Soạn bài Gặp Ka-ríp và Xi-la SGK Ngữ Văn 10 tập 1 Chân trời sáng tạo - chi tiết

Tóm tắt

     Truyện kể về cuộc hành trình trên biển của Ô-đi-xê và các bạn đồng hành khi gặp các quái vật biển. Sau khi chôn cất En-pê-no xong, họ cùng nhau lên thuyền vượt biển cả để tìm đường về nhà. Trên thuyền, Ô-đi-xê bồn chồn, lo lắng và quyết định nói những lời Xi-ếc-xê căn dặn mình cho các bạn đồng hành nghe rằng cần cẩn thận giọng hát các nàng Xi-ren quyến rũ và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ cùng lời khuyên chỉ mình Ô-đi-xê nghe hát mà thôi. Giải thích mọi việc tỉ mỉ một hồi, nhờ gặp gió thuận họ đã gần đến đảo của các nàng Xi-ren. Lúc này, gió bỗng tắt hẳn, sóng êm phăng phắc, họ cùng nhau thực hiện kế hoạch đã đề ra trước đó nhưng cuối cùng vẫn không thoát khỏi tầm mắt của các nàng Xi-ren. Khi vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương, sóng đập ầm ầm. Các bạn của Ô-đi-xê sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, thuyền đứng ngay lại. Ô-đi-xê thấy vậy đã đến và dừng lại bên mỗi người để động viên, khuyến khích cho họ lấy lại tinh thần, đồng thời đưa ra cách giải quyết nhưng chàng đã quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm khí giới. Thử thách bắt đầu xảy ra với họ khi một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp khiến những người đồng hành cùng sợ tái xanh mặt. Trong khi họ chỉ đang chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo khỏe nhất, khi nhìn lại thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa cũng những tiếng kêu thét lên và họ đã chết.

Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 44, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Theo bạn, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực?

Phương pháp giải:

- Trình bày những suy nghĩ của mình về phẩm chất và năng lực cần có của người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể.

Lời giải chi tiết:

Theo em, với cương vị là một người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội về phẩm chất và năng lực như sau:

- Về phẩm chất:

+) Là một người chính trực, dũng cảm, tốt bụng, có tấm lòng bao dung.

+) Yêu quê hương, luôn ghi nhớ công ơn tổ tiên.

+) Có trái tim yêu thương, sẵn sàng giúp đỡ mọi người trong tập thể khi họ gặp khó khăn.

+) Nghị lực sống mạnh mẽ, luôn hướng tới cộng đồng.

- Về năng lực:

+) Người có sức khỏe, có trí tuệ.

+) Có khả năng giải quyết những vấn đề trong cộng đồng.

+) Nhạy bén, công bằng trong mọi việc.

=>Trên đây là những suy nghĩ của em về những phẩm chất và năng lực cần có của một người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể. Đó phải là người vừa có đức, vừa có tài, phải là tấm gương sáng để mọi người học hỏi, kính trọng và từ đó tập thể cũng trở nên lớn mạnh, đoàn kết hơn.

Trong khi đọc

Câu 1 (trang 44, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: “Tôi” ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn phần 1 (Theo dõi).

- Liên kết với những câu văn trước đó để tìm ra cơ sở cho nhân vật “Tôi”.

Lời giải chi tiết:

- “Tôi” ở đây chính là nhân vật Ô-đi-xê.

- Bởi: Ô-đi-xê là nhân vật chính trong văn bản này và ở chi tiết đã được lược bỏ xuất hiện tình tiết Ô-đi-xê được Xi-ếc-xê báo trước về những khó khăn, gian nan khác mà chàng còn phải đối mặt.

Câu 2 (trang 45, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 2 (Dự đoán).

- Chú ý hai chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm”.

Lời giải chi tiết:

     Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” gợi lên hai hình ảnh mạnh mẽ, khác thường nơi vùng biển, dự cảm điều gì đó nguy hiểm, không an toàn sắp xảy ra với cuộc hành trình của Ô-đi-xê và những người bạn đồng hành.

