Tết Thanh Minh năm 2022 là ngày nào

Tết Thanh Minh là một trong những ngày lễ cổ truyền có giá trị văn hóa và tinh thần nhân văn sâu sắc của người Á Đông. Để chuẩn bị thật chu đáo cho dịp quan trọng này, cùng tìm hiểu tết Ý nghĩa, nguồn gốc và Tết Thanh Minh 2022 là ngày nào nhé!

1. Tiết Thanh Minh là gì

Theo cách tính lịch của người Việt cổ, thì một năm sẽ có 24 tiết khí, mỗi tiết khí ứng với một kiểu thời tiết cụ thể và trùng khớp với bốn mùa trong năm. Những tiết khí này được dùng để tính toán thời điểm gieo trồng ngũ cốc nhằm chọn ra thời điểm điều kiện thời tiết là thuận lợi nhất.

Trong đó, Tiết Thanh Minh mang ý nghĩa là sự trong xanh, tươi sáng. Đây chính là thời điểm trong lành nhất trong năm nên rất phù hợp với việc thực hiện những nghi lễ quan trọng.

Ở Việt Nam, thì Tiết Thanh Minh ứng với thời gian thực hiện nghi lễ Tảo Mộ. Tức là sửa sang lại mộ phần của gia tiên cho khang trang, sạch sẽ và làm lễ cúng gia tiên.

Tiết thanh minh hay tết thanh minh

Nhiều người vẫn hay nhầm lẫn giữa hai khái niệm “tiết thanh minh” và “tết thanh minh” và tưởng rằng hai từ này đều là một. Nhưng thật ra chúng mang ý nghĩa khác nhau. Tiết thanh minh là tiết khí thứ 5 trong tất cả tiết khí của một năm theo lịch cổ. Đây chính là khoảng thời gian giao nhau giữa mùa xuân và mùa hạ. Còn tết thanh minh là một ngày lễ cụ thể trong cả khoảng thời gian của tiết thanh minh.

2. Tiết Thanh Minh 2022 là ngày nào?

Thanh minh là tiết khí thứ 5 trong 24 tiết khí hàng năm, đến sau Lập xuân 60 ngày, sau Đông chí 105 ngày. Tết Thanh minh chính là ngày đầu tiên của tiết khí này. Năm 2022, Tết Thanh minh rơi vào 5/4 (tức 5/3 Âm lịch). Tiết Thanh minh kết thúc vào ngày 19/4 Dương lịch. 

Người ta thường lấy ngày đầu tiên của tiết Thanh Minh là ngày Tết Thanh Minh. Năm nay, ngày đó rơi vào 5 tháng 4 dương lịch. Bắt đầu từ ngày nay, mọi người có thể tổ chức lễ tảo mộ du xuân, kết hợp giữa việc cúng lễ tỏ lòng hiếu kính và việc cả gia đình ra ngoại ô tận hưởng không khí trong lành.

Do đúng dịp mùa xuân tươi mát, cây cối đâm chồi nảy lộc, lại qua tiết Xuân Phân ẩm ướt nên cảnh sắc tốt lành, đẹp đẽ, có rất nhiều danh lam thắng cảnh đang mùa đẹp nhất, rất đáng để thưởng ngoạn. Khi đi, để gặp nhiều may mắn, tốt lành hãy chú ý chọn giờ tốt và hướng tốt để xuất hành.

Để tra cứu chính xác, mời quý vị tham khảo Lịch Vạn Niên Đặc biệt, theo quan niệm xưa nếu tết Thanh Minh trùng vào ngày 3/3 âm lịch – Tết Hàn Thực thì được coi là “Tết Thanh Minh đích thực”. Ngày này người ta làm bánh trôi, bánh chay – những thức bánh nguội và kiêng nổi lửa nấu cơm.

Tết Thanh Minh là ngày lễ mang tính nhân văn, nhân đạo và chủ yếu mang tính chất tưởng niệm. Vì vậy, không nhất thiết chú trọng tới mâm cao cỗ đầy, càng không nên cúng nhiều tiền vàng, đốt nhiều giấy mã, điều này không những lãng phí, làm ô nhiễm môi trường mà còn không có ý nghĩa về mặt tâm linh. An ủi người sống và nhớ tới người đã khuất là ở tâm tưởng, tấm lòng và chân thành.

