Giáo án môn Ngữ văn lớp 12 bài 55

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

-Hoạt động 1: Tổ chức thực hành.

Bài tập 1: Đọc đoạn trích và phân tích các câu hỏi (SGK).

a. Lời bác Phô gài thực hiện hành động van xin, cầu khẩn ông lí và đáp lại bằng hành động nói như thế nào?

b. Lời đáp của ông lí có hàm ý gì?

Học sinh thảo luận, phát biểu.

Bài tập 2: Đọc và phân tích đoạn trích (SGK):

a. Câu hỏi đầu tiên của Từ là hỏi về thời gian hay còn có hàm ý gì khác?

b. Câu nhắc khéo ở lượt lời thứ hai thực chất có hàm ý nói với Hộ điều gì?

Học sinh thảo luận nhóm, đại diện phát biểu.

Bài tập 3: Phân tích hàm ý trong truyện cười Mua kính.

Giáo viên tổ chức hướng dẫn thảo luận, học sinh thảo luận và phát biểu.

Bài tập 4: Chỉ ra lớp nghĩa tường minh và hàm nghĩa của bài thơ Sóng.

-Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý thì có tác dụng và hiệu quả nghệ thuật như thế nào?

Học sinh đọc bài thơ, suy nghĩ, phát biểu.

Bài tập 5: Chọn cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: "Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?".

Học sinh thảo luận và đưa ra phương án đúng.

-Hoạt động 2: Tổ chức tống kết.

Bài tập: Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, dùng cách nói có hàm ý trong ngữ cảnh cần thiết mang lại những tác dụng và hiệu quả như thế nào?

Học sinh thảo luận, chọn phương án trả lời đúng.

I. Tổ chức thực hành.

Bài tập 1:

a. Trong lượt mở đầu cuộc thoại, bác Phô gái van xin: "Thầy tha cho nhà con, đừng bắt nhà con đi xem đá bóng nữa". Lời đáp của ông lí mang sắc thái mỉa mai, giễu cợt (Ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà của các chị). Nếu là cách đáp thường minh phù hợp thì phải là lời chấp nhận sự van xin hoặc từ chối, phủ nhận sự van xin.

-Lời của ông Lí không đáp ứng trực tiếp sự van xin của bác Phô mà từ chối một cách dán tiếp. Đồng thời mang sắc thái biểu cảm: Bộc lộ quyền uy, thể hiện sự từ chối van xin, biểu lộ thái độ mỉa mai, giễu cợt cách suy nghĩ của đàn bà.

-Đấy là chứng minh cho tính hàm súc củ câu có hàm ý.

Bài tập 2:

a. Câu hỏi đầu tiên của Từ: "Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba đây rồi mình nhỉ?". Không phải chỉ hỏi về thời gian mà thực chất, thông qua đó Từ muốn nhắc khéo chồng nhớ đến ngày đi nhận tiền (hàng tháng cứ vào kì đầu tháng thì chồng Từ đều đi nhận tiền nhuận bút).

b. Câu nhắc khéo thứ hai: "Hèn nào mà sáng nay em thấy người thu tiền nhà đã đến…". Từ không nói trực tiếp đến việc trả tiền nhà. Từ muốn nhắc Hộ đi nhận tiền về để trả các khoản nợ (chủ ý vi phạm phương châm cách thức).

c. Tác dụng cách nói của Từ:

-Từ thể hiện ý muốn của mình thông qua câu hỏi bóng gió về ngày tháng, nhắc khéo đến một sự việc có liên quan (người thu tiền nhà)… Cách nói nhẹ nhàng, xa xôi nhưng vẫn đạt được mục đích. Nó tránh được ấn tượng nặng nề, làm dịu đi không khí căng thẳng trong quan hệ vợ chồng khi lâm vào tình cảnh khó khăn.

Bài tập 3:

a. Câu trả lời thứ nhất của anh chàng mua kính:

"Kính tốt thì đọc được chữ rồi"-chứng tỏ anh ta quan niệm kính tốt thì phải giúp cho con người đọc được chữ. Từ đó suy ra, kính không giúp con người đọc được chữ là kính xấu. Anh ta chê mọi cặp kính của nhà hàng vì không có cặp kính nào giúp anh ta đọc được chữ.

b. Câu trả lời thứ hai: "Biết chữ thì đã không cần mua kính". Câu trả lời này giúp người đọc xác định được anh ta là người không biết chữ (vì không biết chữ nên mới cần mua kính). Cách trả lời vừa đáp ứng được câu hỏi, vừa giúp anh ta giữ được thể diện.

Bài tập 4: Lớp nghĩa tường minh và hàm nghĩa của bài thơ Sóng.

-Lớp nghĩa tường minh: Cảm nhận và miêu tả hiện tượng sống biển với những đặc điểm trạng thái của nó.

-Lớp nghĩa hàm ý: Vẻ đẹp tâm hồn của người thiếu nữ đang yêu: đắm say, nồng nàn, tin yêu.

-Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý sẽ tạo nên tính hàm súc, tư tưởng của tác giả một cách tinh tế, sâu sắc.

Bài tập 5: Cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: "Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?".

+Ai mà chẳng thích?

+Hàng chất lượng cao đấy!

+Xưa như Trái Đất rồi!

Ví đem vào tập đoạn trường

Thì treo giải nhất chi nhường cho ai?

II. Tổng kết.

Tác dụng và hiệu quả của cách nói có hàm ý: Tuỳ thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp, hàm ý có thể mang lại:

+Tính hàm súc cho lời nói: lời nói ngắn gọn mà chất chứa nhiều nội dung, ý nghĩa.

+Hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc với người nghe.

+Sự vô can, không phải chịu trách nhiệm của người nói về hàm ý (vì hàm ý là do người nghe suy ra..

+Tính lịch sự và thể hiện tốt đẹp trong giao tiếp bằng ngôn ngữ.