Bài 18. Nguyên tố nhóm IIA trang 100, 101, 102 Hóa 12 Kết nối tri thức

CH tr 100

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 100 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Kim loại nhóm IIA và hợp chất của chúng có nhiều ứng dụng trong đời sống, sản xuất.

Kim loại nhóm IIA và hợp chất của chúng có những tính chất gì?

Phương pháp giải:

Nêu tính chất của kim loại nhóm IIA và hợp chất của kim loại nhóm IIA.

Lời giải chi tiết:

- Kim loại nhóm IIA:

+ Tính chất vật lí: Nhiệt độ nóng chảy, khối lượng riêng và độ cứng của kim loại nhóm IIA cao hơn so với kim loại nhóm IA cùng chu kì. Kim loại nhóm IIA là những kim loại nhẹ (D < 5 g/cm³).

+ Tính chất hóa học: Kim loại nhóm IIA có tính khử mạnh, tính khử tăng dần từ Be đến Ba.

\({\rm{M}} \to {{\rm{M}}^{2 + }} + 2{\mathop{\rm e}\nolimits} \)

- Hợp chất của kim loại nhóm IIA:

+ Muối carbonate: Muối carbonate tác dụng với dung dịch acid loãng, phản ứng với H₂O khi có mặt CO₂. Dưới tác dụng của nhiệt, muối carbonate của kim loại nhóm IIA bị phân huỷ tạo thành oxide.

+ Muối nitrate: Khi đun nóng, muối nitrate của kim loại nhóm IIA phân huỷ thành oxide.

+ Độ bền nhiệt của muối carbonate, muối nitrate của kim loại nhóm IIA có xu hướng tăng dần từ muối của Mg²⁺ đến muối của Ba²⁺.

CH tr 101

Trả lời câu hỏi Thảo luận trang 101 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Dựa vào Bảng 18.2, hãy nhận xét sự thay đổi nhiệt độ nóng chảy và khối lượng riêng của kim loại nhóm IIA. Giải thích.

Phương pháp giải:

Dựa vào Bảng 18.2 để nhận xét.

Lời giải chi tiết:

Sự biến đổi nhiệt độ nóng chảy của kim loại nhóm IIA không theo quy luật do cấu trúc mạng tinh thể của kim loại nhóm IIA khác nhau:

+ Beryllium và magnesium có cấu trúc lục phương chặt khít;

+ Calcium và strontium có cấu trúc lập phương tâm mặt;

+ Barium có cấu trúc lập phương tâm khối.

TL

Trả lời câu hỏi Thảo luận trang 102 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Dự đoán tính chất hoá học đặc trưng của kim loại nhóm IIA và so sánh với kim loại nhóm IA.

Phương pháp giải:

Tính chất hóa học đặc trưng của kim loại là tính khử.

Dựa vào vị trí của nhóm IIA trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học để so sánh.

Lời giải chi tiết:

Kim loại nhóm IIA có tính khử mạnh nhưng yếu hơn kim loại nhóm IA.

LT

Trả lời câu hỏi Luyên tập trang 102 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Hoàn thành phương trình hoá học của các phản ứng sau:

\(\begin{array}{l}{\rm{a) Be  +  }}{{\rm{O}}_2} \to \\{\rm{b) Ca  +  }}{{\rm{O}}_2} \to \\{\rm{c) Ba  +  }}{{\rm{O}}_2} \to \end{array}\)

Phương pháp giải:

Khi đốt nóng, kim loại nhóm IIA cháy trong không khí tạo oxide, phản ứng toả nhiều nhiệt: \({\rm{M}} + {{\rm{O}}_2} \to 2{\rm{MO}}\)

Lời giải chi tiết:

TL1

Trả lời câu hỏi Thảo luận 1 trang 103 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Dựa vào Bảng 18.3, nhận xét sự biến đổi độ tan từ Be(OH)₂ đến Ba(OH)₂.

