Soạn bài So sánh (tiếp theo)

I. CÁC KIỂU SO SÁNH

1. Tìm phép so sánh trong khổ thơ sau:

Những ngôi sao thức ngoài kia

Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con

Đêm nay con ngủ giấc tròn

Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.

(Trần Quốc Minh)

2. Từ ngữ chỉ ý so sánh trong các phép so sánh trên có gì khác nhau?

3. Tìm thêm các từ ngữ chí so sánh ngang bằng hoặc không ngang bằng.

Trả lời:

1. Trong đoạn thơ có hai phép so sánh:

- Những ngôi sao thức ngoài kia

Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con (1)

-  Mẹ là ngọn gió của con suốt đời (2)

2. Hai phép so sánh trên sử dụng các từ ngữ so sánh khác nhau: chẳng bằng (phép so sánh 1); là (phép so sánh 2). Vậy có thể kết luận ràng chúng khác nhau. Đây là hai kiểu so sánh: so sánh ngang bằng (là) và so sánh hơn kém (chẳng bằng).

3. Những từ ngữ chỉ ý so sánh ngang bằng hoặc không ngang bằng: như, tựa như, là, kém, kém hơn, khác...

II. TÁC DỤNG CỦA SO SÁNH

1. Tìm phép so sánh trong đoạn văn:

Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan thai đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơ, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.

(Khải Hưng)

2. Trong đoạn văn đã dẫn, phép so sánh có tác dụng gì?

-  Đối với việc miêu tả sự vật, sự việc?

-  Đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết.

Trả lời:

1. Phép so sánh có trong đoạn văn:

-  Có chiếc lá rụng tựa mũi tém nhọn, tự cành cây rơi xuống cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ.

-  Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không ...

-  Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của sự vật chỉ ở hiện tại...

-  Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngai, rụt rè, rồi nhớ gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành.

2. Tác dụng của phép so sánh:

-  Đối với sự vật, sự việc: Tạo ra những hình ảnh cụ thể, sinh động giúp người đọc (người nghe) dễ hình dung về sự vật, sự việc được miêu tả, đó là các cách rụng khác nhau của lá.

1. Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc những kiểu so sánh nào. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.

a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc

Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Tỏa nắng xuống lòng sông lấp loáng.

(Tế Hanh)

b)

Con đi trăm núi ngàn khe

Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm

Con đi đánh giặc mười năm

Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.

(Tố Hữu)

c) Anh đội viên mơ màng

Như nằm trong giấc mộng

Bóng Bác cao lồng lộng

Ấm hơn ngọn lửa hồng

(Minh Huệ)

Trả lời:

a)    

- So sánh: Tâm hồn tôi như một buổi trưa hè

- Dùng từ so sánh: là. Đây là so sánh ngang bằng.

- Tác dụng: giúp cái trừu tượng (tâm hồn) hiện hữu có hình dạng, màu sắc.

b)   

- Các so sánh: Con đi trăm núi ngàn khe / Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm- Con đi đánh giặc mười năm / Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi

- Dùng từ so sánh: chưa bằng. Đây là so sánh không ngang bằng.

- Tác dụng: khẳng định công lao, tình yêu thương vô bờ bến của người mẹ cách mạng.

c)    

(1) 

- So sánh: Anh đội viên mơ màng / Như nằm trong giấc mộng 

- Dùng từ so sánh: như. Đây là so sánh ngang bằng.

(2)

- So sánh: Bóng Bác cao lồng lộng / Ấm hơn ngọn lửa hồng

- Dùng từ so sánh :hơn. Đây là so sánh không ngang bằng.

-  Tác dụng:  hình ảnh này nói lên vẻ đẹp kì vĩ của Bác Hồ. Bác như ngọn lửa sưởi ấm cho  người dân Việt Nam.

2. Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài Vượt thác. Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?

Trả lời:

Những câu văn có phép so sánh:

-   Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt.

-   Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống một một hiệp sĩ cùa Trường Sơn oai linh hùng vĩ.

-   Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa bụi lúp xúp nom xa như những cụ vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.

Em thích hình ảnh so sánh: Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc…giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh.

Vì: Tác giả đã tưởng tượng ra một Dượng Hương Thư khỏe, đẹp và hào hùng. Ngoài ra, đã thể hiện rất tốt sức mạnh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người.

3. Dựa vào bài Vượt thác, hãy viết một đoạn văn từ ba đến năm câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu.