoàn cảnh giao tiếp.

- Nội dung giao tiếp.

- Mục đích giao tiếp.

- Phương tiện và cách thức giao tiếp.

4. Ghi nhớ. (Sgk -15)

II. Luyện tập.

Khảo sát ngữ liệu 2 ( Sgk- 13)

Bài: Tổng quan văn học Việt Nam.

- Nhóm 1:

+, Nhân vật giao tiếp:

. tác giả Sgk (người viết): lứa tuổi cao hơn, có vốn sống, có trình độ hiểu biết cao hơn, có nghề nghiệp là nghiên cứu và giảng dạy vhọc.

. học sinh lớp 10 (người đọc): trẻ tuổi hơn, có vốn sống và trình độ hiểu biết thấp hơn.

+, Hoàn cảnh giao tiếp: nền giáo dục quốc dân, trong nhà trường.

- Nhóm 2:

+, Nội dung giao tiếp: đề tài Tổng quan VHVN, gồm những vấn đề cơ bản:

. Các bộ phận hơp thành của VHVN.

. Quá trình phát triển của VH viết VN.

. Con người VN qua VH.

+, Mục đích giao tiếp:

. Người viết: trình bày 1 cách tổng quan 1 số vấn đề cơ bản về VHVN cho hs lớp 10.

. Người đọc: tiếp nhận và lĩnh hội những kiến thức cơ bản về VHVN, rèn luyện và nâng cao các kĩ năng nhận thức, đánh giá các hiện tượng văn học,..

- Nhóm 3:

+, Phương tiện và cách thức giao tiếp:

. Thuật ngữ văn học.

. Các câu văn mang đặc điểm của văn bản khoa học: cấu tạo phức tạp, nhiều thành phần… nhưng mạch lạc, chặt chẽ.

. Kết cấu văn bản: mạch lạc, rõ ràng, có hệ thống đề mục lớn nhỏ.

HS lần lượt phân tích các nhân tố của hoạt động giao tiếp trong bài ca dao:

- Nhân vật giao tiếp.

- Hoàn cảnh giao tiếp.

- Nội dung giao tiếp.

- Mục đích giao tiếp.

- Phương tiện và cách thức giao tiếp.