BÀI 11: LA MÃ CỔ ĐẠI
I. Điều kiện tự nhiên
- Nơi phát sinh ban đầu của La Mã cổ đại là bán đảo I-ta-ly-a.
- Người La Mã cổ đại ban đầu ở vùng đồng bằng màu mỡ ở thung lũng sông Pô và sông Ti-brơ thuận lợi cho việc trồng trọt.
- Miền Nam và đảo Xi-xin (Sicily) có những đồng cỏ thuận tiện cho việc chăn nuôi.
- Trong lòng đất chứa nhiều đồng, chì, sắt nên các ngành thủ công nghiệp cũng rất phát triển.
- Bán đảo I-ta-ly có hàng nghìn km đường bờ biển, lại nằm ở vị trí trung tâm Địa Trung Hải, rất thuận lợi cho giao thương và các hoạt động hàng hải.
- Từ đây, người La Mã vừa có thể buôn bán khắp các vùng xung quanh Địa Trung Hải vừa dễ dàng chinh phục những vùng lãnh thổ mới và quản lí hiệu quả cả đế chế rộng lớn.
II. Tổ chức nhà nước La Mã cổ đại
- Từ một thành bang nhỏ bé ở miền trung bán đảo I-ta-ly, La Mã đã dần mở rộng lãnh thổ và trở thành một đế chế rộng lớn.
- Vào đầu thế kỉ II, lãnh thổ đế chế La Mã bao gồm toàn bộ các vùng đất xung quanh Địa Trung Hải, các vùng đất ven biển Đại Tây Dương và quần đảo Anh.
- Đầu thế kỉ VI TCN, La Mã thiết lập hình thức nhà nước cộng hòa không có vua, cai trị dựa trên luật pháp và mọi chức vụ phải được bầu ra. Tuy nhiên, thực chất quyền lực nằm trong tay 300 thành viên của Viện Nguyên Lão, thuộc các gia đình giàu có ở La Mã.
- Từ năm 27 TCN, dưới thời của Ốc-ta-vi-út, La Mã chuyển sang hình thức nhà nước đế chế. Cơ cấu nhà nước vẫn duy trì như thời cộng hòa nhưng hoàng đế thâu tóm tất cả quyền lực. Viện Nguyên Lão chỉ còn là hình thức. Nhà nước đế chế thực chất là nền dân chủ khoác áo cộng hòa.
II. Những thành tựu văn hóa tiêu biểu
- Chữ viết: Hệ thống chữ cái La-tinh ra đời trên cơ sở tiếp thu chữ cái của người Hy Lạp. Nó bao gồm 26 chữ cái, là nền tảng cho hơn 200 ngôn ngữ hiện nay. Người La Mã còn tạo ra hệ thống chữ số với 7 chữ cái cơ bản.
- Luật pháp: Hệ thống luật La Mã được coi là tiến bộ nhất thời cổ đại và trở thành nền tảng cho việc xây dựng luật pháp ở nước Âu – Mĩ sau này.
- Kiến trúc điêu khắc: xây dựng các công trình kiến trúc đồ sộ, nguy nga như Khải hoàn môn. Họ còn xây dựng được hệ thống cầu cống, đường xá,…