Soạn bài Thực hành đọc hiểu Ai đã đặt tên cho dòng sông SGK Ngữ văn 11 tập 2 Cánh diều - chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc

Câu 1 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đọc trước văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Phương pháp giải:

Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu. 

Lời giải chi tiết:

* Tác giả: 

+ Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ngày 9 tháng 9 năm 1937, tại thành phố Huế, nhưng quê gốc ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Sau khi học hết bậc trung học ở Huế, ông lần lượt trải qua:

+ Năm 1960: tốt nghiệp khóa I ban Việt Hán, Đại học Sư phạm Sài Gòn.

+ Năm 1964: nhận bằng Cử nhân triết Đại học Văn khoa Huế.

+ Năm 1960 - 1966: dạy tại trường Quốc Học Huế.

+ Năm 1966 - 1975: thoát ly gia đình để lên chiến khu, tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ bằng hoạt động văn nghệ.

+ Năm 1978: được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam.

- Ông từng là Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên - Huế, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt.

* Tác phẩm chính

- Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971), Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông (1986), Bản di chúc của cỏ lau (1984), Ngọn núi ảo ảnh (1999),...

* Phong cách nghệ thuật

- Là một trong những nhà văn chuyên về bút kí.

- Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý... Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.

1

Câu 1 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Phần 1 miêu tả dòng sông Hương ở đâu?

Phương pháp giải:

Đọc kỳ phần 1, chú ý chi tiết miêu tả vị trí dòng sông Hương.

Lời giải chi tiết:

Dòng sông Hương được miêu tả khi ở rừng già, mang vẻ đẹp huyền bí, hoang sơ

2

Câu 2 (trang 70, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhà văn đã hình dung về sông Hương như thế nào trước khi nó chảy ra thành phố Huế?

Phương pháp giải:

Đọc kỳ phần 2, chỉ ra chi tiết miêu tả sông Hương sau khi chảy ra khỏi rừng già.

Lời giải chi tiết:

- Hình dung về sông Hương trước khi chảy ra thành phố Huế: 

+ ...sông Hương đã chuyển mình một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm,...

→ Trước khi chảy ra thành phố Huế, sông Hương uốn lượn như một tấm lụa mềm mại, mang nét đẹp trù phú mang bao nhiêu phù sa từ rừng già xuống. 

3

Câu 3 (trang 71, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đặc điểm của sông Hương khi chảy trong lòng thành phố Huế là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kỳ phần 3, chỉ ra chi tiết miêu tả sông Hương khi chảy trong lòng thành phố. 

Lời giải chi tiết:

- Đặc điểm khi chảy trong lòng thành phố: ...chuyển dòng một cách liên tục, uốn mình theo những đường cong thật mềm. Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Đã nhiều lần tôi thất vọng khi nghe nhạc Huế giữa ban ngày hoặc trên sân khấu nhà hát...

→ Sông Hương mang vẻ đẹp tình tứ, duyên dáng, vui tươi. 

4

Câu 4 (trang 71, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý chi tiết thể hiện tình cảm, cảm xúc của nhân vật “tôi”.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần 3, chỉ ra chi tiết, từ ngữ bộc lộ cảm xúc.

Lời giải chi tiết:

- Chi tiết thể hiện tình cảm, cảm xúc: 

+ ...Tôi vừa từ trong khói lửa miền Nam đến đây, lâu năm xa Huế, và chính Lê-nin-grát đã đánh thức trong tâm hồn tôi giấc mơ lộng lẫy của tuổi dại...

+ ...ôi, tôi muốn hoá làm một con chim nhỏ đứng co một chân trên con tàu thuỷ tinh để đi ra biển. Tôi cuống quýt vỗ tay, nhưng sông Nê-va đã chảy nhanh quá, không kịp cho lũ hải âu nói một điều gì với người bạn của chúng đang ngẩn ngơ trông theo. 

