Chủ đề 2: Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long SGK lịch sử và địa lí 9 Kết nối tri thức

Mở đầu

Châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long có nhiều nét văn hoá đặc sắc. Đây là hai vùng chịu tác động lớn của biến đổi khí hậu. Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về văn hoá hoặc biến đổi khí hậu ở hai châu thổ này.

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu qua sách, báo và internet về biến đổi khí hậu Châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

- Chỉ ra những hiểu biết của em về văn hoá hoặc biến đổi khí hậu ở hai châu thổ này.

Lời giải chi tiết:

- Văn hoá châu thổ sông Hồng:

+ Vùng đồng bằng sông Hồng có đặc trưng nổi trội về cả ẩm thực, trang phục, đến các làng nghề truyền thống,…

+ Đặc trưng văn hóa tinh thần cũng được hình thành từ môi trường sống cộng đồng

+ Trong tiến trình lịch sử, người Việt vùng đồng bằng sông Hồng luôn giữ được những nét văn hóa độc đáo, những phong cách sống riêng biệt trên cơ sở tiếp nhận, sàng lọc những yếu tố văn hóa Đông – Tây

- Văn hoá châu thổ sông Cửu Long:

+ Là vùng đất có bản sắc văn hóa đa dạng, được kiến tạo, gìn giữ bởi cộng đồng các dân tộc sinh sống tại 13 tỉnh, thành phố thuộc vùng

+ Được mệnh danh là văn minh sông nước với ‎ nghĩa đầy đủ và đa dạng của nó: Văn minh lúa nước – lúa trời, văn minh kênh rạch, văn minh chợ nổi, văn minh cảng thị và văn minh miệt vườn

? mục 1

Dựa vào thông tin mục 1, hãy trình bày những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ thông tin mục 1.Văn hoá ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long(SGK trang 225+226).

- Chỉ ra những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Lời giải chi tiết:

- Châu thổ sông Hồng:

+ Là một trong những cái nôi của nền văn minh lúa nước. Dấu ấn của nền văn minh này thể hiện qua những nét đặc sắc về văn hoá được lưu giữ qua nhiều thế hệ trở thành những di sản văn hoá

+ Các di sản văn hoá vật thể ở châu thổ sông Hồng gắn liền với công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc

+ Các di sản văn hoá phi vật thể ở châu thổ sông Hồng rất phong phú, đặc sắc như: văn hoá ẩm thực, các lễ hội độc đáo, các loại hình nghệ thuật, diễn xướng dân gian 

+ Văn hoá châu thổ sông Hồng còn thể hiện rõ nét qua nếp sống của cộng đồng dân cư và văn học dân gian truyền miệng 

- Châu thổ sông Cửu Long:

+ Nền văn hoá sông nước đặc sắc: cuộc sống và hoạt động sản xuất của người dân châu thổ sông Cửu Long gắn liền với sông nước

+ Nét văn hoá ẩm thực gắn liền với sản vật từ sông nước, lúa gạo, tiêu biểu và các loại bánh làm từ gạo

+ Có rất nhiều lễ hội và nghệ thuật dân gian. 

a

Dựa vào thông tin mục a, hãy phân tích những biểu hiện của biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long. 

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ thông tin mục 2.a) Biểu hiện của biến đổi khí hậu ở châu thổ Sông Hồng và châu thổ Sông Cửu Long (SGK trang 225+226).

- Chỉ ranhững biểu hiện của biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Lời giải chi tiết:

- Nhiệt độ trung bình năm có xu thế tăng lên ở cả hai châu thổ

- Lượng mưa có sự biến động qua các thập niên

- Các hiện tượng thời tiết cực đoan trở nên bất thường, khó dự báo và gây ra hậu quả nặng nề hơn:

+ Ở châu thổ sông Hồng, số ngày nắng nóng (từ 35°C trở lên) có xu thế tăng, số ngày rét đậm, rét hại có xu thế giảm

+ Ở châu thổ sông Cửu Long, số ngày nắng nóng có xu thế tăng lên, gia tăng số lượng các đợt hạn,...

- Mực nước biển có xu thế tăng lên ở ven biển hai châu thổ, trung bình 2,7 mm/năm

b

Dựa vào thông tin mục b, hãy nêu tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế – xã hội ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ mục 2.b) Tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế-xã hội ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long (SGK trang 227+228).