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

Độ tan của các hydroxide trong nước tăng theo thứ tự:

Be(OH)₂ < Mg(OH)₂ < Ca(OH)₂ < Sr(OH)₂ < Ba(OH)₂

LT

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 103 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Hoàn thành phương trình hoá học của các phản ứng sau:

\(\begin{array}{l}{\rm{a) Ca  +  }}{{\rm{H}}_2}{\rm{O}} \to \\{\rm{b) Ba  +  }}{{\rm{H}}_2}{\rm{O}} \to \end{array}\)

Phương pháp giải:

Berrylium không tác dụng với nước và hơi nước do có màng oxide bền bảo vệ bề mặt. Magnesium phản ứng chậm với nước ở nhiệt độ thường và phản ứng nhanh hơn khi đun nóng. Các kim loại Ca, Sr, Ba khử H₂O ở nhiệt độ thường.

\({\rm{M }} + {\rm{ }}2{{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O }} \to {\rm{M}}{\left( {{\rm{OH}}} \right)_{\rm{2}}}{\rm{ }} + {\rm{ }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}} \uparrow \)

(với M là Ca, Sr hoặc Ba)

Lời giải chi tiết:

\({\rm{a) Ca }} + {\rm{ }}2{{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O }} \to {\rm{Ca}}{\left( {{\rm{OH}}} \right)_{\rm{2}}}{\rm{ }} + {\rm{ }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}} \uparrow \)

\({\rm{b) Ba }} + {\rm{ }}2{{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O }} \to {\rm{Ba}}{\left( {{\rm{OH}}} \right)_{\rm{2}}}{\rm{ }} + {\rm{ }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}} \uparrow \)

TL2

Trả lời câu hỏi Thảo luận 2 trang 103 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Dự đoán khả năng phản ứng của muối carbonate kim loại nhóm IIA với dung dịch acid loãng.

Phương pháp giải:

Muối carbonate của kim loại nhóm IIA là muối của acid yếu, tác dụng được với nhiều acid vô cơ và hữu cơ, giải phóng khí carbon dioxide.

Lời giải chi tiết:

Muối carbonate kim loại nhóm IIA với dung dịch acid loãng giải phóng khí carbon dioxide.

TL1

Trả lời câu hỏi Thảo luận 1 trang 104 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Quan sát Bảng 18.4, nhận xét về xu hướng biến đổi độ bền nhiệt của muối carbonate từ MgCO₃ đến BaCO₃.

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

Độ bền nhiệt của muối carbonate của kim loại nhóm IIA có xu hướng tăng dần từ muối của MgCO₃ đến muối của BaCO₃.

TL2

Trả lời câu hỏi Thảo luận 2 trang 104 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Quan sát Bảng 18.5, nhận xét xu hướng biến đổi độ bền nhiệt của muối nitrate. Từ đó rút ra mối quan hệ giữa độ bền nhiệt và giá trị biến thiên enthalpy của phản ứng nhiệt phân muối nitrate kim loại nhóm IIA.

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

- Độ bền nhiệt của muối nitrate của kim loại nhóm IIA có xu hướng tăng dần từ muối của Mg(NO₃)₂ đến muối của Ba(NO₃)₂.

- Độ bền nhiệt của muối nitrate càng lớn, biến thiên enthalpy của phản ứng nhiệt phân muối nitrate càng lớn.

LT

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 104 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Hoàn thành phương trình hoá học của các phản ứng sau:

Phương pháp giải:

+ Muối carbonate: Dưới tác dụng của nhiệt, muối carbonate của kim loại nhóm IIA bị phân huỷ tạo thành oxide.

+ Muối nitrate: Khi đun nóng, muối nitrate của kim loại nhóm IIA phân huỷ thành oxide.

Lời giải chi tiết:

VD

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 105 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Giải thích và viết phương trình hoá học của các phản ứng xảy ra trong quá trình sau:

a) Vôi sống tiếp xúc lâu ngày trong không khí sẽ bị giảm chất lượng.

b) Trên bể mặt các hố vôi tôi lâu ngày thường có màng chất rắn.

