Bài 4: Thực hành Tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối với các nước đang phát triển

1. Tự do hoá thương mại:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển):
  • Mở rộng thị trường xuất khẩu, thúc đẩu sản xuất trong nước,hàng hóa đa dạng, người tiêu dùng có nhiều lựa chọn. 
  • Ví dụ: Kể từ ngày gia nhập WTO (năm 2002), Trung Quốc đã khôn khéo khai thác tốt các cơ hội, nhờ vậy chỉ sau 2 năm (2004) đã đạt nhiều thành quả to lớn: tốc độ tăng trưởng GDP rất cao 9,5%, xuất siêu 32,7 tỉ USD, thu hút 60,6 tỉ USD và năm 2006 ngành công nghiệp ô tô đứng thứ 3 thế giới với 7,28 triệu chiếc.
• Khó khăn, thách thức:​
  • Sự cạnh tranh mạnh của hàng hóa các nước, ảnh hưởng tới sản xuất  trong nước.
  • Ví dụ: Hàng hoá các nước đang phát triển vẫn bị ngăn trở khi thâm nhập thị trường các nước lớn bằng một số biện pháp do các nước phát triển đặt ra: áp đặt luật chống bán phá giá (vụ cá tra, cá ba sa của Việt Nam khi nhập vào thị trường Hoa Ki); dựng các hàng rào kĩ thuật khắt khe về vệ sinh an toàn thực phẩm, về điều kiện sản xuất của các nước sở tại, tiếp tục trợ giá cho các mặt hàng nông sản trong nước....

2. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tiến bộ, hình thành và phát triển nền kinh tế tri thức.
• Khó khăn, thách thức: Nguy cơ tụt hậu xa hơn về trình độ phát triển kinh tế. 

3. Sự áp đặt nối sống, văn hoá của các siêu cường:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Tiếp thu các tinh hoa văn hoá của nhân loại.
• Khó khăn, thách thức: 
  • Giá trị đạo đức biến đổi theo hướng xấu, ônhiễm xã hội, đánh mất bản sắc dân tộc.
  • Nguy cơ làm làm mai một và xói mòn các giá trị văn hoá và đạo đức truyền thống. 

4. Chuyển giao công nghệ vì lợi nhuận:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển):
  • Tiếp nhận đầu tư, công nghệ, hiện đại hoá cơ sở vật chất kĩ thuật.
  • Chia sẻ, hợp tác, học tập các kinh nghiệm về bảo vệ môi trường.
  • Nhanh chóng đón đầu được công nghệ hiện đại, áp dụng ngay vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội. 
  • Ví dụ: Nhiều nước dang phát triển trở thành nước công nghiệp mới (Hàn Quốc, Sin-ga-po, Bra-xin...) nhờ sớm hội nhập vào xu thế toàn cầu hoá.  
• Khó khăn, thách thức:​
  • Nguy cơ cạn kiệt nhanh chóng tài nguyên và suy thoái môi trường rất lớn. Nguy cơ trở thành "bãi thải công nghệ của các nước phát triển".
  • Ví dụ: Nhiều nước châu Phi giàu tài nguyên quý hiếm: Ni-giê-ri-a, An-gô-la,..., nhưng mức sống vẫn rất thấp (GDP/người < 350 USD). Tài nguyên khoáng sản và rừng của hầu hết các nước châu Phi bị khai thác kiệt quệ bởi các công ti tư bản nước ngoài... 

5. Toàn cầu hoá trong công nghệ:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Đi tắt, đón đầu từ đó có thể đuổi kịp và vực các nước phát triển.
• Khó khăn, thách thức: 
  • Gia tăng nhanh chóng nợ nước ngoài, nguy cơ tụt hậu.
  • Ví dụ: Tình trạng phụ thuộc vào nguồn vốn nước ngoài ngày càng lớn của các nước Mĩ La tinh, biểu hiện ở khoản nợ nước ngoài vượt trên 50% GDP.

6. Chuyển giao mọi thành tựu của nhân loại

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Thúc đẩy nền kinh tế phát triển với tốc độ nhanh hơn, hoà nhập nhanh chóng vào nền kinh tế thế giới. 
• Khó khăn, thách thức: Sự cạnh tranh quyết liệt. 

7. Sự đa dạng hoá, đa dạng hoá quan hệ quốc tế

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Tận dụng tiềm năng thế mạnh toàn cầu để phát triển kinh tế đất nước. 
• Khó khăn, thách thức: Chảy máu chất xám, gia tăng tốc độ cạn kiệt tài nguyên. 

Tóm lại: 

• Cơ hội: 
  • Khắc phục các khó khăn, hạn chế về vốn, cơ sở vật chất kĩ thuật, công nghệ. 
  • Tận dụng các tiềm năng của toàn cầu để phát triển nền kinh tế xã hội đất nước. 
  • Gia tăng tốc độ phát triển. 
• Thách thức: 
  • Chịu sự cạnh tranh quyết liệt hơn. 
  • Chịu nhiều thua thiệt, rũi ro: tụt hậu, nợ nhiều, ô nhiễm, mất quyền tự chủ nền kinh tế…

1. Tự do hoá thương mại:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển):
  • Mở rộng thị trường xuất khẩu, thúc đẩu sản xuất trong nước,hàng hóa đa dạng, người tiêu dùng có nhiều lựa chọn. 
  • Ví dụ: Kể từ ngày gia nhập WTO (năm 2002), Trung Quốc đã khôn khéo khai thác tốt các cơ hội, nhờ vậy chỉ sau 2 năm (2004) đã đạt nhiều thành quả to lớn: tốc độ tăng trưởng GDP rất cao 9,5%, xuất siêu 32,7 tỉ USD, thu hút 60,6 tỉ USD và năm 2006 ngành công nghiệp ô tô đứng thứ 3 thế giới với 7,28 triệu chiếc.
• Khó khăn, thách thức:​
  • Sự cạnh tranh mạnh của hàng hóa các nước, ảnh hưởng tới sản xuất  trong nước.
  • Ví dụ: Hàng hoá các nước đang phát triển vẫn bị ngăn trở khi thâm nhập thị trường các nước lớn bằng một số biện pháp do các nước phát triển đặt ra: áp đặt luật chống bán phá giá (vụ cá tra, cá ba sa của Việt Nam khi nhập vào thị trường Hoa Ki); dựng các hàng rào kĩ thuật khắt khe về vệ sinh an toàn thực phẩm, về điều kiện sản xuất của các nước sở tại, tiếp tục trợ giá cho các mặt hàng nông sản trong nước....

2. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tiến bộ, hình thành và phát triển nền kinh tế tri thức.
• Khó khăn, thách thức: Nguy cơ tụt hậu xa hơn về trình độ phát triển kinh tế. 

3. Sự áp đặt nối sống, văn hoá của các siêu cường:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Tiếp thu các tinh hoa văn hoá của nhân loại.
• Khó khăn, thách thức: 
  • Giá trị đạo đức biến đổi theo hướng xấu, ônhiễm xã hội, đánh mất bản sắc dân tộc.
  • Nguy cơ làm làm mai một và xói mòn các giá trị văn hoá và đạo đức truyền thống. 

4. Chuyển giao công nghệ vì lợi nhuận:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển):
  • Tiếp nhận đầu tư, công nghệ, hiện đại hoá cơ sở vật chất kĩ thuật.
  • Chia sẻ, hợp tác, học tập các kinh nghiệm về bảo vệ môi trường.
  • Nhanh chóng đón đầu được công nghệ hiện đại, áp dụng ngay vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội. 
  • Ví dụ: Nhiều nước dang phát triển trở thành nước công nghiệp mới (Hàn Quốc, Sin-ga-po, Bra-xin...) nhờ sớm hội nhập vào xu thế toàn cầu hoá.  
• Khó khăn, thách thức:​
  • Nguy cơ cạn kiệt nhanh chóng tài nguyên và suy thoái môi trường rất lớn. Nguy cơ trở thành "bãi thải công nghệ của các nước phát triển".
  • Ví dụ: Nhiều nước châu Phi giàu tài nguyên quý hiếm: Ni-giê-ri-a, An-gô-la,..., nhưng mức sống vẫn rất thấp (GDP/người < 350 USD). Tài nguyên khoáng sản và rừng của hầu hết các nước châu Phi bị khai thác kiệt quệ bởi các công ti tư bản nước ngoài... 

5. Toàn cầu hoá trong công nghệ:

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Đi tắt, đón đầu từ đó có thể đuổi kịp và vực các nước phát triển.
• Khó khăn, thách thức: 
  • Gia tăng nhanh chóng nợ nước ngoài, nguy cơ tụt hậu.
  • Ví dụ: Tình trạng phụ thuộc vào nguồn vốn nước ngoài ngày càng lớn của các nước Mĩ La tinh, biểu hiện ở khoản nợ nước ngoài vượt trên 50% GDP.

6. Chuyển giao mọi thành tựu của nhân loại

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Thúc đẩy nền kinh tế phát triển với tốc độ nhanh hơn, hoà nhập nhanh chóng vào nền kinh tế thế giới. 
• Khó khăn, thách thức: Sự cạnh tranh quyết liệt. 

7. Sự đa dạng hoá, đa dạng hoá quan hệ quốc tế

• Cơ hội (với các nước đang phát triển): Tận dụng tiềm năng thế mạnh toàn cầu để phát triển kinh tế đất nước. 
• Khó khăn, thách thức: Chảy máu chất xám, gia tăng tốc độ cạn kiệt tài nguyên. 

Tóm lại: 

• Cơ hội: 
  • Khắc phục các khó khăn, hạn chế về vốn, cơ sở vật chất kĩ thuật, công nghệ. 
  • Tận dụng các tiềm năng của toàn cầu để phát triển nền kinh tế xã hội đất nước. 
  • Gia tăng tốc độ phát triển. 
• Thách thức: 
  • Chịu sự cạnh tranh quyết liệt hơn. 
  • Chịu nhiều thua thiệt, rũi ro: tụt hậu, nợ nhiều, ô nhiễm, mất quyền tự chủ nền kinh tế…