Lần đầu tiên trong lịch sử thị trường dầu mỏ, hợp đồng dầu thô giao tháng 5 tại Mỹ rơi xuống mức âm, chạm gần ngưỡng -37 USD/thùng vào ngày 20/4/2020. Vậy giá dầu âm là gì, lý do khiến giá dầu âm ra sao?
1. Giá dầu âm là gì?
Giá dầu âm nghĩa là người bán thay vì nhận tiền sẽ phải trả thêm $30 cho người mua để giao dịch được thực hiện. Các hợp đồng tương lai đang hết hạn, mà hiện tại chẳng ai muốn có thêm dầu vì không còn chỗ chứa.
Giá của một thùng dầu thô thay đổi dựa trên các yếu tố như cung, cầu và chất lượng. Nguồn cung cấp nhiên liệu này đã vượt xa nhu cầu kể từ khi dịch Covid-19 buộc hàng tỷ người phải ngừng đi lại.
Các nhà máy lọc dầu hiện tại không muốn vận hành, vì có quá ít nhu cầu giao thông ở thời điểm hiện tại và giao thương quốc tế thì đang đóng băng. Dầu thô vì thế đang được các công ty tạm cất trên các xà lan. Trong đó, những ai có tàu chở dầu chuyên dụng là một lợi thế cực lớn trong giai đoạn này.
Phiên giao dịch ngày 20/4, giá dầu thô WTI hợp đồng tháng 5 có thời điểm lao dốc về âm 40,32 USD mỗi thùng, mức thấp nhất lịch sử từng được ghi nhận. Giá dầu WTI hợp đồng tháng 6 giảm 10% còn 22,54% USD mỗi thùng, hợp đồng tháng 7 giảm 5%, còn 28 USD mỗi thùng. Trong khi đó, dầu Brent hợp đồng tháng 6 giảm còn 26,13 USD mỗi thùng.
2. Lý do giá dầu xuống âm
Nhu cầu hiện tại quá yếu
Covid-19 bùng phát khiến các quốc gia đã phải đóng cửa để kiểm soát. Nhiều chính phủ áp dụng các biện pháp hạn chế đối với cuộc sống hàng ngày của hàng tỷ người. Nó đã tạo ra một cú sốc nhu cầu chưa từng có ở các thị trường năng lượng, với các kho lưu trữ trên bờ lẫn ngoài khơi nhanh chóng bị lấp đầy.
Trong khi OPEC và các đồng minh sản xuất dầu đã chốt thỏa thuận lịch sử hồi đầu tháng 4/2020 để cắt giảm sản lượng 9,7 triệu thùng mỗi ngày, bắt đầu từ ngày 1/5, nhiều ý kiến cho rằng biện pháp vẫn không đủ trước sự sụt giảm nhu cầu.
Cơ quan Năng lượng Quốc tế đã cảnh báo, nhu cầu dầu trong tháng 4 có thể thấp hơn 29 triệu thùng mỗi ngày so với một năm trước, mức thấp từng được ghi nhận lần cuối vào năm 1995.
"Vấn đề thực sự của sự mất cân đối cung cầu dầu toàn cầu bắt đầu thực sự ở giá của nó", Bjornar Tonhaugen, quản lý thị trường dầu mỏ của Rystad Energy, cho biết, "Khi việc sản xuất tiếp tục không được quan tâm thì các kho dầu đang đầy lên mỗi ngày".
Helima Croft, chiến lược gia mảng hàng hóa tại RBC Capital, thì nói rằng dầu thô đang tràn ngập nhưng các nhà máy lọc dầu không cần tới chúng. "Ngay lúc này, chúng tôi không thấy bất kỳ sự hỗ trợ ngắn hạn nào cho thị trường dầu. Chúng tôi thực sự lo ngại về triển vọng trong ngắn hạn".
Trong khi đó, lưu trữ dầu toàn cầu đang được lấp đầy nhanh chóng, "vượt 70% và tiếp cận mức vận hành tối đa", Steve Puckett, Chủ tịch điều hành của công ty chuyên tư vấn năng lượng TRI-ZEN International, cho biết.
Giới đầu cơ bán tháo
Chiến lược gia Daniel Hynes tại ANZ cho biết, một trong những lý do kéo thảm giá dầu là hợp đồng tương lai tháng 5 hết hạn vào thứ ba (21/4). Thời điểm này, những người giao dịch đầu cơ sẽ bán mạnh ra hết hợp đồng tháng 5 để mua hợp đồng tháng 6, khiến giá giảm mạnh. Tất nhiên, cũng có những thương nhân có nhu cầu thực bên họ giữ hợp đồng hết hạn và giao dầu thô.
Ở một thị trường bình thường, chênh lệch giữa giá giao ngay và hợp đồng tương lai kỳ hạn một tháng có thể chỉ ở mức khoảng 40-50 cent mỗi thùng. Tuy nhiên, hiện tại, nó đã dao động khoảng 60-70 USD mỗi thùng.