+ ...Lúc ấy, tôi nhớ lại con sông Hương của tôi, chợt thấy quý điệu chảy lặng lờ của nó khi ngang qua thành phố...

5

Câu 5 (trang 72, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nét độc đáo của sông Hương sau khi rời khỏi thành phố Huế là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần 3 đoạn cuối, chỉ ra chi tiết thể hiện sông Hương khi rời khỏi thành phố.

Lời giải chi tiết:

- Nét độc đáo: 

+ ...Đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ...

→ Nét độc đáo đó là sau khi đã rời khỏi thành phố, sông Hương đột nhiên đổi dòng để gặp lại thành phố một lần nữa. 

6

Câu 6 (trang 73, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Sông Hương hiện lên như thế nào qua các thời kỳ lịch sử?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần 4 đoạn đầu, tìm những chi tiết miêu tả sông Hương qua các thời kỳ lịch sử của đất nước.

Lời giải chi tiết:

Sông Hương là chứng nhân lịch sử, chứng kiến mọi biến cố của Huế.

7

Câu 7 (trang 73, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng để khắc họa sông Hương.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần 4, gợi nhớ lại kiến thức về biện pháp tu từ để tìm ra biện pháp tác giả sử dụng. 

Lời giải chi tiết:

- Biện pháp tu từ nhân hóa “thời gian ngân vang; sử thi viết, nắng đem ra phơi”

→ Khắc họa hình ảnh sông Hương gắn bó với thời kỳ lịch sử dân tộc. 

8

Câu 8 (trang 74, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Ở đoạn cuối này, sông Hương đã được nhìn nhận từ khía cạnh nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần 5, tìm ra chi tiết thể hiện miêu tả sông Hương từ phía nào?

Lời giải chi tiết:

- Sông Hương được nhìn nhận từ phía thơ ca. 

→ Thể hiện sông Hương là cái nôi của âm nhạc Huế. 

1

Câu 1 (trang 74, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhận xét về nhan đề Ai đã đặt tên cho dòng sông và nêu bố cục của bài viết

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bài, nêu nhận xét về nhan đề và nêu bố cục

Lời giải chi tiết:

- Nhan đề Ai đã đặt tên cho dòng sông là một câu hỏi, đây là một nét độc đáo rất riêng của nhà văn, nhằm hướng người đọc biết về nội dung tác phẩm đó là “đi tìm nguồn gỗ của dòng sông Hương”. Qua đó nhấn mạnh đến vẻ đẹp huyền thoại của dòng sông Hương, thể hiện lòng biết ơn đến những con người khai phá vùng đất ấy. 

- Bố cục:

+ Phần 1 (từ đầu đến “quê hương xứ sở”): Thủy trình của sông Hương

+ Phần 2 (còn lại): Vẻ đẹp lịch sử, văn hóa và thi ca của sông Hương

2

Câu 2 (trang 74, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Hãy khái quát đặc điểm hình tượng sông Hương trong văn bản trên theo bảng hướng dẫn sau:

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bài, dựa vào bố cục của văn bản để tìm ra đặc điểm điền vào bảng.

Lời giải chi tiết:

3

Câu 3 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Qua việc khắc họa hình ảnh sông Hương, nhà văn thể hiện tình cảm thái độ gì với quê hương xứ sở?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bài, dựa vào nội dung và những chi tiết bộc lộ cảm xúc của tác giả để rút ra tình cảm thái độ của tác giả với quê hương, xứ sở.

Lời giải chi tiết:

- Thể hiện tình cảm, cảm xúc yêu mến của tác giả cho dòng sông Hương cùng thiên nhiên và con người nơi đây.

+ Thỉnh thoảng, tôi vẫn còn gặp trong những ngày nàng đem áo ra phơi, một sắc áo cưới của Huế ngày xưa, rất xưa: màu áo lục điều với loại vải vân thưa màu xanh tràm lồng lên một màu đỏ ở bên trong, tạo thành một màu tím ẩn hiện, thấp thoáng theo bóng người, thuở ấy các cô dâu trẻ vẫn mặc sau tiết sương giáng. 