Phương pháp giải:

Vôi sống và vôi tôi phản ứng với hơi nước và carbondioxide trong không khí tạo thành các hợp chất khác.

Lời giải chi tiết:

a) Vôi sống (CaO) để lâu ngoài không khí sẽ có phản ứng với hơi nước và carbondioxide trong không khí nên chất lượng bị giảm.

\({\rm{CaO}} + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}} \to {\rm{Ca(OH}}{{\rm{)}}_{\rm{2}}}\)

\({\rm{CaO}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_2} \to {\rm{CaC}}{{\rm{O}}_3}\)

b) Các hố vôi tôi (Ca(OH)₂) khi để lâu ngày sẽ có phản ứng với CO₂ trong không khí tạo một lớp màng rắn CaCO₃.

\({\rm{Ca(OH}}{{\rm{)}}_2} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_2} \to {\rm{CaC}}{{\rm{O}}_3} + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\)

TL

Trả lời câu hỏi Thảo luận trang 105 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Thực hiện Thí nghiệm 1 theo hướng dẫn, nêu hiện tượng xảy ra. Rút ra kết luận về độ tan của các muối sulfate. Giải thích.

Phương pháp giải:

CaSO₄ ít tan; BaSO₄ không tan.

Lời giải chi tiết:

- Hiện tượng: Ống nghiệm (1) chứa kết tủa CaSO₄ xuất hiện kết tủa chậm hơn so với ống nghiệm (2) chứa kết tủa BaSO₄.

- Kết luận: CaSO₄ có độ tan lớn hơn BaSO₄.

- Giải thích: Vì CaSO₄ ít tan, BaSO₄ không tan nên kết tủa CaSO₄ xuất hiện kết tủa chậm hơn so với kết tủa BaSO₄.

TL

Trả lời câu hỏi Thảo luận trang 106 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Thực hiện Thí nghiệm 2 theo hướng dẫn, nêu hiện tượng xảy ra. Viết phương trình hoá học của các phản ứng xảy ra và giải thích.

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

- Ống nghiệm (1): xuất hiện kết tủa trắng BaSO₄.

\({\rm{BaC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}} + {{\mathop{\rm Na}\nolimits} _2}S{O_4} \to {\rm{BaS}}{{\rm{O}}_{\rm{4}}} \downarrow  + 2{\rm{NaCl}}\)

- Ống nghiệm (2): xuất hiện kết tủa trắng CaCO₃, sau đó kết tủa tan và xuất hiện bọt khí CO₂ không màu.

\({\rm{CaC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}} + {\rm{N}}{{\rm{a}}_{\rm{2}}}{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} \to {\rm{CaC}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} \downarrow  + 2{\rm{NaCl}}\)

\({\rm{CaC}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} + 2{\rm{HCl}} \to {\rm{CaC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}} \uparrow  + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\)

- Ống nghiệm (3): xuất hiện kết tủa trắng BaSO₄.

\({{\rm{K}}_{\rm{2}}}S{O_4} + {\rm{BaC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}} \to 2{\rm{KCl  +  BaS}}{{\rm{O}}_{\rm{4}}} \downarrow \)

- Ống nghiệm (4): xuất hiện bọt khí CO₂ không màu.

\({\rm{N}}{{\rm{a}}_2}{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} + 2{\rm{HCl}} \to 2{\rm{NaCl}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}} \uparrow  + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\)

LT

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 106 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Trình bày cách phân biệt 3 dung dịch không màu Na₂CO₃, K₂SO₄, Ba(NO₃)₂ bằng phương pháp hóa học.

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

- Trích các dung dịch trên làm mẫu thử và đánh số thứ tự.

- Nhỏ dung dịch HCl vào các mẫu thử:

+ Mẫu thử xuất hiện bọt khí không màu chứa dung dịch Na₂CO₃.

+ Mẫu thử không xuất hiện hiện tượng chứa dung dịch K₂SO₄ và dung dịch Ba(NO₃)₂.

