Soạn bài Đêm trăng và cây sồi (trích Chiến tranh và hòa bình) SGK Ngữ văn 12 tập 2 Cánh diều

Chuẩn bị

Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị trang 49 SGK Văn 12 Cánh diều

Tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lép Tôn –xtôi và bộ tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

- Tác giả Lép Tôn – xtôi: 

+Ông sinh ngày 28/8/1828 tại điền trang Laxnaia Poliana.

+Mẹ của ông là nhà văn Maria Vonkonxki, bà mất khi Lép Tônxtôi chỉ mới được 23 tháng tuổi. 

+Cha của ông cũng mất khi ông mới lên 9 tuổi thế nên Lép Tônxtôi mồ côi bố mẹ khi còn rất nhỏ và sống cùng người cô họ là Tachiana.

+Ông sáng tác nhiều thể loại trong đó có tiểu thuyết, truyện ngắn và bút ký: 

- Bút ký: Những mẩu chuyện Sevastopol, Một người cần bao nhiêu ruộng đất ?, Tôn giáo của tôi,…

- Truyện ngắn: Một lịch sử của ngày hôm qua (1851), Lucerne (1857), Giám mục Sergy (1898),…

- Tiểu thuyết: Thời thơ ấu (1852), Thời niên thiếu (1855), Thời thanh niên (1856),…

- Bộ tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình 

 +Được xuất bản trong khoảng thời gian 1865 - 1869. Tác phẩm dựa vào cột mốc lịch sử quan trọng của nước vào thế kỷ 19. Đó chính là cuộc chiến tranh diễn ra khốc liệt vào năm 1805 - 1812, giai đoạn Hoàng đế Pháp Napoléon Bonaparte xua đại binh vào nước Nga thời Sa hoàng Aleksandr I.

+Tác phẩm như một thiên anh hùng ca kể về sự ra đời của nước Nga, một quốc gia đa chủng tộc, với nhiều tập quán và ngôn ngữ khác nhau, có thể đoàn kết lại để chống kẻ xâm lăng. 

+Tác giả đã tìm hiểu ý nghĩa của đời người với các mặt xấu như lòng ích kỷ, lòng tham vật chất và những yếu tố cản trở mặt tốt của con người phát triển, làm cho con người hạnh phúc.

1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 50 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý các từ ngữ thể hiện tâm trạng, tình cảm của nhân vật An – đrây.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Các từ ngữ thể hiện tâm trạng, tình cảm của nhân vật An – đrây: “lòng không vui và tư lự”, “chợt thấy lòng se lại”.

2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 50 SGK Văn 12 Cánh diều

Hình dung khung cảnh đêm trăng ở Ô – trát – nôi – ê.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Đó là 1 đêm trăng mát mẻ, trong sáng và yên tĩnh. Từ điểm nhìn qua khung cửa sổ của nhân vật, ánh trăng soi sáng óng ánh như bạc. Ở phía duwois hàng cây cao có những khóm cây gì ướt mọng, cánh lá lăn tăn phản chiếu ánh trăng bạc. Xa hơn, ở phía sau hàng cây đen có một cái nhà sương đọng lấp lánh, về phía bên phải có một cây to um tùm, thân và cành đều trắng muốt, và ở phía trên là vầng trăng gần tròn, trên nền trời xuân trong sáng chỉ lác đác mấy vì sao. 

3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 51 SGK Văn 12 Cánh diều

Hình dung tâm trạng vui tươi, cảm giác bay bổng của nhân vật Na – ta – sa. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Na – ta – sa bị bất ngờ và cảm thấy thích thú với khung cảnh ánh trăng. Vì thế mà cô đã liên tục gọi Xô – nhi – a ra cùng để ngắm ánh trăng đêm tuyệt mĩ đó rồi sau đó Na – ta – sa tưởng tượng rằng rồi cô ấy sẽ được bay bổng lên theo ánh trăng “Đây này, cứ ngồi xổm như thế này nhé, vòng tay xuống dưới đầu gối thế này ôm thật chặt, thật chặt vào, phái cố lấy sức thế nào cũng bay bổng lên cho mà xem. Đây này!”

4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 51 SGK Văn 12 Cánh diều

Minh họa dưới đây liên quan gì đến nội dung văn bản?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh đã minh họa cho dáng ngồi của Na – ta – sa khi cô đang trong tâm trạng vui vẻ và cảm giác bay bổng dưới ánh trăng đêm đẹp một cách tuyệt mĩ làm cho cô phấn khích và thích thú. Là hình ảnh minh họa cho câu văn: “Đây này, cứ ngồi xổm như thế này nhé, vòng tay xuống dưới đầu gối thế này ôm thật chặt, thật chặt vào, phái cố lấy sức thế nào cũng bay bổng lên cho mà xem. Đây này!”

