Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như: ete, cloroform, xăng dầu...
- Lipit bao gồm chất béo, sáp, steroit, photpholipit… hầu hết chúng đều là các este phức tạp.
- Chất béo: là trieste của glixerol với các axit béo, là các axit monocacboxylic có số chẵn nguyên tử C (thường từ 12C đến 24C) không phân nhánh, được gọi chung là triglixerit.
- Công thức tổng quát của chất béo với R1, R2, R3 có thể giống nhau hoặc khác nhau.
- Một số axit béo thường gặp:
- R1, R2, R3: không no ⇒ Chất béo lỏng (dầu thực vật)
Ví dụ: (C17H33COO)3C3H5
- R1, R2, R3: no ⇒ Chất béo rắn (mỡ động vật)
Ví dụ: (C17H35COO)3C3H5
- Môi trường axit → axit béo + glixerol
(RCOO)3C3H5 + 3H2O → 3RCOOH + C3H5(OH)3
- Môi trường kiềm: (Phản ứng xà phòng hóa)
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
Muối Na, K của axit béo → gọi là xà phòng
Ví dụ: C17H35COONa, C17H35COOK, ...
(C17H33COO)3C3H5 + 3H2 → (C17H35COO)3C3H5 (đk: 175 - 190oC, xt: Ni)
- Chú ý: Chất béo không no sẽ bị oxh bởi không khí → peoxit, chất này bị phân hủy tạo thành các anđehit có mùi khó chịu và gây hại cho người ăn.
Chất béo → axit béo + glixerol
Khi thủy phân tristearin trong môi trường axit thu được sản phẩm là
Tristearin có công thức là: (C17H35COO)3C3H5
Ta có phản ứng thủy phân lipit trong môi trường axit thu được axit béo và glixerol
(C17H35COO)3C3H5 + 3H2O → 3C17H35COOH + C3H5(OH)3
Thủy phân hoàn toàn 8,9 gam tristearin bằng dung dịch NaOH dư thì thu được m gam muối. Giá trị của m là
Cũng là Tristearin nhưng lại thủy phân trong môi trường bazơ (phản ứng xà phòng hóa)
(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH → 3C17H35COONa + C3H5(OH)3
0,01 mol → 0,03 mol
⇒ mmuối = 9,18g
Để biến một số dầu thành mỡ rắn, hoặc bơ nhân tạo người ta thực hiện quá trình gì?
Dầu ý nói lipit ở trạng thái lỏng.Còn mỡ rắn hoặc bơ nhân tạo là nhắc đến lipit ở trạng thái rắn. Để chuyển đổi lipit từ trạng thái lỏng sang trạng thái rắn ta sử dụng quá trình Hidro hóa với điều kiện xúc tác Niken và nhiệt độ thích hợp.
Ví dụ: (C17H33COO)3C3H5 + 3H2 → (C17H35COO)3C3H5 (đk: 175 - 190oC, xt: Ni)
Thuỷ phân hoàn toàn 444 gam một lipit X thu được 46 gam glixerol (glixerin) và hai loại axit béo. Hai loại axit béo đó là
\({n_{glixerol}} = 0,5mol \Rightarrow {M_X} = 888\)
(R1COO)C3H5(R2COO)2 ⇒ R1 + 2R2 =715 ⇒ R1 =237 (C17H33) và R2 =239 (C17H35)
⇒ 2 axit béo đó là: axit oleic (C17H33COOH) và axit stearic (C17H35COOH)
Đốt cháy hoàn toàn m gam 1 chất béo triglixerit cần 1,61 mol O2, sinh ra 1,14 mol CO2 và 1,06 mol H2O. Cho 7,088 gam chất béo tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thì khối lượng muối tạo thành là
Bảo toàn khối lượng:
\({m_{lipit}} + {m_{{O_2}}} = {m_{C{O_2}}} + {m_{{H_2}O}}\)
\( \to {m_{lipit}} + 1,61.32 = 1,14.44 + 1,06.18\)
\( \to {m_{lipit}} = 17,72g\)
Bào toàn nguyên tố:
\({n_C} = {n_{C{O_2}}} = 1,14(mol)\)
\({n_H} = 2{n_{{H_2}O}} = 2,12{\mkern 1mu} (mol)\)
\(\begin{array}{l}
{n_{O\left( X \right)}} = 2{n_{C{O_2}}} + {n_{{H_2}O}} - 2{n_{{O_2}}}\\
= 2.1,14 + 1,06 - 2.1,61 = 0,12{\mkern 1mu} mol
\end{array}\)
X có công thức chung là (RCOO- là các gốc axit có thể khác nhau trong cùng 1 phân tử)
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
\(\begin{array}{l}
{n_X} = {n_{{C_3}{H_5}{{\left( {OH} \right)}_3}}} = 1/6.{n_{O\left( X \right)}} = 0,02{\mkern 1mu} mol\\
\to {n_{NaOH}} = 3{n_X} = 0,06{\mkern 1mu} mol
\end{array}\)
Xét trong 7,088g X thì
\({n_X} = 0,008\,mol \Rightarrow {n_{NaOH}} = 0,024\,mol\)
Bảo toàn khối lượng ta có:
\(\begin{array}{l}
m = {m_X} + {m_{NaOH}} - {m_{{C_3}{H_5}{{\left( {OH} \right)}_3}}}\\
= 7,312{\mkern 1mu} g
\end{array}\)
Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như: ete, cloroform, xăng dầu...
