Bài 33. Môi trường trong cơ thể và hệ bài tiết ở người trang 157, 158, 159, 160, 161 SGK Khoa học tự nhiên 8 - Cánh diều

CH tr 157

Phương pháp giải

Trong quá trình luyện tập thể dục, thể thao, cơ thể ra mồ hôi nên mất nhiều nước.

Lời giải chi tiết

Khi tập luyện thể dục thể thao, phải đảm bảo có lượng nước trước, trong và sau khi tập thể dục. Nước điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, bôi trơn các khớp xương và giúp vận chuyển các chất dinh dưỡng để cung cấp năng lượng và sức khỏe.

Phương pháp giải

Quan sát hình vẽ và nêu các thành phần của môi trường 

Lời giải chi tiết

Môi trường trong cơ thể bao gồm máu, dịch mô (dịch giữa các tế bào) và dịch bạch huyết

CH tr 158

Phương pháp giải

Thành phần, tính chất của môi trường trong được duy trì ổn định đảm bảo cho tế bào hoạt động bình thường.

Lời giải chi tiết

• Trong môi trường có nồng độ chất tan tương tự trong hồng cầu, tế bào hồng cầu giữ nguyên hình dạng. 

• Trong dung dịch có nồng độ chất tan thấp hơn trong hồng cầu, tế bào hồng cầu bị phình to

• Trong dung dịch có nồng độ chất tan cao hơn trong hồng cầu, tế bào hồng cầu bị teo nhỏ.

Môi trường trong cơ thể có vai trò vô cùng quan trọng. Khi môi trường trong bị mất cân bằng sẽ gây nên sự rối loạn trong hoạt động của các tế bào và các cơ quan, gây nên bệnh.

Phương pháp giải

Quan sát bảng để đối chiếu giữa kết quả xét nghiệm và ngưỡng giá trị ở người trưởng thành bình thường

Lời giải chi tiết

- Nhận xét chỉ số xét nghiệm máu của người phụ nữ trên:

+ Về chỉ số glucose trong máu: Chỉ số glucose trong máu của người này là 7,4 mmol/L, cao hơn nhiều so với mức bình thường → Người này có nguy cơ cao là đã mắc bệnh tiểu đường.

+ Về chỉ số uric acid trong máu: Chỉ số uric acid trong máu của người này là 5,6 mg/dl, vẫn nằm trong ngưỡng bình thường.

- Vì người này có nguy cơ cao là đã mắc bệnh tiểu đường → Khẩu phần ăn của người này cần chú ý phải cung cấp cho cơ thể một lượng đường ổn định và hài hòa. Cụ thể: điều chỉnh chế độ ăn ít tinh bột, hạn chế các loại thực phẩm có lượng đường cao như hoa quả sấy, kem tươi, sirô, các loại nước uống có gas,…; hạn chế dầu mỡ; bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ;… đồng thời, nên chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa trong ngày để tránh tình trạng đường huyết tăng đột ngột.

CH tr 159

Phương pháp giải

Các cơ quan bài tiết giúp cơ thể lọc thải các chất dư thừa và chất độc hại khác để duy trì tính ổn định của môi trường trong. Vì vậy, cần nắm được vai trò của da, gan, phổi và thận trong bài tiết.

Lời giải chi tiết

Vai trò của da, gan, phổi và thận trong bài tiết:

• Vai trò của da: bài tiết mồ hôi (nước, ure, muối,...)

• Vai trò của gan: bài tiết sản phẩm khử các chất độc và bilirubin (sản phẩm phân giải của hồng cầu)

• Vai trò của phổi:bài tiết khí CO2, hơi nước

• Vai trò của thận: bài tiết nước tiểu (nước, ure, chất thừa, chất thải,...)

Phương pháp giải

Quan sát hình vẽ và trả lời được các cơ quan của hệ bài tiết và các bộ phận cấu tạo của thận.

Lời giải chi tiết

a) Các cơ quan của hệ bài tiết nước tiểu là: thận, ống dẫn nước tiểu, bóng đái, ống đái

b) Các bộ phận cấu tạo của thận: thận gồm có miền vỏ và miền tủy, thận nối với ống dẫn nước tiểu qua bể thận. Miền vỏ được cấu tạo bởi nhiều cầu thận có các ống (ống góp, ống lượn gần, ống lượn xa)

CH tr 160

Lời giải chi tiết

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh về hệ bài tiết nước tiểu. Nhiều mầm bệnh (virus, vi khuẩn, nấm,...) gây viêm thận, viêm đường tiết niệu. Uống ít nước, tác dụng phụ của một số loại thuốc có thể gây lắng đọng, kết tủa muối calcium trong thận và đường tiết niệu, gây sỏi thận, sỏi đường tiết niệu. Biến chứng của bệnh đái tháo đường, cao huyết áp, tổn thương thận do một số loại thuốc, chất độc hoặc viêm thận có thể dẫn đến suy thận.

Phương pháp giải

Khi nhịn tiểu gây hại tới các cơ quan của thận → gây hại cho hệ bài tiết

Lời giải chi tiết

Nhịn tiểu lại là thói quen gây hại cho hệ bài tiết vì:

- Nhịn tiểu làm bàng quang bị giãn ra, các cơ vòng bên ngoài cũng bị kéo căng dẫn đến khả năng giữ nước tiểu của bàng quang bị hạn chế, mất khả năng kiểm soát các cơ vòng ngoài bàng quang khiến nước tiểu rò rỉ.