5

Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 52 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý những chòm lá xanh mơn mởn trên cây sồi già.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

“Cây sồi già bây giờ đã hoàn toàn đổi mới, tỏa rộng một vòm lá xum xuê xanh tốt thẫm màu, đang như say sưa ngất ngây, khẽ đung đưa trong ánh nắng chiều.”

“Xuyên qua lớp vỏ cứng già hàng thế kỉ, những đám lá non xanh tươi đã đâm thẳng ra ngoài. Thật khó lòng tin được rằng, chính cây sồi cằn cỗi kia đã sinh ra những chòm lá xanh mơn mởn ấy.”

6

Trả lời Câu hỏi 6 Trong khi đọc trang 52 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý tâm trạng vui vẻ, hạnh phúc của nhân vật An – đrây.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Khi nhận ra cây sồi trước mắt mình chính là cây sồi khi trước, công tước An-đrây nghĩ và “chàng bỗng vô cớ có một cảm giác vui mừng, sảng khoái, tưởng chừng như mỗi tế bào trong mình đổi mới, sống lại.”

1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 53 SGK Văn 12 Cánh diều

Nhân vật An – đrây Bôn – côn – xki chú ý đến cô gái Na – ta – sa Rô- Xtốp trong tình huống nào? Nêu cảm nghĩ của em về vẻ đẹp của nhân vật Na – ta – sa trong đêm trăng ở Ô – trát – nôi - ê

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

+ Khi mà An – đrây Bôn – côn – xki đến thỉnh cầu viên đô quý tộc về công việc tại gia đình Rô – xtốp ở Ô – trát – nôi – ê, trong khi trò chuyện với hai ông bà Rô – xtốp và các vị thượng khách thì Bôn – côn – xki có để ý đến Na – ta – sa vui đùa giữa đám thanh niên và có một băn khoăn trong lòng đó là “Không biết cô ấy nghĩ gì? Cái gì làm cô ta sung sướng thế?”

+ Nhân vật Na-ta-sa trong đêm trăng ở Ô-trát-nôi-ê mang một vẻ đẹp đặc biệt và đầy sức hút. Với vẻ ngoại hình tinh khôi, tươi trẻ cùng tâm hồn hiền lành và sáng tú có sức lôi cuốn mọi người xung quanh. 

Dưới ánh trăng lung linh huyền ảo, nổi bật lên là một Na–ta–sa yêu đời có một tâm hồn bay bổng và tỏ ra vô cùng thích thú với đêm trăng sáng. Không muốn bỏ lỡ đêm trăng đẹp, Na-ta-sa đã kêu Xô-nhi-a ra ngắm trăng cùng mình và hướng dẫn cô ấy “Đây này, cứ ngồi xổm như thế này nhé, vòng tay xuống dưới hai đầu gối thế này ôm thật chặt, thật chặt vào, phái cố lấy sức thì thế nào cũng bay bổng lên cho mà xem. Đây này!”. 

Có lẽ đêm trăng đã tạo cho Na-ta-sa một tâm trạng vui tươi và tràn đầy sự phấn khích. Na-ta-sa được mô tả là một người phụ nữ xinh đẹp, trong sáng và đầy tình sức sống, điều này tạo nên một vẻ đẹp không chỉ ngoại hình mà còn từ bên trong, làm cho độc giả không thể không ngưỡng mộ cô. Đồng thời, vẻ đẹp của Na-ta-sa còn gợi lên sự hòa hợp, yên bình và hy vọng trong cuộc sống, là nguồn động viên lớn lao cho những người khác trong cuộc chiến tranh và hòa bình. 

2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 53 SGK Văn 12 Cánh diều

Vì sao An-đrây quan tâm đến cây sồi già bên đường? Nêu những chi tiết cho thấy sự thay đổi của cây sồi già. Theo em, cây sồi này có thể tượng trưng cho điều gì? 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

- An-đrây quan tâm đến cây sồi già bên đường vì cây sồi già đã từng gợi cho chàng những ấn tượng kì lạ khó quên. Khi phát hiện ra cây sồi già bên đường chính là cây sồi khi trước, chàng đã có cảm giác vui mừng, sảng khoái, tưởng chừng như mỗi tế bào trong mình đã đổi mới, sống lại. 