Câu 3 (trang 46, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 3 (Suy luận).

- Chú ý chi tiết Ô-đi-xê “lựa lời dịu ngọt” nói với các bạn đồng hành và tình huống diễn ra những lời nói đó.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống diễn ra cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê:

+) Khi vừa ra khỏi đảo, bụi nước bắn lên cùng tiếng sóng đâp ầm ầm. Lúc này, các bạn đồng hành cùng Ô-đi-xê sợ quá đánh tuột mái chèo xuống biển, thuyền bị đứng lại.

+) Ô-đi-xê dừng lại bên mỗi người, “lựa lời dịu ngọt” khuyến khích họ rằng đây không phải lần đầu tiên chúng ta gặp thử thách. Trước đây, có những thử thách ghê gớm hơn nữa chúng ta vẫn có thể vượt qua được.

=> Theo em, cách nói “lựa lời dịu ngọt” trong tình huống này thực sự cần thiết. Bởi sự khuyến khích, động viên ấy sẽ giúp các bạn đồng hành khác bình tĩnh lại, gợi nhớ đến chuyện trước đây tất cả đã từng vượt qua thử thách như thế nào để khơi dậy lại niềm tin, sức mạnh, ý chí trong lòng mỗi người. Từ đó, mọi người có thể điềm tĩnh và cùng nhau tìm ra cách giải quyết để vượt qua khó khăn đó.

Sau khi đọc

Câu 1 (trang 47, SGK Ngữ văn 10, tập một)

Đề bài: Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ lại văn bản để nắm được các sự kiện chính.

- Chú ý đoạn văn nói về lời căn dặn của Ô-đi-xê với các thủy thủ để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren.

Lời giải chi tiết:

- Các sự kiện chính được kể trong văn bản trên bao gồm:

+ Sự kiện 1: Sau khi chôn cất En-pê-no, Ô-đi-xê cùng những người bạn lên đường vượt biển cả để trở về nhà và chàng được nghe Xi-ếc-xê dự báo trước về những hiểm nguy.

+ Sự kiện 2: Ô-đi-xê lòng bồn chồn, lo lắng nên đã nói những điều Xi-ếc-xê căn dặn mình cho mọi người nghe, giải thích tỉ mỉ và cùng bàn trước kế hoạch. Khi đến gần đảo Xi-ren, tất cả đều thực hiện theo đúng dự định đã bàn trước đó.

+ Sự kiện 3: Vừa ra khỏi đảo, bụi nước bắn lên, sóng đập ầm ầm, mọi người đánh tuột mái chèo, họ phải đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp.

+ Sự kiện 4: Trong khi mọi người chỉ chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo thuyền khỏe nhất và họ đã chết.

- Theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ cần làm:

+ Cần coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ.

+ Lấy dây trói chặt Ô-đi-xê vào cột buồm để buộc chàng phải đứng yên một nơi.

+ Nếu Ô-đi-xê có van xin hay ra lệnh cho các thủy thủ cởi trói ra thì hãy trói chặt thêm nữa.

Câu 2 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết nói về những thử thách mà Ô-đi-xê cùng các bạn đồng hành gặp phải.

Lời giải chi tiết:

     Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất nhưng Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với những thử thách bất ngờ, những chi tiết biểu hiện điều đó bao gồm:

+ Khi thuyền chỉ còn cách đảo chừng một tiếng hú, mọi người hối hả chèo thuyền nhanh hơn nhưng vì thuyền nhấp nhô trên sóng và đi gần đảo quá nên cũng không thoát khỏi tầm mắt của các cô nàng Xi-ren.

+ Vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn cùng tiếng sóng đập ầm ầm.

+ Những người bạn đồng hành vì quá sợ hãi nên đã đánh tuột cả mái chèo xuống biển.

+ Đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp ùng ục ngốn nước biển. Khi nhả nước ra, cả biển khơi sôi lên như nước trong chảo, bọt nước phun lên cao và rơi xuống hai dãy núi. Khi nuốt nước vào, biển sùng sục cuộn lên, vách đá xung quanh kêu réo, đáy biển lộ ra mặt cát đen thẫm.