- Nhịn tiểu có thể gây bí tiểu, thậm chí, trong tình huống nghiêm trọng khi nước tiểu ứ đọng ở bàng quang có thể chảy ngược vào thận.

→ Nhịn tiểu dẫn đến những hệ quả là khởi nguồn cho một chuỗi các bệnh lí tại thận và ngoài thận như nhiễm khuẩn đường tiết niệu, viêm bàng quang kẽ, sỏi thận, suy thận,…

Phương pháp giải

Quan sát hình và hướng đi của các mũi tên để nêu được đường di chuyển của máu

Lời giải chi tiết

Đường di chuyển của máu trong máy chạy thận nhân tạo: 

Máu chưa lọc từ động mạch của cơ thể → Máy bơm máu → Máy lọc máu → Máy điều chỉnh áp lực → Máu đã được lọc được đưa trở lại tĩnh mạch của cơ thể.

Theo em, bộ phận của thận nhân tạo thực hiện chức năng của thận trong cơ thể là: máy lọc máu.

CH tr 161

Phương pháp giải

Ghép thận là phương pháp ghép thêm một quả thận khỏe mạnh cho người bệnh bị suy thận giai đoạn cuối. 

Lời giải chi tiết

Ghép thận là một phương pháp điều trị có hiệu quả cao cho người bị suy thận giai đoạn cuối vì: Ở giai đoạn cuối, cả hai quả thận của bệnh nhân không đáp ứng được chức năng lọc máu để thải các chất độc, chất dư thừa ra khỏi cơ thể. Bởi vậy, để duy trì sự sống, bệnh nhân bắt buộc phải điều trị duy trì (lọc màng bụng, chạy thận nhân tạo) hoặc ghép thận. Tuy nhiên, các biện pháp điều trị duy trì đòi hỏi chi phí tốn kém và bệnh nhân phải thường xuyên đến bệnh viện. Trong khi đó, nếu có nguồn tạng thích hợp, ghép thận thành công có thể giúp bệnh nhân kéo dài sự sống với cuộc sống và sức khỏe gần giống một người khỏe mạnh.

Phương pháp giải

Khi ăn nhiều muối đường làm mất cân bằng thành phần chất tan của cơ thể

Lời giải chi tiết

Không nên ăn quá nhiều muối, đường vì: Ăn quá nhiều muối, đường sẽ làm mất cân bằng thành phần chất tan của môi trường trong cơ thể, khiến các cơ quan bài tiết (gan, thận) phải tăng cường hoạt động để đưa thành phần chất tan của môi trường trong cơ thể về trạng thái cân bằng. 

Nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên, các cơ quan bài tiết này bị suy yếu, không đủ khả năng duy trì cân bằng môi trường trong cơ thể, từ đó, dẫn đến nhiều bệnh lí nguy hiểm cho cơ thể như tăng huyết áp, đái tháo đường, các bệnh tim mạch hay các bệnh về thận,…

Phương pháp giải

Khi luyện tập thể dục thể thao, các cơ quan trong cơ thể hoạt động giúp tăng bài tiết → tăng quá trình thải độc của cơ thể.

Lời giải chi tiết

Luyện tập thể thao giúp tăng cường quá trình thải độc của cơ thể vì:

- Khi luyện tập thể thao, việc tăng tốc độ vận động của các cơ hô hấp sẽ giúp tăng cường sức khỏe của hệ hô hấp, tăng cường đào thải khí CO2 hiệu quả.

- Thân nhiệt khi luyện tập thể thao sẽ tăng lên kích thích da bài tiết mồ hôi nhiều hơn, nhờ đó, các chất dư thừa như nước, urea, muối,… được bài tiết hiệu quả hơn.

- Việc luyện tập thể thao cũng giúp máu tuần hoàn trong cơ thể được tốt hơn, nhờ đó, việc lọc máu ở thận để bài tiết các chất thải, chất dư thừa hòa tan trong máu cũng hiệu quả hơn.

- Sự tăng cường trao đổi chất trong quá trình luyện tập thể dục thể thao cũng giúp giảm các áp lực chuyển hóa lên chức năng của gan, nhờ đó, giúp gan thực hiện quá trình chuyển hóa các chất độc và bilirubin hiệu quả hơn.

Phương pháp giải

Dựa vào kiến thức đã được học về hệ bài tiết và tình hình thực tế của gia đình để đưa ra câu trả lời.

Lời giải chi tiết

- Những biện pháp phòng tránh các bệnh liên quan đến hệ bài tiết mà gia đình em thường thực hiện:

+ Rèn luyện thể dục, thể thao thường xuyên.

+ Thường xuyên giữ vệ sinh cho toàn cơ thể.

+ Uống đủ nước.

+ Không nhịn tiểu.

+ Vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, tránh tiếp xúc với mầm bệnh.

- Theo em, gia đình em cần thực hiện thêm các biện pháp sau để bảo vệ hệ bài tiết:

+ Có chế độ ăn uống khoa học hơn: Hạn chế thức ăn chế biến sẵn như các đồ chiên rán; hạn chế các loại thức ăn chứa nhiều muối; hạn chế uống nước giải khát có gas và ăn các loại thức ăn chứa nhiều đường khác; ...

Lý thuyết