Soạn bài Lặng lẽ Sa Pa trang 180 SGK Văn 9

1. Truyện được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn và ý nghĩ của nhân vật ông họa sĩ. Vì vậy, dù không phải là nhân vật chính nhưng nhân vật ông họa sĩ có vị trí quan trọng trong truyện. Cùng với nhân vật anh thanh niên, các nhân vật khác ông họa sĩ, bác lái xe, cô kỹ sư mới ra trường và cả những nhân vật không xuất hiện trực tiếp như ông kỹ sư ở trại rau, anh cán bộ kỹ thuật nghiên cứu về sét đều góp phần thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm.

2. Phân tích nhân vật anh thanh niên trong truyện

-     Anh thanh niên là nhân vật chính chỉ hiện ra trong chốc lát, đủ để các nhân vật khác kịp ghi nhận một ấn tượng, một “ký họa chân dung” về anh rồi dường như anh lai khuất lấp vào trong mây mù hạt ngàn và cái lặng lẽ muôn thuở của núi cao Sa Pa. “Trong cái lặng im của Sa Pa [...], Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước

-     Nhân vật anh thanh niên được hiện ra qua sự nhìn nhận, suy nghĩ, đánh giá của các nhân vật khác: bác lái xe, ông họa sĩ, cô gái. Qua cách nhìn và cảm xúc của mỗi người, hình ảnh anh thanh niên thêm rõ nét và đáng mến hơn.

-      Hoàn cảnh sống và làm việc: một mình trên đỉnh núi cao, quanh năm suốt tháng giữa cỏ cây và mây núi Sa Pa. Công việc của anh là “đo gió, đo mưa, đo nắng, tính máy, đo chấn động mặt đất, tham dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu”. Công việc ấy đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần trách nhiệm cao (nửa đêm, đúng giờ “ôp“ thì dù mưa tuyết, giá lạnh thế nào cũng phải trở dậy ra ngoài trời làm công việc đã quy định).

Nhưng cái gian khổ nhất là phải vượt qua sự cô đơn, vắng vẻ, quanh năm suốt tháng một mình trên đỉnh núi cao không một bóng người - một hoàn cảnh thật đặc biệt.

-       Vẻ đẹp trong tính cách của ngiíời thanh niên

+ Anh đã vượt qua hoàn cành bằng những suy nghĩ rất đẹp, giản dị mà sâu sắc.

Trước hết, đó là ý thức về công việc là lòng yêu nghề, thấy được ý nghĩa cao quý trong công việc thầm lặng của mình. Anh không tô đậm cái gian khổ của công việc, nhưng anh nhấn mạnh niềm hạnh phúc khi biết  được mình đã góp phần phát hiện kịp thời một đám mây khô mà nhờ “không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng”.

Anh đếm từng phút vì sợ hết mất ba mươi phút gặp gỡ vô cùng quý báu: “Bác lái xe chỉ cho ba mươi phút thôi. Hết năm phút rồi. Cháu nói qua công việc của cháu năm phút. Còn hai mươi phút mời bác và cô vào nhà uống chè, cho cháu nghe chuyện. Cháu thèm nghe chuyện dưới xuôi lấm...”, “Năm phút nữa là mười. Con mười hai phút thôi...”, “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”.

Đến khi chia tay, anh xúc động đến nỗi phải “quay mặt đi” mà ấn vào tay ông họa sĩ già cái làn trứng làm quà, và không dám tiễn khách ra xe dù chưa đến giờ “ốp”.

Anh còn là người khiêm tốn thành thực, cảm thấy công việc và những đóng góp của mình chi là nhỏ bé Khi ông họa sĩ muốn vẽ chân dung anh, anh không dám từ chối khỏi vô lễ”, nhưng anh nhiệt tình giới thiệu những người khác mà anh thực sự cảm phục. Anh nói về “ông kĩ sư ở vườn rau dưới Sa Pa' về "đồng chí nghiên cứu khoa học ở cơ quan cháu” đang nghiên cứu lập bản đổ sét với tất cả sự say mê hào hứng và lòng cảm phục chân thành của mình.

Dù anh thanh niên chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc nhưng bằng những chi tiết tiêu biểu, tác gỉa đã phác họa được chân dung nhân vật với những nét đẹp về tinh tháầ, tình cảm, cách sống và những suy nghĩ về cuộc sống, về ý nghĩa của công việc.

3. Phân tích nhân vật ông họa sĩ

-      Tuy không dùng cách kể từ ngôi thứ nhất, nhưng hầu như người kể chuyện đã nhập vào cái nhìn va suy nghĩ của nhân vật ông họa sĩ để quan sát và miêu tả tư cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính của truyện người thanh niên.

-       Ngay từ phút đầu gặp anh thanh niên, bằng sự từng trải nghề nghiệp và niềm khao khát cua người nghệ sĩ đi tìm đối tượng của nghệ thuật, ông đã xúc động và bối rối  họa sĩ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết, ôi một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác..

-      Ông họa sĩ muốn ghi lại hình ảnh anh thanh niên bằng nét bút kí họa, và “Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho ông nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh. Và về những điều anh suy nghĩ...”

-     Những cảm xúc và suy tư của nhân vật họa sĩ về người thanh niên và về những điều khác nữa (ví dụ về nghệ thuật với cả sức mạnh và sự bất lực của nó về mảnh đất Sa Pa...) được gợi lên từ câu chuyện của thanh niên đã làm cho chân dung nhân vật chính thêm sáng đẹp chứa đựng những chiều sâu tư tưởng.

4. Các chi tiết tạo nên chất trữ tình của tác phẩm

-     Chất trữ tình được toát lên từ những phong cảnh thiên nhiên đẹp và đầy thơ mộng của Sa Pa được miêu tả qua cái nhìn của người họa sĩ già, nó còn thấm đượm vẻ đẹp của cuộc sống một mình giữa thiên nhiên lặng lẽ của nhân vật anh thanh niên, trong cuộc gặp gỡ tình cờ của nhân vật mà đế lại nhiều dư vị, trong nhửng suy nghĩ về con người, cuộc sống, về nghệ thuật của các nhân vật.

-      Chất trữ tình của truyện toát lên chủ yếu từ nội dung truyện: cuộc gặp gỡ tình cờ mà đế lại nhiều dư vị trong lòng mỗi người, từ nhều nét đẹp giản dị rất đáng mến của người thanh niên, từ những chuyện của người thanh niên, từ những câu chuvện anh kế về cuộc sống của mình giữa lặng lẽ Sa Pa, và từ những tình cảm, cảm xúc mới nẩy của ông họa sĩ, cô kĩ sư đôi với anh thanh niên.

Tác dụng của chất trữ tình: nâng cao ý nghĩa và vẻ đẹp của những việc, con người rất bình dị được miêu tả trong truyện, nhờ vậy mà chủ và tư tưởng của truyện được rõ nét và sâu sắc.

5. Chủ đề của truyện

Truyện Lặng lẽ Sa Pa ngợi ca những con người lao động như thanh niên làm công tác khí tượng và cái thê giới những con người anh. Tác giả muốn nói với người đọc: Trong cái lặng im của Sa Pa [...], những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước.

Đồng thời qua câu chuyện về anh thanh niên, tác phẩm cũng gợi những vần đề về ý nghĩa và niềm vui của lao động tự giác, vì những mục đích chân chính đối với con người: dù trong hoàn cảnh đơn độc giữa thiên nhiên vắng lặng quanh năm mà con người vần không cô đơn, buồn tẻ một khi người ta tìm thấy ý nghĩa của công việc và cuộc sống của mình.