Câu 3 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Phương pháp giải:

- Hiểu được khái niệm ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba.

- Thử đặt tình huống văn bản trên được kể theo ngôi kể thứ ba.

Lời giải chi tiết:

     Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất (người kể chuyện xưng “tôi”) trong văn bản trên giúp người đọc hình dung một cách cụ thể nhất, chân thực nhất, thuyết phục nhất về cuộc hành trình trên biển đảo của Ô-đi-xê và những người bạn bởi câu chuyện đó được chính nhân vật tham gia (Ô-đi-xê) kể lại. Đó là những ưu thế và lí do văn bản trên chọn kể bằng ngôi kể thứ nhất thay vì ngôi kể thứ ba.

Câu 4 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nào? Các hiện tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết miêu tả hai quái vật biển Ka-ríp và Xi-la để tìm ra điểm tương đồng với các hiện tượng tự nhiên trên biển.

- Từ các hiện tượng ấy, suy nghĩ về không gian, thời gian sử thi.

Lời giải chi tiết:

- Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên đó là sóng thần hoặc vòi rồng trên biển.

- Từ những hiện tượng ấy, chúng ta có thể hình dung về một thời gian sử thi đã thuộc về quá khứ, đó là thời gian của cộng đồng và một không gian sử thi rộng lớn, thường gắn liền với những cuộc phiêu lưu của các vị anh hùng.

Câu 5 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết miêu tả cách Ô-đi-xê giải quyết vấn đề khi đối mặt với những khó khăn, thử thách trên con đường trở về nhà.

Lời giải chi tiết:

     Ô-đi-xê là người giữ vai trò lãnh đạo trong cuộc hành trình vượt biển trở về quê nhà. Khi được Xi-ếc-xê báo trước rằng cần phải coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ, Ô-đi-xê đã đem điều này giải thích rõ ràng cho các bạn đồng hành hiểu và đưa ra hướng giải quyết cụ thể để tất cả đều có thể vượt qua ải đó một cách thuận lợi. Những khó khăn, thử thách chưa dừng lại ở đó mà ngày càng tăng cấp hơn. Bản lĩnh của Ô-đi-xê không chỉ được thể hiện qua tài năng, cách giải quyết tình huống mà còn qua phẩm chất, lời nói. Hai chi tiết báo hiệu điều chẳng lành trong văn bản là “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” càng thể hiện rõ con người của Ô-đi-xê. Lúc này, vì quá hoảng sợ nên những người bạn đi cùng Ô-đi-xê đã đánh tuột cả mái chèo và chàng đã lựa lời dịu ngọt để chấn an họ. Chàng đã rất khéo kéo và thông minh khi nhắc lại quá khứ, bởi đây không phải lần đầu tiên đối mặt với khó khăn. Trước đó, họ cũng đã đối mặt với hiểm nguy còn nặng nề hơn mang tên Xi-clốp và chính lòng dũng cảm, sự mưu trí đã giúp họ vượt qua. Cách nói như vậy đã sẽ giúp mọi người bình tĩnh lại, gợi nhớ đến chuyện trước đây tất cả đã từng vượt qua thử thách như thế nào để khơi dậy lại niềm tin, sức mạnh, ý chí trong lòng mỗi người. Đồng thời, Ô-đi-xê cũng đưa ra cách thức để vượt qua như mọi lần.Từ đó, mọi người có thể điềm tĩnh và cùng nhau vượt qua khó khăn đó. Tất cả những điều trên, hình ảnh Ô-đi-xê hiện lên trước mắt bạn đọc là một người thủ lĩnh thông minh, nhanh nhẹn, khéo léo, điềm tĩnh, luôn đồng hành cũng những người bạn của mình khi gặp khó khăn, thử thách.

Câu 6 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10, tập một)

Đề bài: Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ văn bản để thấy được cảm hứng chủ đạo trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

     Đoạn trích trên lấy cảm hứng chủ đạo từ những hiện tượng tự nhiên trên biển và khát vọng chinh phục thiên nhiên của các vị anh hùng thời xưa.