Giáo án môn Ngữ văn lớp 11 bài 9

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS Tìm hiểu chung.

HS đọc tiểu dẫn SGK.

GV giới thiệu thêm.

I. Tìm hiểu chung.

- Nguyễn Khuyến: 1835, quê Hà Nam. Dương Khuê: 1839, quê Hà Sơn Bình.

- Hai người kết bạn từ thuở thi đậu, Nguyễn Khuyến bỏ quan về quê, Dương Khuê vẫn làm quan. Nhưng cả hai vẫn giữ tình bạn gắn bó.

- Nghe tin bạn mất, Nguyễn Khuyến làm bài thơ này khóc bạn.

- Bài thơ viết bằng chữ Hán có nhan đề là: Vãn đồng niên Vân Đình tiến sĩ Dương Thượng thư. Có bản dịch là Khóc bạn. Lâu nay quen gọi là Khóc Dương Khuê.

- Sau này tự tác giả dịch ra chữ Nôm.

Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS Đọc hiểu văn bản.

GV yêu cầu HS đọc và GV nhận xét cách đọc của HS

Tình bạn thắm thiết, thủy chung giữa hai người được thể hiện như thế nào?

Hãy phân tích những biện pháp nghệ thuật tu từ thể hiện nỗi trống vắng của nhà thơ khi bạn qua đời? Em hiểu câu thơ này như thế nào?

Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua, không phải không tiền không mua?

II. Đọc hiểu văn bản.

1. Đọc.

2. Giá trị nội dung và nghệ thuật.

a. Nỗi đau ban đầu.

- Hư từ: Thôi à Tiếng than nhẹ nhàng, gợi cảm, đau đột ngột khi vừa nghe tin bạn mất.

- Cách xưng hô: Bác: Sự trân trọng tình bạn người cao tuổi.

- Hình ảnh: Man mác, ngậm ngùi: Đau chưa kịp định hình, chưa ngấm.

→ Nghệ thuật nói giảm, cách dùng hư từ và những hình ảnh mang tính tượng trưng, làm nhẹ nỗi đau đớn khi nghe tin bạn mất.

b. Nhớ lại kỷ niệm gắn bó.

- Cùng thi đậu, cùng vui chơi, cùng nhau uống rượu, cùng gặp nhau một lần, cả hai cùng sống trong cảnh hoạn nạn và cùng đang trong tuổi già.

→ Tình bạn keo sơn, thắm thiết. Bộc lộ nỗi niềm trong tâm trạng thầm kín với nỗi đau thời thế.

c. Trở lại nỗi đau mất bạn.

- Muốn gặp bạn nhưng tuổi già không cho phép. Nay bạn mất, đau đớn vô cùng.

- Mất bạn trở nên cô đơn: Rượu không muốn uống, thơ không muốn làm, đàn không gảy, giường treo lên.

- Ngôn ngữ thơ đạt đến mức trong sáng tuyệt vời: Lặp 5 từ không trong tổng số 14 từ để diễn tả một cái không trống rỗng đến ghê gớm khi mất bạn.

→ Tình bạn già mà vẫn keo sơn, gắn bó.

Hoạt động 3: GV hướng dẫn HS tổng kết

Đọc lại bài thơ. Phân tích diễn biến tâm trạng của tác giả trong bài thơ? Rút ra bài học và ý nghĩa?

III. Tổng kết

- Nỗi đau đớn khi nghe tin bạn mất-> Sống lại những kỷ niệm trong tình bạn-> Nỗi trống vắng khi bạn qua đời.

- Bài thơ là một tiếng khóc, nhưng qua đó là cả một tình bạn thắm thiết cao đẹp giữa cuộc đời đầy đau khổ. Bài thơ còn bộc lộ một tài năng nghệ thuật thơ ca trong dòng văn học trung đại.