Sự chênh lệch giữa giá hợp đồng tháng 5 và tháng 6 hiện là rộng nhất trong lịch sử, theo Jeff Kilburg của KKM Financial. "Đây là hiện tượng kết hợp của hết hạn hợp đồng tháng 5 cùng với cơn rớt giá lịch sử", ông nói.
"Các đường cong diễn biến giá dầu Brent và WTI đang ở trạng thái contango (bù hoãn mua - giá tương lai cao hơn giá giao ngay) rất sâu, nhưng contango cũng rất không đồng đều", Bjarne Schieldrop, nhà phân tích hàng hóa hàng đầu tại SEB, nhận xét.
Thị trường đang ở trạng thái bù hoãn mua nghĩa là các thương nhân tin rằng giá dầu sẽ tăng trong tương lai. Do đó, họ tranh thủ bán hết hợp đồng tháng 5 để mua lại hợp đồng tháng 6 hoặc các hợp đồng kỳ hạn xa hơn.
Niềm tin của họ càng được củng cố khi nhiều chuyên gia dự báo, trong nửa cuối năm, khó khăn về lưu trữ sẽ nhanh chóng được giải quyết vì nhu cầu dầu tăng mạnh nên hàng tồn kho sẽ giảm theo. "Đây là lý do giá dầu thô Brent năm 2021 đang giữ giá rất tốt, mức 40 USD một thùng", Schieldrop nói thêm. Do vậy, tháng 4 là thời điểm nền kinh tế và nhu cầu dầu đang rơi vào vùng lõm của đường cong, và giá cũng thế.
Các hãng sản xuất trả thêm tiền cho người mua dầu
Khi cả nền kinh tế đang bị phong tỏa, nhu cầu dầu hiện rất yếu, khiến hàng tồn kho tăng cao. Bên cạnh đó, chi phí lưu trữ ngày càng đắt đỏ do các kho chứa sắp được lấp đầy.
Việc này khiến các hãng sản xuất dầu sẵn sàng trả tiền để đẩy dầu thô đi, khiến giá dầu giao tháng 5 xuống dưới 0 USD. Với họ, việc này vẫn còn rẻ hơn so với phải ngừng sản xuất hay tìm chỗ chứa. Rất nhiều hãng lo lắng đóng cửa giếng dầu sẽ khiến họ thiệt hại vĩnh viễn.
3. Giá dầu xuống âm, liệu chúng ta có được trả thêm tiền khi đi đổ xăng?
Về mặt lý thuyết, đúng là giá dầu âm có nghĩa người bán phải mất tiền để đẩy dầu. Nhưng thực tế thì không, hãy quên chuyện đó đi. Bởi thực tế, giá dầu thô chỉ đóng vai trò gián tiếp trong việc định giá bán lẻ xăng dầu hiện nay.
Tại Mỹ hiện tại, giá xăng dầu thành phẩm đang rẻ một cách kinh ngạc, chỉ khoảng $1,81/gallon (1 gallon tương đương 3,79l). Nhưng dù có rẻ thế nào, rất khó để giá thành phẩm kéo được xuống dưới mức 0 đồng.
Giá dầu giảm mạnh, nhưng đó không phải chỉ số quyết định nhất đến giá bán lẻ, mà phụ thuộc vào mức giá các trạm xăng trả cho nó. Mà tại Mỹ, các trạm xăng vẫn mất tiền khi mua xăng. Mức giá họ nhập rơi vào khoảng 67 cent/gallon hôm 20/4, mà như vậy đã cao gấp đôi so với giao dịch tuần trước đó.
Thêm nữa, ngay cả giá bán buôn cũng không ảnh hưởng trọn vẹn đến giá bán lẻ tại các trạm xăng. Bởi lẽ như đã nêu, các giao dịch xăng thành phẩm cũng được thực hiện theo dạng hợp đồng tương lai - nghĩa là có mức giá không đổi, bất kể nó biến động như thế nào. Ngoài ra còn chi phí vận hành tại trạm - tất cả được tính vào giá bán.
Nhu cầu đi lại giảm, các trạm xăng chứng kiến doanh thu giảm tới hơn nửa, buộc họ phải tăng mức lợi nhuận biên lên (số lợi nhuận thu được trên mỗi đơn vị xăng bán được). Mức tăng chỉ vài cent thôi, nhưng để bù đắp cho thiệt hại mà đại dịch gây ra.
Ngoài ra, còn cả thuế xăng dầu nữa - thứ mà quốc gia nào cũng có.
Vậy nên hiểu một cách đơn giản, bạn có thể mua cả một thùng dầu thô mà chẳng mất xu nào vào ngày 20/4 vừa qua, nhưng mua xăng thì vẫn phải trả tiền.