- Lipit bao gồm chất béo, sáp, steroit, photpholipit… hầu hết chúng đều là các este phức tạp.
- Chất béo: là trieste của glixerol với các axit béo, là các axit monocacboxylic có số chẵn nguyên tử C (thường từ 12C đến 24C) không phân nhánh, được gọi chung là triglixerit.
- Công thức tổng quát của chất béo với R1, R2, R3 có thể giống nhau hoặc khác nhau.
- Một số axit béo thường gặp:
- R1, R2, R3: không no ⇒ Chất béo lỏng (dầu thực vật)
Ví dụ: (C17H33COO)3C3H5
- R1, R2, R3: no ⇒ Chất béo rắn (mỡ động vật)
Ví dụ: (C17H35COO)3C3H5
- Môi trường axit → axit béo + glixerol
(RCOO)3C3H5 + 3H2O → 3RCOOH + C3H5(OH)3
- Môi trường kiềm: (Phản ứng xà phòng hóa)
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
Muối Na, K của axit béo → gọi là xà phòng
Ví dụ: C17H35COONa, C17H35COOK, ...
(C17H33COO)3C3H5 + 3H2 → (C17H35COO)3C3H5 (đk: 175 - 190oC, xt: Ni)
- Chú ý: Chất béo không no sẽ bị oxh bởi không khí → peoxit, chất này bị phân hủy tạo thành các anđehit có mùi khó chịu và gây hại cho người ăn.
Chất béo → axit béo + glixerol
Khi thủy phân tristearin trong môi trường axit thu được sản phẩm là
Tristearin có công thức là: (C17H35COO)3C3H5
Ta có phản ứng thủy phân lipit trong môi trường axit thu được axit béo và glixerol
(C17H35COO)3C3H5 + 3H2O → 3C17H35COOH + C3H5(OH)3
Thủy phân hoàn toàn 8,9 gam tristearin bằng dung dịch NaOH dư thì thu được m gam muối. Giá trị của m là
Cũng là Tristearin nhưng lại thủy phân trong môi trường bazơ (phản ứng xà phòng hóa)
(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH → 3C17H35COONa + C3H5(OH)3
0,01 mol → 0,03 mol
⇒ mmuối = 9,18g
Để biến một số dầu thành mỡ rắn, hoặc bơ nhân tạo người ta thực hiện quá trình gì?
Dầu ý nói lipit ở trạng thái lỏng.Còn mỡ rắn hoặc bơ nhân tạo là nhắc đến lipit ở trạng thái rắn. Để chuyển đổi lipit từ trạng thái lỏng sang trạng thái rắn ta sử dụng quá trình Hidro hóa với điều kiện xúc tác Niken và nhiệt độ thích hợp.
Ví dụ: (C17H33COO)3C3H5 + 3H2 → (C17H35COO)3C3H5 (đk: 175 - 190oC, xt: Ni)
Thuỷ phân hoàn toàn 444 gam một lipit X thu được 46 gam glixerol (glixerin) và hai loại axit béo. Hai loại axit béo đó là
\({n_{glixerol}} = 0,5mol \Rightarrow {M_X} = 888\)
(R1COO)C3H5(R2COO)2 ⇒ R1 + 2R2 =715 ⇒ R1 =237 (C17H33) và R2 =239 (C17H35)
⇒ 2 axit béo đó là: axit oleic (C17H33COOH) và axit stearic (C17H35COOH)
Đốt cháy hoàn toàn m gam 1 chất béo triglixerit cần 1,61 mol O2, sinh ra 1,14 mol CO2 và 1,06 mol H2O. Cho 7,088 gam chất béo tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thì khối lượng muối tạo thành là
Bảo toàn khối lượng:
\({m_{lipit}} + {m_{{O_2}}} = {m_{C{O_2}}} + {m_{{H_2}O}}\)
\( \to {m_{lipit}} + 1,61.32 = 1,14.44 + 1,06.18\)
\( \to {m_{lipit}} = 17,72g\)
Bào toàn nguyên tố:
\({n_C} = {n_{C{O_2}}} = 1,14(mol)\)
\({n_H} = 2{n_{{H_2}O}} = 2,12{\mkern 1mu} (mol)\)
\(\begin{array}{l}
{n_{O\left( X \right)}} = 2{n_{C{O_2}}} + {n_{{H_2}O}} - 2{n_{{O_2}}}\\
= 2.1,14 + 1,06 - 2.1,61 = 0,12{\mkern 1mu} mol
\end{array}\)
X có công thức chung là (RCOO- là các gốc axit có thể khác nhau trong cùng 1 phân tử)
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
\(\begin{array}{l}
{n_X} = {n_{{C_3}{H_5}{{\left( {OH} \right)}_3}}} = 1/6.{n_{O\left( X \right)}} = 0,02{\mkern 1mu} mol\\
\to {n_{NaOH}} = 3{n_X} = 0,06{\mkern 1mu} mol
\end{array}\)
Xét trong 7,088g X thì
\({n_X} = 0,008\,mol \Rightarrow {n_{NaOH}} = 0,024\,mol\)
Bảo toàn khối lượng ta có:
\(\begin{array}{l}
m = {m_X} + {m_{NaOH}} - {m_{{C_3}{H_5}{{\left( {OH} \right)}_3}}}\\
= 7,312{\mkern 1mu} g
\end{array}\)