Uy-lít-xơ trở về - Hô-me-rơ

I. Tác giả

- Cho đến nay, vẫn chưa biết đích xác Hô-me-rơ là ai.

- Có nhiều truyền thuyết kể về nhà thơ mù này. Phổ biến hơn cả là câu chuyện kể về ông là con một gia đình nghèo và được sinh ra bên dòng sông Mê-lét vào khoảng thế kỉ IX-VIII trước Công nguyên

- Ông mang tên Mê-lê-xi-gien (nghĩa là con của dòng sông Mê-lét)

II. Tác phẩm

1. Sử thi I-li-át và Ô-đi-xê

- I-li-át gồm 15 693 câu thơ. Tác phẩm kể về cơn giận của anh hùng Asin. I-li-át là bài ca chiến trận. Tác phẩm ca ngợi sức mạnh thể xác của con người.

- Ô-đi-xê gồm 12110 câu thơ, chia thành 24 khúc ca. Ô-đi-xê kể về cuộc hành trình trở về quê hương của Uy-lít-xơ sau chiến thắng thành Tơ-roa. Ô-đi-xê là bài ca về cuộc sống hòa bình. Tác phẩm ca ngợi sức mạnh trí tuệ của con người.

2. Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về

2.1) Tóm tắt

Sau khi hạ được thành Tơ-roa, Uy-lít-xơ "hồi quân" trở về quê hương. Chàng phải lênh đênh góc biển chân trời mười năm đằng đẵng mà vẫn chưa về tới quê nhà. Chàng bị nữ thần Ca-líp-xô, vì yêu chàng nên cầm giữ. Cảm thương số phận Uy-lít-xơ, thần Dớt sai Héc-mét đến lệnh cho Ca-líp-xô phải để chàng đi. Bị bão đánh chìm bè, chàng dạt vào xứ Phê-a-ki, được công chúa Nô-xi-ca yêu và nhà vua tiếp đãi tử tế. Theo ý nhà vua, Uy-lít-xơ kể lại những chuyện li kì, mạo hiểm trên bước đường gian truân phiêu bạt của mình cùng đồng đội: chuyện thoát khỏi xứ sở những tên khổng lồ một mắt, chuyện thoát khỏi tiếng hát đầy quyến rũ của các nàng tiên cá Xi-ren nguy hiểm,… Cảm phục, nhà vua cho thuyền đưa chàng về quê hương I-tác. Về đến nhà, chàng giả dạng người hành khất nên Pê-nê-lốp, vợ chàng, không nhận ra. Để trả lời sự thúc ép của bọn cầu hôn, Pê-nê-lốp thách ai giương được chiếc cung của Uy-lít-xơ và bắn một phát xuyên qua mười hai chiếc vòng rìu thì sẽ lấy người đó. Tất cả bọn cầu hôn đều thất bại, Uy-lít-xơ xin được bắn và chàng đã thắng. Nhân cơ hội đó, cha con chàng trừng trị bọn cầu hôn cùng những gia nhân phản bội.

2.2) Tìm hiểu chung

a. Vị trí đoạn trích

- Đoạn trích thuộc khúc ca thứ XXIII của sử thi Ô-đi-xê

b. Bố cục (2 phần)

- Phần 1 (từ đầu ... người kém gan dạ): Cuộc đối thoại giữa bốn nhân vật, Pê - nê - lốp chưa chịu nhận chồng

- Phần 2 (còn lại): Pê-nê-lốp chưa chịu nhận chồng.

2.3) Tìm hiểu chi tiết

a. Nhân vật Pê-lê-lốp

- Diễn biến tâm lí của Pê-nê-lốp khi nhận được tin Ô-đi-xê đã trở về:

+ Nàng không tin Ô-đi-xê đã trở về, cương quyết bác bỏ ý kiến của nhũ mẫu. Nàng cho rằng đó là một vị thần đã ra tay giúp đỡ còn chồng nàng đã chết nơi đất khách lâu rồi.

+ Nhũ mẫu đưa ra những dẫn chứng để chứng minh: Vết sẹo ở cổ chân, lời thề và tất cả tính mạng của mình để thề nhưng Pê-lê-lốp vẫn không tin và nàng quyết định xuống đến tận nơi để quan sát.

- Khi gặp Ô-đi-xê:

+ Nàng phân vân, không biết nên đứng xa hay đứng gần, nàng ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu.

+ Lòng sửng sốt, khi đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại không nhận ra chồng.

=> Chứng tỏ nàng rất thận trọng, trong lòng cực kì xúc động.

+ Tê-lê-mác trách móc: “Mẹ ơi mẹ thật tàn nhẫn và lòng mẹ độc ác quá chừng”.

+ Nàng phân vân cao độ, tâm trạng cực kì xúc động.

+ Nàng tìm cách để thử thách Ô-đi-xê.

+ Nàng nói với con trai: “Cha mẹ có những dấu hiệu riêng chỉ có hai người biết với nhau mà người ngoài không biết”. Nàng ra lệnh chuyển dịch cái giường cưới (nơi ẩn chứa bí mật của hai người), hai người đã nhận ra nhau nhờ tín hiệu này => Mâu thuẫn đã được giải quyết.

+ Pê-lê-lốp nhận ra chồng: nàng bủn rủn chân tay, nàng chạy lại, nước mắt chan hòa, ôm, hôn chồng, nói trong nước mắt và giải thích cho Uy-lít-xơ hiểu.

=> Sự cẩn trọng ấy cho ta thấy được sự phức tạp của thời đại, những hiểm nguy luôn luôn đe dọa họ.

=> Pê-lê-lốp tiêu biểu cho hình ảnh người phụ nữ Hi Lạp, thông minh, giàu nghị lực, thận trọng, khôn ngoan, chung thủy.

b. Nhân vật Uy-lít-xơ

- Được tác giả khắc họa một cách tài tình, khéo léo với những phẩm chất nhất quán: dũng cảm, mưu trí khôn ngoan “vì có trong đầu một ý nghĩ rất khôn.”

+ Nhắc nhở Tê-lê-mác cảnh giác với người nhà của bọn cầu hôn -> người từng trải, đầy kinh nghiệm

+ Trách móc, hờn dỗi Pê-nê-lốp về việc nàng vẫn giữ nguyên thái độ nghi ngờ “nàng có một trái tim sắc đá...”

- Khi nhận ra nhau: Uy-lít-xơ không chùng bước trước hiểm nguy đã “ôm lấy vợ, khóc dầm dề” -> cảm động vì tấm lòng cao đẹp của Pê-nê-lốp và đón nhận niềm hạnh phúc sau 20 năm xa cách, thổ lộ tình cảm không chút giấu giếm.

=> Uy-lít-xơ là biểu hiện đẹp đẽ của trí thông minh, nghị lực, dũng cảm, nhạy bén trong mọi hành động, đặc biệt là tình cảm thủy chung với gia đình, quê hương.

c. Giá trị nội dung

- Đoạn trích đề cao trí tuệ và lòng chung thuỷ của con người

d. Giá trị nghệ thuật

- Miêu tả tâm lí nhân vật một cách chi tiết cụ thể, lối so sánh có đuôi dài rất sinh động, giàu hình ảnh mang đặc trưng của sử thi.

- Ngôn ngữ trong sáng, hào hùng, giọng điệu kể chuyện chậm rãi, tha thiết