- Nhỏ dung dịch Ba(OH)₂ vào hai mẫu thử chứa dung dịch K₂SO₄ và dung dịch Ba(NO₃)₂:

+ Mẫu thử xuất hiện kết tủa trắng chứa dung dịch K₂SO₄.

+ Mẫu thử không hiện tượng chứa dung dịch Ba(NO₃)₂.

Phương trình hóa học:

\({\rm{N}}{{\rm{a}}_2}{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} + 2{\rm{HCl}} \to 2{\rm{NaCl}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}} \uparrow  + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\)

\({{\rm{K}}_{\rm{2}}}S{O_4} + {\rm{Ba(OH}}{{\rm{)}}_{\rm{2}}} \to 2{\rm{KOH  +  BaS}}{{\rm{O}}_{\rm{4}}} \downarrow \)

TL1

Trả lời câu hỏi Thảo luận 1 trang 107 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Vẽ sơ đồ tư duy để nêu một số ứng dụng của đơn chất và hợp chất của kim loại nhóm IIA.

Phương pháp giải:

Vẽ sơ đồ tư duy để nêu một số ứng dụng của đơn chất và hợp chất của kim loại nhóm IIA.

Lời giải chi tiết:

Học sinh tự vẽ sơ đồ từ duy với các từ khóa được tìm kiếm trong mục 3 trang 107 sách giáo khoa.

VD

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 107 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Hãy tìm hiểu những thực phẩm có thể giúp bổ sung calcium cho cơ thể?

Phương pháp giải:

Tìm hiểu thông tin trên dựa vào sách báo, internet.

Lời giải chi tiết:

Thực phẩm có thể giúp bổ sung calcium cho cơ thể:

+ Sữa và các chế phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua).

+ Cá mòi.

+ Rau có màu xanh đậm (cải xoăn, cái búp, súp lơ xanh,...).

+ Đậu phụ.

+ Các loại đậu, hạt dầu như hướng dương, hạnh nhân, đậu đen, đậu nành,...

TL2

Trả lời câu hỏi Thảo luận 2 trang 107 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Theo em, trong ba loại nước cứng, loại nào khó loại bỏ tính "cứng" nhất?

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

Nước cứng toàn phần chứa tính cứng của nước cứng tạm thời và nước cứng vĩnh cửu nên khó loại bỏ nhất.

TL1

Trả lời câu hỏi Thảo luận 1 trang 108 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Vì sao giặt áo quần bằng nước cứng sẽ tốn xà phòng, nước xả vải hơn khi dùng nước mềm?

Phương pháp giải:

Nước cứng làm cho xà phòng có ít bọt, giảm khả năng tẩy rửa của nó.

Lời giải chi tiết:

Giặt áo quần bằng xà phòng (sodium stearate C₁₇H₃₅COONa) trong nước cứng sẽ tạo ra muối không tan là calcium stearate (C₁₇H₃₅COO)₂Ca, chất này bám trên vải sợi, làm cho quần áo mau mục nát. Mặt khác, nước cứng làm cho xà phòng có ít bọt, giảm khả năng tẩy rửa của xà phòng nên giặt áo quần bằng nước cứng sẽ tốn xà phòng, nước xả vải hơn khi dùng nước mềm.

TL2

Trả lời câu hỏi Thảo luận 2 trang 108 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Đề xuất cách làm mềm nước có tính cứng toàn phần?

Phương pháp giải:

Nguyên tắc làm mềm nước cứng là làm giảm nồng độ các ion Ca²⁺ và Mg²⁺ trong nước cứng.

Lời giải chi tiết:

Để làm mềm nước cứng toàn phần, ta sử dụng Na₂CO₃ hoặc Na₃PO₄.