- Những chi tiết cho thấy sự thay đổi của cây sồi già: 

+“Cây sồi già bây giờ đã hoàn toàn đổi mới, tỏa rộng một vòm lá xum xuê xanh tốt thẫm màu, đang như say sưa ngất ngây, khẽ đung đưa trong ánh nắng chiều.” 

+“Không còn thấy những ngón tay co quắp, những vết sứt sẹo, vẻ ngờ vực và buồn rầu trước kia cũng không còn dấu vết.”

+“Xuyên qua lớp vỏ cứng già hàng thế kỉ, những đám lá non xanh tươi đã đâm thẳng ra ngoài. Thật khó lòng tin được rằng, chính cây sồi kia đã sinh ra những chòm lá xanh mơn mởn ấy.”

- Cây sồi hiện lên sống động, như một thực thể có linh hồn, đầy cá tính. Là vật chứng kiến, cây sồi như tấm gương thu gọn, ánh chiếu rõ nét những chuyển biến tinh vi trong tâm lí nhân vật. Những sắc thái đổi thay trên toàn cảnh thiên nhiên chính là sự khúc xạ của những biến đổi trong thế giới nội tâm, một thế giới sâu xa, phức tạp và đầy bí ẩn của con người. Qua đó ta có thể thấy được tác giả đã dùng thiên nhiên làm thước đo thế giới tâm hồn con người, mượn cây sồi để tả cảnh ngụ tình, làm nổi bật tâm trạng của nhân vật một cách đầy tinh tế và ấn tượng. 

3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 53 SGK Văn 12 Cánh diều

Phân tích diễn biến tâm trạng An-đrây. Từ đó, nhận xét về cách tiếp cận của nhà văn Tôn-xtôi đối với tâm hồn con người. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

+ An-đrây, tuy lòng không vui và tư lự nhưng vì công việc, chàng đã đến gia đình Rô-xtốp ở Ô-trát-nôi-ê để thỉnh cầu viên đô thống quý tộc và tại đây chàng đã gặp Na-ta-sa – người đã làm cho tâm hồn chàng quý tộc trẻ Anđrây vô cùng xao xuyến. Sau đêm trăng tại Ô-trát-nôi-ê, An-đrây trở về. 

Trên đường về, chàng đi qua khu rừng bạch dương dạo đầu xuân. Tại đây, An-đrây đã tìm kiếm cây sồi già như tìm kiếm người bạn cố tri. Sự thay đổi của cây sồi đã đem đến cho chàng 1 sự bất ngờ lớn, “bỗng vô cớ có một cảm giác vui mừng, sảng khoái tưởng chừng như mỗi tế bào trong mình đổi mới, sống lại”. Những trang đời, những ký ức vui, buồn ùa lên và sống dậy. 

Cảnh tượng chiến trường Au-xtéc-lít, hình ảnh vợ trước khi tắt thở. Kỉ niệm gặp gỡ bá tước Pie trên bến đò, và hình ảnh người con gái Natasa trong đêm trăng cùng hiện lên trong tâm hồn chàng. Thiên nhiên hữu tình, cây sồi hồi xuân tràn đầy sức sống và người thiếu nữ Natasa kiều diễm, đêm trăng huyền diệu tại Ô – trát – nôi – ê đã lay tỉnh, đem đến cho An-đrây một niềm vui mới, chan chứa yêu đời. 

Chàng cảm thấy bâng khuâng, nghĩ thầm “không, cuộc đời chưa chấm dứt ở tuổi ba mươi mốt”. Chàng tự an ủi và động viên mình “Sao cho cuộc sống của ta trôi qua không phải chỉ mình ta, sao cho họ đừng sống tách biệt với cuộc sống của ta như vậy, sao cho cuộc đời của ta phản chiếu lên tất cả mọi người, và mọi người cùng sống chung với ta”. Có thể nói, tâm hồn u ám bấy nay, mọi cô đơn, sầu muộn bấy nay chứa chất trong lòng chàng quý tộc trẻ đã bị xua tan.  

+ Tình yêu thiên nhiên, cảnh sắc Nga, ngòi bút điêu luyện trong việc miêu tả tâm lý và khám phá “biện chứng tâm hồn” của con người, cách thể hiện con người trong sự vận động đi lên, vượt qua số phận và hướng thiện, tấm lòng nhân đạo cao đẹp của tác giả, không gian và thời gian nghệ thuật đã giúp cho người đọc cảm nhận được nhân vật một cách sâu sắc nhất. 

