Soạn bài Sự việc và nhân vật trong văn tự sự

Lời giải chi tiết

I. ĐẶC ĐIỂM CỦA SỰ VIỆC VÀ NHÂN VẬT TRONG VĂN TỰ SỰ

1. Xem các sự việc trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh:

(1)  Vua Hùng kén rể.

(2)   Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn.

(3)  Vua Hùng ra điều kiện kén rể.

(4)  Sơn Tinh đến trước, được vợ.

(5)  Thủy Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh.

(6)  Hai bên giao chiến hàng tháng trời, cuối cùng Thủy Tinh thua, rút về.

(7)  Hằng năm Thủy Tinh lại dâng nước đánh Sơn Tinh, nhưng đều thua.

a)   Em hãy chỉ ra sự việc khởi đầu, sự việc phát triển, sự việc cao trào và sự việc kết thúc trong các sự việc trên và cho bết mối quan hệ của chúng.

b)   Sự việc trong văn tự sự phải được kể cụ thể: do ai làm, việc xảy ra ở đâu, lúc nào, nguyên nhân, diễn biến, kết quả. Em hãy chỉ ra sáu yếu tố đó trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh. Theo em có thể xóa bỏ yếu tô" thời gian và địa điểm trong truyện này được không, vì sao? Việc giới thiệu Sơn Tinh có tài có cần thiết không? Nếu bỏ sự việc vua Hùng ra điều kiện kén rể đi có được không? Việc Thủy Tinh nổi giận có lí hay không? Lí ấy ở những việc nào?

c)  Em hãy cho biết sự việc nào thể hiện mối thiện cảm của người kể đối với Sơn Tinh và vua Hùng? Việc Sơn Tinh thắng Thủy Tinh nhiều lần có ý nghĩa gì? Có thể để cho Thủy Tinh thắng Sơn Tinh được không? Vì sao? Có thể xóa bỏ sự việc "Hằng nám Thủy Tinh lại dâng nước.._ể” được không? Vì sao?

Trả lời:

a)   Sự việc khởi đầu: (1) Vua Hùng kén rể.

-   Sự việc phát triển: (2), (3), (4).

-   Sự việc cao trào: (5), (6).

-  Sự việc kết thúc: (7)

*   Mối quan hệ nhân quả giữa các sự việc trên: Sự việc trước là nguyên nhân của sự việc sau. Sự việc sau là kết quả của sự việc trước và lại là nguyên nhân của sự việc sau nữa.

Các sự việc móc nối với nhau trong mốì quan hệ rất chặt chẽ, không thể đảo lộn, không thể bỏ bớt một sự việc nào.

b)   Sáu yếu tố cụ thể cần thiết của sự việc trong truyện là:

-  Ai làm? (nhân vật): Hùng Vương, Sơn Tinh, Thủy Tinh.

-  Xảy ra ở đâu?: Ớ Phong Châu, đất của vua Hùng.

-  Xảy ra lúc nào?: Xảy ra thời Hùng Vương.

-  Nguyên nhân: Sự ghen tuông dai dẳng của Thủy Tinh.

-  Diễn biến: Những trận đánh nhau dai dẳng của hai thần hằng năm.

-   Kết quả: Thủy Tinh thua nhưng không cam chịu. Hằng năm cuộc chiến giữa hai thần vẫn xảy ra.

Không thể xóa bỏ yếu tố thời gian và địa điểm trong truyện được, vì: cốt truyện sẽ thiếu sức thuyết phục, không còn mang ý nghĩa truyền thuyết.

Việc giới thiệu Sơn Tinh có tài là rất cần thiết vì như thế thì mới có thể chống chọi nổi với Thủy Tinh.

Nếu bỏ sự việc vua Hùng ra điều kiện kén rể cũng không được, vì không có lí do để hai thần thi tài.

Việc Thủy Tinh nối giận có lí, vì:

-   Thần rất kiêu ngạo, cho rằng mình chẳng kém Sơn Tinh. Nay chỉ vì chậm chân mà mất vợ, nên bực tức.

-  Tính ghen tuông ghê gớm của Thủy Tinh.

c)  Sự việc thể hiện mối thiện cảm của người kể với Sơn Tinh và vua Hùng:

-  Giọng kể trang trọng, thành kính khi nhắc đến vua Hùng và Sơn Tinh.

-   Điều kiện kén rể có lợi cho Sơn Tinh, bất lợi cho Thủy Tinh. Đó là dụng ý của vua Hùng.

*   Việc Sơn Tinh thắng Thủy Tinh nhiều lần có ý nghĩa con người khắc phục, vượt qua lũ lụt, đắp đê thắng lợi.

*   Không thể đế cho Thủy Tinh thắng Sơn Tinh, vì như thế là con người thất bại, nhân dân ta phải chìm trong biển nước.