\({\rm{C}}{{\rm{a}}^{2 + }} + {\rm{CO}}_3^ -  \to {\rm{CaC}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} \downarrow \); \({\rm{3C}}{{\rm{a}}^{2 + }} + 2{\rm{PO}}_4^{3 - } \to {\rm{C}}{{\rm{a}}_3}{{\rm{(P}}{{\rm{O}}_4})_2} \downarrow \)

\({\rm{M}}{{\rm{g}}^{2 + }} + {\rm{CO}}_3^ -  \to {\rm{MgC}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} \downarrow \); \({\rm{3M}}{{\rm{g}}^{2 + }} + 2{\rm{PO}}_4^{3 - } \to {\rm{M}}{{\rm{g}}_3}{{\rm{(P}}{{\rm{O}}_4})_2} \downarrow \)

BT1

Trả lời câu hỏi Bài tập 1 trang 109 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Nước cứng tạm thời có chứa chất nào sau đây?

A. Ca(HCO₃)₂.              B. MgSO₄.                    C. CaCl₂.                       D. MgCl₂.

Phương pháp giải:

Lời giải chi tiết:

Nước cứng tạm thời có chứa Ca(HCO₃)₂.

→ Chọn A.

BT2

Trả lời câu hỏi Bài tập 2 trang 109 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Giả sử, khi calcium tiếp xúc với không khí ẩm: đầu tiên tạo thành calcium oxide, sau đó chuyển thành calcium hydroxide, rồi thành calcium carbonate. Viết phương trình hoá học của các phản ứng trên.

Phương pháp giải:

Kim loại nhóm IIA có tính khử mạnh, tính khử tăng dần từ Be đến Ba.

\({\rm{M}} \to {{\rm{M}}^{2 + }} + 2{\mathop{\rm e}\nolimits} \)

Lời giải chi tiết:

\({\rm{2Ca  +  }}{{\rm{O}}_2} \to 2{\rm{CaO}}\)

\({\rm{CaO}} + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}} \to {\rm{Ca(OH}}{{\rm{)}}_{\rm{2}}}\)

\({\rm{CaO}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_2} \to {\rm{CaC}}{{\rm{O}}_3}\)

BT3

Trả lời câu hỏi Bài tập 3 trang 109 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Viết các phương trình hoá học cho các phản ứng sau:

a) Calcium oxide tác dụng với dung dịch hydrochloric acid loãng.

b) Dung dịch sodium carbonate tác dụng với dung dịch calcium hydroxide.

Phương pháp giải:

Kim loại nhóm IIA có tính khử mạnh, tính khử tăng dần từ Be đến Ba.

\({\rm{M}} \to {{\rm{M}}^{2 + }} + 2{\mathop{\rm e}\nolimits} \)

Lời giải chi tiết:

a) \({\rm{CaO}} + 2{\rm{HCl}} \to {\rm{CaC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}} + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\)

b) \({\rm{N}}{{\rm{a}}_{\rm{2}}}{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} + {\rm{Ca(OH}}{{\rm{)}}_{\rm{2}}} \to 2{\rm{NaOH}} + {\rm{CaC}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} \downarrow \)

BT4

Trả lời câu hỏi Bài tập 4 trang 109 SGK Hóa 12 Chân trời sáng tạo

Y là hợp chất của calcium có nhiều ở dạng đá vôi, đá hoa,... Hợp chất Z có trong thành phần không khí và thường dùng để chữa cháy. Biết Z được sinh ra khi cho Y phản ứng với dung dịch acid mạnh. Xác định Y và Z, viết phương trình hoá học của phản ứng.

Phương pháp giải:

Y là CaCO₃, Z là CO₂.

Lời giải chi tiết:

- Y là hợp chất của calcium có nhiều ở dạng đá vôi, đá hoa,... nên Y là CaCO₃.

Vì Z có trong thành phần không khí và thường dùng để chữa cháy và khi cho CaCO₃ phản ứng với dung dịch acid mạnh thu được Z nên Z là CO₂.

- Phương trình hóa học:

 \(\begin{array}{l}{\rm{CaC}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} + 2{\rm{HCl}} \to {\rm{CaC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}} \uparrow  + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\\{\rm{   Y                                       Z}}\end{array}\)

Lý thuyết