- Chỉ ra tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế – xã hội ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Lời giải chi tiết:

- Tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế – xã hội ở châu thổ sông Hồng:

+ Các đợt nắng nóng kéo dài làm tăng chi phí cho các thiết bị làm mát trong sản xuất và xây dựng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân

+ Số ngày rét có xu thế giảm, mùa lạnh ngắn đi làm ảnh hưởng đến sản xuất cây vụ đông

+ Bão, mưa lớn xuất hiện nhiều hơn dẫn đến ngập lụt gây thiệt hại về người và tài sản. Các hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng làm sản xuất nông nghiệp càng trở nên bắp bệnh hơn

- Tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế – xã hội ở châu thổ sông Cửu Long:

+ Nhiệt độ có xu thế tăng làm gia tăng sâu bệnh, dịch hại cho cây trồng, vật nuôi

+ Mùa khô ngày càng gay gắt hơn, hạn hán xảy ra ở nhiều nơi gây thiếu nước cho sản xuất nông nghiệp, thuỷ sản, tăng nguy cơ cháy rừng. Tình trạng thiếu nước cho sinh hoạt trầm trọng hơn

+ Nước biển dâng gây sạt lở bờ biển, khiến diện tích đất nông nghiệp, rừng ngập mặn bị thu hẹp. Trong mùa khô, nước biển xâm nhập sâu vào vùng cửa sông, ven biển làm cho đất bị nhiễm phèn, nhiễm mặn ảnh hưởng đến cây trồng.

+ Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến việc làm và thu nhập của người dân, ảnh hưởng đến an sinh xã hội

c

Dựa vào thông tin mục c, hãy đề xuất một số biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu liên quan đến vùng châu thổ của hai đồng bằng hiện đại.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ mục 3.c) Biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu tại vùng châu thổ của hai đồng bằng hiện đại (SGK trang 228+229).

- Chỉ ra một số biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu liên quan đến vùng châu thổ của hai đồng bằng hiện đại.

Lời giải chi tiết:

 - Một số biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu ở châu thổ sông Hồng:

+ Trong nông nghiệp: áp dụng các kĩ thuật canh tác, công nghệ sản xuất để hạn chế tác động của các hiện tượng thời tiết cực đoan, sâu bệnh; thay đổi thời gian mùa vụ, đặc biệt là các cây trồng vụ đông

+ Đối với cộng đồng, cần theo dõi thường xuyên các thông tin về thời tiết để có thể đưa ra phương án phòng, chống thiên tai hiệu quả, đặc biệt trong các đợt nắng nóng, rét đậm, rét hại

- Một số biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu ở châu thổ sông Cửu Long:

+ Trong nông nghiệp: tạo nên các giống cây trồng chịu mặn, chịu hạn; chuyển đổi đất trồng lúa sang trồng cây khác hoặc nuôi trồng thuỷ sản ở các khu vực đất bị nhiễm phèn, nhiễm mặn, hạn hán.

+ Trong du lịch: khai thác những loại hình du lịch thích ứng với biến đổi khí hậu, trọng tâm là du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng thân thiện với môi trường, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên

+ Đối với cộng đồng, cần có các biện pháp để đảm bảo nguồn nước sạch phục vụ sinh hoạt, đặc biệt trong mùa khô

Luyện tập

Hoàn thành bảng liệt kê một số nét văn hoá phi vật thể đặc sắc ở châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long theo mẫu sau vào vở:

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ mục 1 (SGK trang 225+226).

- Chỉ ra một số nét văn hoá phi vật thể đặc sắc ở châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long theo mẫu.

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Thiết kế sản phẩm tuyên truyền một số biện pháp đơn giản để thích ứng với biến đổi khí hậu ở vùng châu thổ sông Hồng hoặc châu thổ sông Cửu Long.

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu thông tin qua sách, báo và internet về biện pháp để thích ứng với biến đổi khí hậu.

- Thiết kế sản phẩm tuyên truyền một số biện pháp đơn giản để thích ứng với biến đổi khí hậu ở vùng châu thổ sông Hồng hoặc châu thổ sông Cửu Long.

Lời giải chi tiết:

Một số biện pháp đơn giản để thích ứng với biến đổi khí hậu ở vùng châu thổ sông Cửu Long:

-Tăng cường tuyên truyền, phổ biến thông tin liên quan đến người dân 

- Tăng cường công tác dự báo khí tượng thủy văn, nguồn nước, xâm nhập mặn

- Xây dựng kế hoạch sử dụng nước hợp lý