*   Không thể xóa bỏ sự việc "Hằng năm, Thủy Tinh lại dâng nước... Vì đó là hiện tượng xảy ra hằng năm ở nước ta, là quy luật thiên nhiên.

2. a) Đọc lại truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh và cho biết:

-  Ai là nhân vật chính, có vai trò quan trọng nhất?

-  Ai là nhân vật được nói đến nhiều nhất?

-   Ai là nhân vật phụ? Nhân vật phụ có cần thiết không? Có thể bỏ được không?

b)  Hãy cho biết các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh được kể như thê nào?

Trả lời:

a)    Trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh nhân vật chính có vai trò quan trọng nhất là Sơn Tinh và Thủy Tinh.

-  Nhân vật được nói tới nhiều nhất: Sơn Tinh, Thủy Tinh.

-   Nhân vật phụ: Hùng Vương, Mị Nương. Tuy là nhân vật phụ nhưng họ lại rất cần thiết không thể bỏ được, vì nếu bỏ thì câu chuyện có nguy cơ chệch hướng hoặc đổ vỡ.

b)   Các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh được kể bằng cách:

-  Gọi tên, đặt tên: Hùng Vương, Mị Nương, Sơn Tinh, Thủy Tinh

-   Được giới thiệu lai lịch, tính tình, tài năng.

-  Kể việc làm.

II. LUYỆN TẬP

1. Chỉ ra những việc mà các nhân vật trong truyện Sơn Tinh Thủy Tinh đã làm.

a)  Nhận xét vai trò, ý nghĩa của các nhân vật.

b)  Tóm tắt truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo sự việc gắn với các nhân vật chính.

c)   Tại sao lại gọi là Sơn Tinh, Thủy Tinh? Nếu đổi bằng các tên sau có được không?

-  Vua Hùng kén rể

-  Truyện vua Hùng, Mị Nương, Sơn Tinh và Thủy Tinh.

-  Bài ca chiến công của Sơn Tinh.

Trả lời:

a)   Những việc làm của các nhân vật tham khảo bảng trên.

*  Vai trò, ý nghĩa của các nhân vật:

-  Vua Hùng: Nhân vật phụ, nhưng không thể thiếu vì ông là người quyết định cuộc hôn nhân lịch sử.

-  Mị Nương: Nhân vật phụ, nhưng cũng không thể thiếu vì nếu không có nàng thì không có chuyện hai thần xung đột ghê gớm như thế.

-  Thủy Tinh: Nhân vật chính, đối lập với Sơn Tinh, được nói tới nhiều. Hình ảnh thần thoại hóa sức mạnh của lũ bão ở vùng châu thổ sông Hồng.

-   Sơn Tinh: Nhân vật chính, đôi lập với Thủy Tinh, người anh hùng chống lũ lụt của nhân dân Việt cổ.

b)  Tóm tắt truyện theo sự việc chính của các nhân vật:

-  Vua Hùng kén rể

-  Hai thần đến cầu hôn

-  Vua Hùng ra điều kiện, cố ý thiên lệch cho Sơn Tinh

-   Sơn Tinh đến trước, được vợ, Thủy tinh đến sau, mất Mị Nương, đuổi theo định cướp nàng.

-  Trận đánh dữ dội giữa hai thần. Kết quả: Sơn Tinh thắng, Thủy Tinh thua, đành rút quân.

-  Hằng năm, hai thần vẫn kịch chiến suốt mấy tháng trời, nhưng lần nào Thủy Tinh cũng thất bại, rút lui.

c)   Truyện được dặt tên là Sơn Tinh, Thủy Tinh vì đây là tên của hai nhân vật chính.

*  Không nên đổi thành các tên, vì:

-   Vua Hùng kén rể, chưa nói rõ nội dung chính của truyện.

-   Truyện vua Hùng, Mị Nương, Sơn Tinh và Thủy Tinh: tên thừa, hai nhân vật vua Hùng, Mị Nương chỉ đóng vai phụ.

*  Có thể sử dụng tên truyện: Bài ca chiến công của Sơn Tinh, vì nó phù hợp với nội dung của truyện.

2. Cho nhan đề truyện: Một lần không vâng lời. Em hãy tưởng tượng để kể một câu chuyện theo nhan đề ấy. Em dự định sẽ kể sự việc gì, diễn biến ra sao, nhân vật của em là ai?

Trả lời:

-  Nhân vật trong câu chuyện là tôi (kể theo ngôi thứ nhất).

-  Lựa chọn sự việc phù hợp với bản thân.

-  Kể diễn biến cụ thể

-  Kết quả sự việc ra sao?

-  Bài học rút ra cho bản thân.