+ Có một dòng thi ca về sông Hương, và tôi hi vọng đã nhận xét một cách công bằng về nó khi nói rằng dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ.

4

Câu 4 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Hãy chỉ ra tác dụng của sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình trong việc khắc hoạ hình tượng sông Hương và thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” qua một đoạn tiêu biểu trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bài, tìm ra yếu tố tự sự và trữ tình thể hiện trong văn bản, qua việc kết hợp đó thể hiện tác dụng gì với nội dung của văn bản. 

Lời giải chi tiết:

- Tác dụng của sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình trong việc khắc hoạ hình tượng sông Hương và thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” được thể hiện rõ nét qua đoạn văn tiêu biểu trong văn bản miêu tả lại vẻ đẹp của con sông Hương từ khi ở Thượng Nguồn đến khi chảy qua Huế.

+ Việc miêu tả sông Hương ở nhiều phương diện đã cho thấy sự quan sát tinh tế và tình yêu thương của tác giả với nơi đây.

+ Chất trữ tình được vận dụng rõ nét bởi sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người.

5

Câu 5 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Qua văn bản người viết gửi đến bạn đọc thông điệp gì? Hãy nêu lên giá trị văn hóa mà em hiểu được từ văn bản. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bài, nêu quan điểm cá nhân của bản thân về thông điệp và giá trị văn hóa em hiểu được.

Lời giải chi tiết:

Tác giả đã tô đậm cho con sông Hương ấy bao nét thơ thật dịu dàng, thơ mộng mà hoang dã, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Từ góc độ văn hóa truyền thống lịch sử tác giả cũng đã khắc họa sông Hương với nét tính cách đặc biệt qua đó cũng tái hiện lại cho bạn đọc những hình ảnh trong lịch sử và gắn liền với những phẩm chất rất riêng của người Huế. Mà đặc biệt hơn là vẻ đẹp của người con gái Huế luôn nhẹ nhàng, bay bổng mà rất đằm thắm. 

6

Câu 6 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Văn bản đem lại cho em suy nghĩ gì trong việc nhìn nhận vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên quê hương mình? Hãy viết về một cảnh đẹp của quê hương em bằng một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng).

Phương pháp giải:

Từ cách miêu tả của tác giả, liên hệ với cảnh đẹp quê hương em và trình bày thành đoạn văn ngắn.

Lời giải chi tiết:

Quê hương em là một thành phố nhỏ nhưng rất rực rỡ và đầy màu sắc với rất nhiều cảnh đẹp. Cứ mỗi dịp lễ là nơi đây lại rộn ràng tấp nập bởi du khách bốn phương đến ghé thăm. Nơi tạo nên sức hút ấy chính là bãi biển tuyệt đẹp mang tên bãi biển Đồ Sơn. Nơi đây là một vùng biển rộng và thoáng đãng. Cũng như những vùng biển khác, ở Đồ Sơn có bãi cát vàng mịn trải rộng, có dòng nước biển xanh trong vắt, mát lạnh, có những hàng cây xanh mướt mắt chạy dọc theo bờ cát. Nhưng chỉ như thế thì vẫn chưa phải là tất cả. Du khách đến với bãi tắm còn là để chiêm ngưỡng bãi đá thú vị ở nơi đây. Dọc theo bãi cát vàng đến xuống dưới nước biển, là rất nhiều những tảng đá, mỏm đá với hình thù khác nhau nằm rải rác. Những tảng đá ấy tạo nên một thạch trận kì quái cho mọi người leo trèo, chụp ảnh. Chính chúng đã tạo nên sức hút kì thú cho vùng biển này. Em rất yêu thích bãi biển của quê hương mình. Bởi nhờ nó mà quê hương em có một dấu ấn trong lòng du khách tứ phương, và nó cũng giúp cho kinh tế địa phương thêm phần phát triển hơn.

Bài đọc