Tết Thanh minh cúng gì?

Ngoài việc tảo mộ thì lễ cúng hay mâm cúng cũng là một phần quan trọng được nhiều người coi trọng. Để việc cúng thanh minh được đủ đầy thì mọi người trong nhà sẽ cùng nhau đi chợ sắm sửa và chuẩn bị.

Có nhiều ý kiến về mâm cỗ cúng Tết Thanh minh nên cúng lễ chay hay lễ mặn. Tuy nhiên, theo quan niệm dân gian thì Tết Thanh minh nên cúng lễ chay. Mâm cỗ chay cúng Tết Thanh minh gồm: Xôi chè, oản chuối, bánh trái, chai nước, gạo muối, bỏng, bơ,… mang ý nghĩa tín ngưỡng, tưởng nhớ người đã khuất, cầu cho người đã khuất sớm được siêu thoát.

Xôi, chè được nấu từ gạo nếp, có nơi còn gói bánh chưng. Cây lúa, hạt gạo được xem như biểu tượng của nền văn minh lúa nước, là thức ăn chính của người Việt. Vì vậy, cúng xôi, cũng là muốn dâng lên những gì tinh túy của trời đất, công sức lao động sau một năm miệt mài của những người còn sống đến người đã mất.

Tuy nhiên, thành phần mâm cúng vẫn có thể linh hoạt tùy vào tập tục của mỗi gia đình và địa phương. Mâm cúng cũng có thể chuẩn bị đơn giản như một bữa cơm bình thường chứ không nhất thiết phải khoa trương hay làm thành yến tiệc linh đình.

3. Thời tiết – tiết khí thanh minh

Về mặt thời tiết thì tiết khí thanh minh có khí hậu khá dễ chịu, mát mẻ, trong lành. Có lẽ ở miền nam sẽ không nhận thấy rõ điều này nhưng ở miền bắc Việt Nam thì tiết thanh minh là một thời gian đẹp trong năm. Do các luồng gió đông bắc rét lạnh đã suy giảm, các luồng gió đông nam ấm áp cũng đã tăng thêm và mưa phùn dường như không còn nữa.

Do đó trời nồm khó chịu không còn mà thay vào đó là tiết trời trong sáng, dễ chịu với nhiệt độ cao hơn và độ ẩm thấp hơn. Thời tiết này dễ chịu nên nhiều người cũng chọn tiết thanh minh cho nhiều hoạt động ngoài trời. Trong tiết thanh minh cũng chưa có mưa rào nên trời xanh khô ráo nhưng vẫn mát mẻ.

4. Thanh minh kéo dài bao nhiêu ngày?

Tiết thanh minh tính theo lịch âm hay dương?

Nhiều người vẫn nhầm tưởng là tiết thanh minh được dựa theo lịch âm như hầu hết các ngày lễ mang tính tâm linh thờ cúng khác ở Việt Nam. Nhưng như đã nói ở trên thì tiết thanh minh được tính theo lịch mặt trời hay lịch dương. Nhưng một số người xem ngày cúng kiến tảo mộ cho tiết thanh minh thì vẫn dùng lịch âm vì các ngày giỗ hay cúng kiến cho người đã khuất đều dựa theo lịch âm.

Tiết thanh minh bắt đầu từ ngày nào đến ngày nào?

Tiết thanh minh có thể xê dịch vài ngày và không cố định. Nhưng theo quy ước thì sau ngày Lập Xuân 45 ngày là tiết thanh minh. Thường thì tiết thanh minh sẽ bắt đầu từ ngày 4 hoặc 5 của tháng 4 dương lịch. Sau tiết xuân phân sẽ là tiết thanh minh. Sau đó tiết thanh minh sẽ kéo dài hơn nửa tháng và kết thúc vào ngày 20 đến 21 tháng 4 hằng năm.

5. Ý nghĩa Tết Thanh Minh

Với đạo lý "uống nước nhớ nguồn", từ xa xưa Tiết Thanh minh đã trở thành ngày lễ quan trọng, thiêng liêng, đi sâu vào tiềm thức của người dân Việt Nam.

