Soạn bài Thực hành đọc: Vọng nguyệt + Cảnh khuya SGK Ngữ văn 12 tập 2 Kết nối tri thức

Câu 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 36 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác của từng bài thơ và sự chi phối của hoàn cảnh đó đến cấu tứ và nội dung trữ tình ở mỗi bài.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ hai văn bản, tìm ra các chi tiết cho thấy hoàn cảnh sáng tác của hai bài thơ.

Lời giải chi tiết:

Hoàn cảnh sáng tác và sự chi phối của hoàn cảnh đó đến cấu tứ và nội dung trữ tình trong hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya":

*Bài thơ "Vọng nguyệt"

-Hoàn cảnh sáng tác: Thơ được sáng tác năm 1942, khi Bác Hồ bị giam cầm trong nhà tù Tưởng Giới Thạch, chịu cảnh thiếu thốn, cô đơn, tù đày khắc nghiệt.

-Sự chi phối của hoàn cảnh: 

+Cấu tứ: 

Bài thơ sử dụng thể thất ngôn bát cú, cấu trúc chặt chẽ, cân đối.

Hai câu đầu miêu tả cảnh trăng đêm qua song cửa sổ nhà tù, gợi lên nỗi nhớ quê hương, đất nước.

Hai câu thực miêu tả tư thế của Bác, hướng ra ngoài trời, thể hiện khát vọng tự do.

Hai câu luận thể hiện sự trăn trở, suy tư về vận mệnh đất nước.

Hai câu kết thể hiện niềm tin tưởng vào tương lai tươi sáng.

+Nội dung trữ tình: 

Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương, đất nước mãnh liệt của Bác Hồ.

Bác Hồ thể hiện tinh thần lạc quan, kiên cường, không khuất phục trước khó khăn, thử thách.

Bác Hồ thể hiện niềm tin tưởng vào tương lai chiến thắng của dân tộc.

*Bài thơ "Cảnh khuya"

-Hoàn cảnh sáng tác: Thơ được sáng tác năm 1947, khi Bác Hồ đang ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu tiên của cuộc kháng chiến chống Pháp.

- Sự chi phối của hoàn cảnh: 

+Cấu tứ: 

Bài thơ sử dụng thể thất ngôn tứ tuyệt, cấu trúc ngắn gọn, cô đọng.

Hai câu đầu miêu tả cảnh thiên nhiên rừng khuya thơ mộng, trữ tình.

Hai câu sau thể hiện tâm trạng của Bác Hồ: sự hòa hợp với thiên nhiên và lòng trăn trở về nhiệm vụ.

+Nội dung trữ tình: 

Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết của Bác Hồ.

Bác Hồ thể hiện tinh thần lạc quan, ung dung trước gian khó.

Bác Hồ thể hiện lòng yêu nước, sự hy sinh cho đất nước.

-So sánh:

+ Cả hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya" đều được sáng tác trong những hoàn cảnh khó khăn, thử thách, nhưng thể hiện những nội dung trữ tình khác nhau:

+ "Vọng nguyệt" thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần lạc quan, kiên cường và niềm tin vào tương lai chiến thắng của dân tộc.

"Cảnh khuya" thể hiện tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan, ung dung và lòng yêu nước, sự hy sinh cho đất nước.

+ Tuy nhiên, cả hai bài thơ đều thể hiện một điểm chung: đó là phẩm chất cao đẹp của Bác Hồ - một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.

Câu 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 36 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Phát hiện được các đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ trữ tình Hồ Chí Minh thể hiện qua hai bài thơ.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ hai bài thơ, vận dụng tri thức Ngữ văn để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Các đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ trữ tình Hồ Chí Minh thể hiện qua hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya":

-Giản dị, mộc mạc:

+ Ngôn ngữ thơ giản dị, dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ nói của nhân dân.

+ Hình ảnh thơ giản dị, không có những điển tích, trau chuốt.

+ Cách diễn đạt thơ giản dị, mộc mạc, không cầu kỳ, hoa mỹ.

-Sâu sắc, tinh tế:

+ Qua những hình ảnh giản dị, Bác Hồ thể hiện những suy tư, cảm xúc sâu sắc, tinh tế.

+ Bác Hồ thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan, yêu đời một cách sâu sắc, tinh tế.

+ Bác Hồ thể hiện lòng yêu nước, sự hy sinh, cho đất nước một cách sâu sắc, tinh tế.

-Kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực và lãng mạn:

+ Bác Hồ miêu tả cảnh vật một cách chân thực, sinh động, nhưng cũng rất lãng mạn.

+ Bác Hồ thể hiện tình cảm một cách chân thành, nhưng cũng rất lãng mạn.

-Hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya" là những bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ, thơ mộng, nhưng cũng là bức tranh tâm trạng của Bác Hồ: yêu nước, lạc quan, ung dung.

+Giàu tính biểu cảm:

Ngôn ngữ thơ giàu tính biểu cảm, thể hiện qua giọng điệu, nhịp điệu, hình ảnh thơ.

Bác Hồ sử dụng nhiều biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, nhân hóa,... để tăng sức gợi cảm cho thơ.

Hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya" là những vần thơ giàu tính biểu cảm, thể hiện tình cảm chân thành, sâu sắc của Bác Hồ.