4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 53 SGK Văn 12 Cánh diều

Phân tích, đánh giá nghệ thuật miêu tả thiên nhiên và sử dụng lời đối thoại, độc thoại của tác giả trong đoạn trích.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Qua đoạn trích, chúng ta có thể cảm nhận được phong cách và cá tính sáng tạo của Tônxtôi. Bằng ngòi bút hiện thực, tài phân tích tâm lý tinh vi, sắc sảo, nhà văn miêu tả con người như nó đang tồn tại, tính cách con người được quan niệm như một dòng sông, vận động và lưu chuyển không ngừng.

Động lực của phép biện chứng tâm hồn bắt nguồn từ những cảm xúc, suy tư, những trăn trở trong tâm hồn con người để vươn tới sự hoàn thiện mình. Để đi sâu vào phép biện chứng tâm hồn đó, Tônxtôi triệt để sử dụng hai phương thức nghệ thuật. Một là, dùng thiên nhiên để vừa tạo dựng được phong cảnh, không gian và thời gian, vừa góp phần khắc họa những diễn biến tâm lý tinh vi của nhân vật. Đoạn trích nói riêng và cuốn tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình nói chung đã có những bức tranh thiên nhiên trở thành mẫu mực cổ điển trong kho tàng văn chương thế giới về miêu tả nội tâm đó là đêm trăng huyền ảo ở Ôtratnôiê của Natasa Rôxtôva; và hình ảnh cây sồi già mùa xuân của Anđrây.

Đó là những hình tượng thiên nhiên độc đáo, tượng trưng cho những gì cao cả, tốt đẹp, vĩnh hằng mà các nhân vật này khát khao vươn tới. Hai là, nhà văn đã dùng ngôn ngữ miêu tả độc thoại nội tâm để thâm nhập và phản ánh dòng suy tư, cảm xúc của nhân vật một cách chính xác, khúc chiết và đầy tinh tế, khiến cho nhân vật của Tônxtôi có một chiều sâu tâm lý, một sự đầy đặn về tầm hồn và một tầm cao trí tuệ khó quên.

5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 53 SGK Văn 12 Cánh diều

Trên đường về nhà, An-đrây Bôn-côn-xki đã tìm được lẽ sống mới. Lẽ sống đó là gì? Em suy nghĩ gì về lẽ sống đó.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Trên đường về nhà, An-đrây Bôn-côn-xki đã tìm được lẽ sống mới “Không, cuộc đời chưa chấm dứt ở tuổi ba mươi mốt". Đó là một lời khẳng định dứt khoát, mạnh mẽ và đầy quyết đoán. Anđrây đã hiểu rằng không thể chỉ đắm chìm trong đau khổ, cần phải vượt lên sự cô đơn, không phải chỉ sống vì mình mà phải biết sống vì người khác.

Dòng suy tư thể hiện rõ ràng và sinh động năng lực tư duy khúc chiết, trong sáng của công tước Anđrây, một con người trung thực, chân thành, giàu nghị lực. Vào giờ phút này, Anđrây đã tìm được câu trả lời cho niềm day dứt suốt đời mình: Sống cho mình hay sống cho mọi người? “Sao cho cuộc sống của ta trải qua không phải chỉ vì mình ta”. Câu trả lời đã giúp chàng trở nên mạnh mẽ, giàu nghị lực và niềm tin trên con đường đi tìm chân lý. Nhân vật Anđrây Bôncônxki mang một vẻ đẹp trí tuệ sâu xa và tâm hồn cao cả vì lẽ đó.

6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 53 SGK Văn 12 Cánh diều

Em thích nhất hình ảnh, nhân vật hoặc sự việc nào trong đoạn trích? Vì sao? 

Phương pháp giải:

Đưa ra quan điểm của bản thân

Lời giải chi tiết:

Em thích nhất là hình ảnh An-đrây trong đoạn trích vì em thấy được An-đrây hiện lên là một chàng trai thông minh, sắc sảo, tinh tế, giàu nghị lực và nhiều hoài bão. Là mẫu người quý tộc tiên tiến, lý tưởng của thời đại, của nước Nga thế kỷ XIX, là người khao khát sống chân thực, cao thượng, căm ghét mọi giả dối, xấu xa, thấp hèn, luôn đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi về chân lý, hạnh phúc, về những giá trị đạo đức, tinh thần.