Thanh minh tuy không phải là cái Tết lớn, nhưng lại gắn liền với đạo đức, với bổn phận con người Việt Nam - bổn phận của con cháu tưởng nhớ công lao của tổ phụ, của những người đi trước. Đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu, trả nghĩa, gọi là đền đáp phần nào ơn sinh thành tạo dựng của tổ tiên.

Thanh minh là tiết thứ năm trong "nhị thập tứ khí" và đã được người phương Đông coi là một lễ tiết hàng năm. Tiết Thanh minh đến sau ngày Lập Xuân 45 ngày. Theo nghĩa đen, thanh là khí trong, còn minh là sáng sủa. Khi tiết Xuân phân qua, những cơn mưa bụi của trời xuân đã hết, bầu trời trở nên quang đãng, sáng sủa là sang tiết Thanh minh.

Theo phong tục trong những ngày Thanh minh truyền thống là lúc nhớ về cội nguồn, nhiều gia đình tổ chức tảo mộ, làm bánh trôi bánh chay.

Ông bà ta xưa chọn Tiết Thanh Minh là ngày cắt cỏ trên mộ và đắp đất lên mộ (tảo mộ). Vì ngày này thời tiết chuyển sang ấm dần, mưa nhiều hơn, cây cỏ tốt hơn trùm lên mộ, có thể làm mộ sụt lở nên cần phải cắt cỏ, đắp thêm đất lên mộ.

Nhân lúc đi Thanh Minh tảo mộ, để tưởng nhớ tổ tiên, người thân đã khuất, mọi người có thể dạo chơi ngắm cảnh cỏ cây tươi tốt, nên còn gọi là Đạp Thanh. Nguyễn Du có câu:

Thanh Minh trong tiết tháng ba

Lễ là tảo mộ, hội là Đạp Thanh

6. Nguồn gốc Tết Thanh Minh

Tết Thanh minh được bắt nguồn từ Trung Quốc. Chuyện kể rằng, đời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công, nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai trú nước Sở. Bấy giờ có một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi theo vua giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong hỏi ra mới biết, đem lòng cảm kích vô cùng.

Giới Tử Thôi theo phò Tấn Văn Công trong mười chín năm trời, cùng nhau trải nếm bao nhiêu gian truân nguy hiểm. Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công, nhưng lại quên mất công lao của Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình, chứ không có công lao gì đáng nói. Vì vậy, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn.

Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm. Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng, Tấn Văn Công hạ lệnh đốt rừng, ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, nhưng ông nhất định không chịu tuân mệnh, rốt cục cả hai mẹ con ông đều chết cháy.

Vua thương xót, lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng niệm (khoảng từ mồng 3.3 đến mồng 5/3 âm lịch hàng năm). Từ đó ngày mùng 3/3 âm lịch hằng năm được coi là ngày Tết Hàn thực, nhằm tưởng nhớ đến công ơn dưỡng dục của những người đã khuất.

Từ thời Lý nhân dân ta đã tiếp nhận tết Hàn thực nhưng ý nghĩa của ngày tết này đã biến đổi và mang đậm màu sắc truyền thống, phù hợp với tâm lý cũng như cuộc sống thường nhật của người dân nước Việt. Vào ngày tết Hàn thực, người Việt không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn được thực hiện, chỉ có điều người Việt dùng bánh trôi - bánh chay cho tết Hàn thực với ý nghĩa tượng trưng đó là những thức ăn nguội - hàn thực. Vì vậy người Việt còn gọi tết Hàn thực bằng một tên gọi khác là tết bánh trôi - bánh chay.

Tết Thanh Minh gắn liền với đạo đức, với bổn phận con người Việt Nam – bổn phận của con cháu tưởng nhớ công lao của tổ tiên, của những người đi trước.

Đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu, trả nghĩa, gọi là đền đáp phần nào ơn sinh thành tạo dựng của tổ tiên.

Con cháu quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này để tưởng nhớ tổ tiên và sum họp với gia đình. Thông thường, vào dịp này, người còn sống sẽ tổ chức tụ họp người thân, làm lễ tảo mộ, thăm viếng và dọn dẹp mộ phần của ông bà tổ tiên.

Công việc chủ yếu là dọn cỏ dại trùm lên mộ phần và đắp thêm cho ngôi mộ thêm đầy đặn do mùa xuân mưa phùn dễ làm cây hoang dại phát triển tốt.