+ Mang đậm dấu ấn phong cách Hồ Chí Minh:

Phong cách thơ của Bác Hồ giản dị, mộc mạc, nhưng cũng rất sâu sắc, tinh tế.

Phong cách thơ của Bác Hồ kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực và lãng mạn.

Phong cách thơ của Bác Hồ giàu tính biểu cảm.

-Hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya" là những bài thơ mang đậm dấu ấn phong cách Hồ Chí Minh: giản dị, mộc mạc, sâu sắc, tinh tế, lãng mạn và giàu tính biểu cảm.

-Tổng kết: Hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya" là những bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ trữ tình Hồ Chí Minh. Qua hai bài thơ này, ta thấy được Bác Hồ là một nhà thơ vĩ đại, với phong cách thơ độc đáo, mang đậm dấu ấn riêng.

Câu 3

Trả lời Câu hỏi 3 trang 36 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Nhận ra được vẻ đẹp tư tưởng, tâm hồn và tài năng văn chương của người viết thể hiện qua các bài thơ

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức Ngữ văn để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Vẻ đẹp tư tưởng, tâm hồn và tài năng văn chương của Bác Hồ thể hiện qua hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya":

*Vẻ đẹp tư tưởng:

- Lòng yêu nước, thương dân: 

+Hai bài thơ đều thể hiện tình yêu nước mãnh liệt của Bác Hồ.

+Trong "Vọng nguyệt", Bác nhớ quê hương, đất nước da diết, mong muốn được tự do để góp sức giải phóng dân tộc.

+Trong "Cảnh khuya", Bác trăn trở về vận mệnh đất nước, dù đang trong gian khổ nhưng vẫn lạc quan, tin tưởng vào ngày mai chiến thắng.

- Tinh thần lạc quan, kiên cường: 

+Hai bài thơ đều thể hiện tinh thần lạc quan, kiên cường của Bác Hồ trước khó khăn, thử thách.

+Trong "Vọng nguyệt", dù bị giam cầm trong tù ngục nhưng Bác vẫn giữ vững niềm tin vào tương lai.

+Trong "Cảnh khuya", dù đang trong gian khổ kháng chiến nhưng Bác vẫn ung dung, tự tại, lạc quan.

- Sức sống mãnh liệt: 

+Hai bài thơ đều thể hiện sức sống mãnh liệt của Bác Hồ.

+Trong "Vọng nguyệt", dù bị giam cầm nhưng Bác vẫn khao khát tự do, hướng đến tương lai.

+Trong "Cảnh khuya", dù đang trong gian khổ nhưng Bác vẫn hăng say làm việc, góp sức cho kháng chiến.

*Vẻ đẹp tâm hồn:

- Tâm hồn thi sĩ lãng mạn: 

+Hai bài thơ đều thể hiện tâm hồn thi sĩ lãng mạn của Bác Hồ.

+Bác cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên một cách tinh tế, sâu sắc.

+Trong "Vọng nguyệt", Bác ngắm trăng trong tù, nhưng vẫn cảm nhận được vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên.

+Trong "Cảnh khuya", Bác miêu tả cảnh thiên nhiên rừng khuya một cách sinh động, gợi cảm.

-Tâm hồn chiến sĩ cách mạng: 

+Hai bài thơ đều thể hiện tâm hồn chiến sĩ cách mạng của Bác Hồ.

+Bác luôn đặt nhiệm vụ cách mạng lên hàng đầu.

+Trong "Vọng nguyệt", dù nhớ quê hương, đất nước nhưng Bác vẫn hướng về vận mệnh dân tộc.

+Trong "Cảnh khuya", dù đang trong cảnh đẹp thiên nhiên nhưng Bác vẫn trăn trở về nhiệm vụ.

- Tâm hồn cao đẹp: 

+Hai bài thơ đều thể hiện tâm hồn cao đẹp của Bác Hồ.

+Bác là người có lòng yêu nước, thương dân vô bờ bến.

+Bác là người có tinh thần lạc quan, kiên cường.

+Bác là người có ý chí quyết tâm, không khuất phục trước khó khăn, thử thách.

*Tài năng văn chương:

-Sử dụng ngôn ngữ điêu luyện: 

+Ngôn ngữ thơ giản dị, dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ nói của nhân dân.

+Hình ảnh thơ sinh động, gợi cảm.

+Cách diễn đạt thơ tinh tế, giàu sức biểu cảm.

- Sử dụng biện pháp tu từ hiệu quả: 

+Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, nhân hóa,... để tăng sức gợi cảm cho thơ.

+Sử dụng phép đối, phép đảo ngữ,... để tạo nhịp điệu cho thơ.

- Kết cấu thơ chặt chẽ, logic: 

+Hai bài thơ đều có kết cấu chặt chẽ, logic, thể hiện rõ mạch cảm xúc của tác giả.

+"Vọng nguyệt" có cấu trúc tứ thất bát cú, "Cảnh khuya" có cấu trúc thất ngôn tứ tuyệt.

*Kết luận: Hai bài thơ "Vọng nguyệt" và "Cảnh khuya" là những viên ngọc sáng trong kho tàng thơ ca Việt Nam. Qua hai bài thơ này, ta thấy được vẻ đẹp tư tưởng, tâm hồn và tài năng văn chương của Bác Hồ - một nhà thơ vĩ đại, một vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam.