Bài 2: Axit, bazơ và muối

1.1. Định nghĩa

- Theo thuyết Areniut axit là chất khi tan trong nước phân li ra cation H⁺.

- Ví dụ:

HCl →  H⁺ + Cl^-

HNO₃ →  H⁺ + NO₃^-

H₂SO₄ →  H⁺ + HSO₄^-

CH₃COOH  ⇔ H⁺ + CH₃COO^-

1.2. Axit nhiều nấc

- Những axit phân li nhiều nấc ra nhiều cation H⁺ gọi là axit nhiều nấc, những axit chỉ phân li một nấc gọi là axit một nấc.

- Ví dụ: 

H₃PO₄ ⇔  H⁺ + H₂PO₄^-

H₂PO₄^-  ⇔ H⁺ + HPO₄^2-

HPO₄^- ⇔ H⁺ + PO₄^3-

- Theo thuyết Areniut bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH^-.

- Ví dụ: NaOH → Na⁺ + OH^-

KOH → K⁺ + OH^-

Ca(OH)₂ → Ca²⁺ + 2OH^-

- Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit vừa có thể phân li như bazơ. 

- Ví dụ:

Zn(OH)₂  ⇔ Zn²⁺ + 2OH^-

Zn(OH)₂ ⇔ ZnO₂^2- + 2H⁺

- Tất cả các hiđroxit lưỡng tính đều là chất ít tan trong nước và điện li yếu.

4.1. Định nghĩa

Khái niệm

- Muối là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH₄⁺) và anion gốc axit.

- Ví dụ: 

NaCl → Na⁺ + Cl^-

KNO₃ → K⁺ + NO₃^-

NaHSO₄ → Na⁺ + HSO₄^-

KMnO₄ → Na⁺ + MnO₄^-

- Muối mà anion gốc axit không còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺ ( hiđrocó tính axit) được gọi là muối trung hòa. 

Ví dụ: NaCl , KNO₃, KMnO₄...

- Muối mà anion gốc axit của muối vẫn còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺ thì muối đó được gọi là muối axit.

Ví dụ: NaHCO₃, Na₂HPO₄, KHSO₄...

- Cách gọi tên các muối

Gọi tên kim loại trước, gốc axit sau.

+ Đối với muối của các axit không có oxi, tên gốc axit được gọi là ua.

Ví dụ: KCN : kali xiannua; FeCl₂: sắt (II) clorua

+ Đối với hợp chất của các phi kim: 

Ví dụ: PCl₃ : photpho triclorua; PCl₅: photpho pentaclorua; NF₃ : nitơ triflorua...

+ Đối với muối của các oxit chứa oxi:

Tên gốc axit tận cùng bằng ơ  được đổi thành it. Ví dụ: NaNO₂ : natri nitrit

Tên gốc axit tận cùng bằng ic được đổi thành at. Ví dụ: NaNO₃: natri nitrat

+ Đối với muối axit: Gọi tên kim loại trước + “hiđro” ( tùy theo số nguyên tử hiđro) + tên gốc axit .

Ví dụ: NaHSO₄: natri hiđrosunfat; KH₂PO₄: kali đihiđrophotpat

4.2. Sự điện li của muối trong nước

- Hầu hết các muối khi tan trong nước đều phân li hoàn toàn trừ một số muối như HgCl₂, Hg(CN)₂...

- Sự điện li của muối trung hoà.

KNO₃ → K⁺ + NO₃^-

K₃PO₄ → 3K⁺ + PO₄^3-

Na₂CO₃ → Na⁺ + CO₃^2-

(NH₄)₂SO₄ → 2NH₄⁺ + SO₄^2-

- Sự điện li của muối axit.

NaHCO₃ → Na⁺ + HCO₃^-

HCO₃^- ⇔ H⁺ + CO₃^2-

NaHS → Na⁺ + HS^-

HS^- ⇔ H⁺ + S^2-

Bài 1:

Viết phương trình điện li của các hidroxit lưỡng tính sau theo 2 kiểu axit, bazơ: Al(OH)₃,Cr(OH)₃, Pb(OH)₂, Sn(OH)₂

Hướng dẫn:

Pb(OH)₂ ⇔ Pb²⁺ + 2OH^-

Pb(OH)₂ ⇔ PbO₂^2- + 2H⁺

Sn(OH)₂ ⇔ Sn²⁺ + 2OH^-

Sn(OH)₂ ⇔ SnO₂^2- + 2H⁺

Al(OH)₃ ⇔ Al³⁺ + 3OH^-

Al(OH)₃ ⇔ AlO₂^- + H⁺ + H₂O

Bài 2: 

Tính nồng độ mol các ion trong dung dịch sau :

a. 100 ml dung dịch chứa 4,26 gam Al(NO₃)­₃

b. 0,2 lít dung dịch có chứa 11,7 gam NaCl 

Hướng dẫn:

a. n_Al(NO)3 = 0,02 (mol)

Al(NO₃)₃         → Al³⁺  + 3NO₃^-

0,02                0,02     0,06 (mol)

[Al³⁺] = 0,02/0,1 = 0,2(M) ; [NO₃^-] = 0,06/0,1 = 0,6 (M)

b. n_NaCl = 0,2 (mol)

NaCl → Na⁺+ Cl^-

0,2 →  0,2 → 0,2 (mol)

[Na⁺] = 0,2/0,2 = 1(M); [Cl^-] = 0,2/0,2 = 1(M)

Bài 3:

Thêm nước vào 10 ml axit axetic băng (axit 100%, D = 1,05g/cm³) đến thể tích 1,75 lít ở 25⁰C thu được dung dịch X có pH=2,9. Độ điện li của axit axetic là?

Hướng dẫn:

Ta có \(\alpha =\frac{C}{C_0}\).

Với C là nồng độ chất hoà tan phân li ra ion, C₀ là nồng độ mol của chất hoà tan vậy.

\(m_{axit} =D \times V\) và \(n = \frac{m}{M} \Rightarrow n = 0,175\) mol

suy ra \(C_0 =\frac{ 0,175}{1,75 }= 0.1\)

Ta có \(pH = 2,9\) vậy \([H^+]=10^{(-2,9)} = C\)

Vậy \(\alpha =\frac{ 10^{(-2,9)} }{0,1}= 0,0126 = 1,26\%\)

1.1. Định nghĩa

- Theo thuyết Areniut axit là chất khi tan trong nước phân li ra cation H⁺.

- Ví dụ:

HCl →  H⁺ + Cl^-

HNO₃ →  H⁺ + NO₃^-

H₂SO₄ →  H⁺ + HSO₄^-

CH₃COOH  ⇔ H⁺ + CH₃COO^-

1.2. Axit nhiều nấc

- Những axit phân li nhiều nấc ra nhiều cation H⁺ gọi là axit nhiều nấc, những axit chỉ phân li một nấc gọi là axit một nấc.

- Ví dụ: 

H₃PO₄ ⇔  H⁺ + H₂PO₄^-

H₂PO₄^-  ⇔ H⁺ + HPO₄^2-

HPO₄^- ⇔ H⁺ + PO₄^3-

- Theo thuyết Areniut bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH^-.

- Ví dụ: NaOH → Na⁺ + OH^-

KOH → K⁺ + OH^-

Ca(OH)₂ → Ca²⁺ + 2OH^-

- Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit vừa có thể phân li như bazơ. 

- Ví dụ:

Zn(OH)₂  ⇔ Zn²⁺ + 2OH^-

Zn(OH)₂ ⇔ ZnO₂^2- + 2H⁺

- Tất cả các hiđroxit lưỡng tính đều là chất ít tan trong nước và điện li yếu.

4.1. Định nghĩa

Khái niệm

- Muối là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH₄⁺) và anion gốc axit.

- Ví dụ: 

NaCl → Na⁺ + Cl^-

KNO₃ → K⁺ + NO₃^-

NaHSO₄ → Na⁺ + HSO₄^-

KMnO₄ → Na⁺ + MnO₄^-

- Muối mà anion gốc axit không còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺ ( hiđrocó tính axit) được gọi là muối trung hòa. 

Ví dụ: NaCl , KNO₃, KMnO₄...

- Muối mà anion gốc axit của muối vẫn còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺ thì muối đó được gọi là muối axit.

Ví dụ: NaHCO₃, Na₂HPO₄, KHSO₄...

- Cách gọi tên các muối

Gọi tên kim loại trước, gốc axit sau.

+ Đối với muối của các axit không có oxi, tên gốc axit được gọi là ua.

Ví dụ: KCN : kali xiannua; FeCl₂: sắt (II) clorua

+ Đối với hợp chất của các phi kim: 

Ví dụ: PCl₃ : photpho triclorua; PCl₅: photpho pentaclorua; NF₃ : nitơ triflorua...

+ Đối với muối của các oxit chứa oxi:

Tên gốc axit tận cùng bằng ơ  được đổi thành it. Ví dụ: NaNO₂ : natri nitrit

Tên gốc axit tận cùng bằng ic được đổi thành at. Ví dụ: NaNO₃: natri nitrat

+ Đối với muối axit: Gọi tên kim loại trước + “hiđro” ( tùy theo số nguyên tử hiđro) + tên gốc axit .

Ví dụ: NaHSO₄: natri hiđrosunfat; KH₂PO₄: kali đihiđrophotpat

4.2. Sự điện li của muối trong nước

- Hầu hết các muối khi tan trong nước đều phân li hoàn toàn trừ một số muối như HgCl₂, Hg(CN)₂...

- Sự điện li của muối trung hoà.

KNO₃ → K⁺ + NO₃^-

K₃PO₄ → 3K⁺ + PO₄^3-

Na₂CO₃ → Na⁺ + CO₃^2-

(NH₄)₂SO₄ → 2NH₄⁺ + SO₄^2-

- Sự điện li của muối axit.

NaHCO₃ → Na⁺ + HCO₃^-

HCO₃^- ⇔ H⁺ + CO₃^2-

NaHS → Na⁺ + HS^-

HS^- ⇔ H⁺ + S^2-

Bài 1:

Viết phương trình điện li của các hidroxit lưỡng tính sau theo 2 kiểu axit, bazơ: Al(OH)₃,Cr(OH)₃, Pb(OH)₂, Sn(OH)₂

Hướng dẫn:

Pb(OH)₂ ⇔ Pb²⁺ + 2OH^-

Pb(OH)₂ ⇔ PbO₂^2- + 2H⁺

Sn(OH)₂ ⇔ Sn²⁺ + 2OH^-

Sn(OH)₂ ⇔ SnO₂^2- + 2H⁺

Al(OH)₃ ⇔ Al³⁺ + 3OH^-

Al(OH)₃ ⇔ AlO₂^- + H⁺ + H₂O

Bài 2: 

Tính nồng độ mol các ion trong dung dịch sau :

a. 100 ml dung dịch chứa 4,26 gam Al(NO₃)­₃

b. 0,2 lít dung dịch có chứa 11,7 gam NaCl 

Hướng dẫn:

a. n_Al(NO)3 = 0,02 (mol)

Al(NO₃)₃         → Al³⁺  + 3NO₃^-

0,02                0,02     0,06 (mol)

[Al³⁺] = 0,02/0,1 = 0,2(M) ; [NO₃^-] = 0,06/0,1 = 0,6 (M)

b. n_NaCl = 0,2 (mol)

NaCl → Na⁺+ Cl^-

0,2 →  0,2 → 0,2 (mol)

[Na⁺] = 0,2/0,2 = 1(M); [Cl^-] = 0,2/0,2 = 1(M)

Bài 3:

Thêm nước vào 10 ml axit axetic băng (axit 100%, D = 1,05g/cm³) đến thể tích 1,75 lít ở 25⁰C thu được dung dịch X có pH=2,9. Độ điện li của axit axetic là?

Hướng dẫn:

Ta có \(\alpha =\frac{C}{C_0}\).

Với C là nồng độ chất hoà tan phân li ra ion, C₀ là nồng độ mol của chất hoà tan vậy.

\(m_{axit} =D \times V\) và \(n = \frac{m}{M} \Rightarrow n = 0,175\) mol

suy ra \(C_0 =\frac{ 0,175}{1,75 }= 0.1\)

Ta có \(pH = 2,9\) vậy \([H^+]=10^{(-2,9)} = C\)

Vậy \(\alpha =\frac{ 10^{(-2,9)} }{0,1}= 0,0126 = 1,26\%\)