Đặc biệt kiểm tra xem mộ có bị tổ mối xông hay bị các loại động vật nhỏ đục khoét hay không, nếu có cần giải quyết ngay vì đây thuộc trường hợp mộ kết, khá hung hiểm đối với phong thủy âm trạch.

Đồng thời làm lễ cúng mời những người đã khuất về nhà dùng cơm với con cháu. Con cháu tưởng nhớ, hoài niệm lại những điều tốt đẹp về ông cha với tất cả lòng thành kính.

Khi làm lễ cúng Thanh Minh, nên tham khảo kĩ lưỡng vì ngoài thành tâm, phải nắm được cần chuẩn bị những lễ vật cần thiết và quan trọng nhất là biết chuẩn bị cúng lễ Thanh Minh đúng cách.

Cúng tại gia và cúng tại mộ có cách chuẩn bị lễ vật và văn khấn khác nhau, gia chủ cần chú ý để không bị nhầm lẫn. Để được hướng dẫn chi tiết, mời bạn đọc tham khảo bài Văn khấn tảo mộ tiết Thanh Minh và Văn khấn Thanh Minh tại nhà.

Thanh Minh thực chất là một trong 24 tiết khí hàng năm. Tiết Thanh Minh bắt đầu từ ngày 4 hoặc 5 tháng 4 dương lịch tới 20 hoặc 21 tháng 4 dương lịch. Thanh Minh cắt nghĩa thì Thanh là trong, Minh là sáng, Tiết Thanh Minh là khoảng thời gian khí trời trong sáng, thanh khiết, bầu trời quang đãng, mới mẻ.

7. Những việc cần làm trong dịp Tết Thanh Minh

Các lễ trong dịp Thanh Minh gồm: lễ gia thần, gia tiên tại nhà và lễ âm phần long mạch tại nơi đặt phần mộ. Kể từ ngày Tết Thanh Minh 2022 cho đến hết tiết Thanh Minh, mọi người sẽ lựa chọn ngày để cúng lễ tại hai nơi đó là cúng tại nhà và tại các phần mộ.

Khi đến những nơi có đặt mộ phần của gia đình mình, các gia chủ đặt lễ vào chỗ thờ chung để lễ. Nếu nơi đó không phải là nghĩa trang, không có chỗ thờ thì có thể dùng các thứ đôn, kệ để đặt đồ lễ mà cúng vái.

Theo Đại đức Thích Quảng Định trong sách Văn khấn nôm tại nhà – tập văn cúng gia tiên, lễ vật trong ngày thanh minh gồm: hương đèn, trầu cau, tiền vàng, rượu, thịt (chân giò, gà luộc hoặc là khoanh giò nạc độ vài lạng).

8. Tục Tảo mộ

Đối với người dân Việt, Tết Thanh minh là dịp để con cháu hướng về tổ tiên, cội nguồn. Dù ai đi đâu, ở đâu đến ngày 3/3 âm lịch hằng năm cũng cố gắng về với gia đình để tảo mộ, sum họp bên mâm cơm gia đình. Những ngôi mộ được người nhà dọn dẹp sạch sẽ, vun đắp thêm đất mới, đó là những tâm đức của người đang sống đối với người đã khuất.

Công việc chính của tảo mộ là sửa sang các ngôi mộ của tổ tiên cho sạch sẽ. Nhân ngày Thanh minh, người ta mang theo xẻng, cuốc để đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ cũng như tránh không để cho các loài động vật hoang dã như rắn, chuột đào hang, làm tổ mà theo suy nghĩ của họ là có thể phạm tới linh hồn người đã khuất. Sau đó, người tảo mộ thắp vài nén hương, đốt vàng mã hoặc đặt thêm bó hoa cho linh hồn người đã khuất.

Trong ngày Thanh minh, khu nghĩa địa trở nên đông đúc và nhộn nhịp. Các cụ già thì lo khấn vái tổ tiên nơi phần mộ. Trẻ em cũng được theo cha mẹ hay ông bà đi tảo mộ, trước là để biết dần những ngôi mộ của gia tiên, sau là để tập cho chúng sự kính trọng tổ tiên qua tục viếng mộ. Những người quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này (có thể sớm hơn một, hai ngày vì nhiều lý do khác nhau) để tảo mộ gia tiên và sum họp với gia đình.

Người Việt lấy ngày tết Thanh Minh là dịp để tu sửa phần mộ của tổ tiên, dòng họ mình để phần mộ được sạch sẽ. Khi đi tảo mộ, mọi người thường mang theo cuốc, xẻng để đắp lại những chỗ mồ bị nứt, bị hở, rẫy những cây cỏ dại và những cây hoang mọc xung quanh, trùm lên mộ và cũng để tránh cho các loài rắn, chuột đào hang, làm tổ.

Sau khi hoàn thành tảo mộ, họ thường thắp những nén hương và trồng/cắm trên mộ một vài cây hoa nhỏ cho các linh hồn đã khuất.

Một số lưu ý khi chọn hoa cắm:

• Bạn nên chọn những bông hoa đơn giản mộc mạc, không quá sặc sỡ, màu vàng hoặc màu trắng là màu chủ đạo.
• Với hoa dùng để dâng, bạn có thể chọn những bông hoa cúc trắng hoặc vàng, hoa huệ.
• Hoa dâng cho những người đã khuất mà cùng thế hệ, bạn nên dùng hoa cúc trắng trắng, vàng, hoa hồng, hoa ly, hoa loa kèn,..
• Hoa dâng cho những người đã khuất là bạn bè hoặc người ít tuổi có thể chọn loại hoa mà người đó lúc sống thích.

Một số lưu ý khi đi tảo mộ:

• Khi đi tảo mộ, dù bạn có phải xách nặng đến thế nào cũng đừng thuê người xách, mà hãy để con cháu trong nhà xách.
• Khi làm lễ nên là người con trưởng, cháu đích tôn, hoặc là người kế thừa việc thờ tục trong dòng họ.
• Trước khi ra mộ, bạn cần phải bày cỗ, thắp hương xin phép gia tiên trước khi đi tảo mộ.
• Thắp hương ở nơi thờ thổ công, thổ địa ở nơi chôn cất trước khi thắp hương ở mộ.
• Sau khi làm lễ xong mới tiến hành dọn dẹp xung quanh mộ.
• Dọn dẹp chỉ nên dọn dẹp cỏ, trồng hoa, lau chùi,.. Còn với những ngôi mộ chưa xây thì thêm việc đắp đất. Nhổ cỏ chỉ nên làm ở bề mặt trên, không nên giựt quá mạnh, đào bới gây sạt lở mộ.
• Đốt vàng mã nên đốt đúng nơi quy định, không đốt quá gần mộ gây ảnh hưởng tới âm khí của mộ.
• Đặc biệt, không nên đeo vàng bạc khi đi tảo mộ, giống như bạn mang đồ lòe loẹt, sẽ thu hút sự chú ý của ma quỷ.

>> Văn cúng Tiết Thanh Minh

Bên cạnh những ngôi mộ được trông nom, chăm sóc cẩn thận, còn có những ngôi mộ vô chủ, không người thăm viếng. Những người đi viếng mộ thường cũng cắm cho các ngôi mộ này một nén hương.

Ngoài tục lệ trên, người Việt Nam còn có tục lệ làm bánh trôi, bánh chay thắp hương, sau đó cả gia đình quây quần bên nhau thưởng thức hương vị đậm đà của món bánh này.

Tiết Thanh minh cũng là lúc trời bắt đầu bớt lạnh, cây cối phát triển mạnh mẽ, rất nhiều loài hoa nở rộ, là thời điểm thích hợp để đi dã ngoại, ngắm cảnh.

Trên đây Tìm Đáp Án vừa gửi tới bạn đọc bài viết Tết Thanh Minh năm 2022 là ngày nào. Hi vọng qua bài viết này bạn đọc có thể hiểu rõ hơn về ngày Tết Thanh Minh nhé. Mời các bạn cùng tham khảo thêm tại mục Tài liệu nhé.

Mời bạn đọc cùng tham khảo thêm các tài liệu sau:

• Cách sắp lễ và hành lễ trong ngày tiết Thanh Minh
• Tết Hàn thực có phải là Tết Thanh minh không?
• Tại sao có phong tục tảo mộ, ăn đồ nguội trong Tiết Thanh Minh?