Soạn bài Đàn ghi ta của Lor - ca SGK Ngữ văn 12 tập 2 Chân trời sáng tạo

Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi Trước khi đọc trang 9 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Hãy tìm hiểu thông tin về nhà thơ Lor-ca và đất nước Tây Ban Nha trước khi đọc văn bản này.

Phương pháp giải:

Tìm kiếm tư liệu để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Nhà thơ Lorca, hay còn gọi là Federico García Lorca, là một nhà văn, nhà thơ, và nhà soạn nhạc người Tây Ban Nha, sinh ngày 5 tháng 6 năm 1898 và mất vào ngày 19 tháng 8 năm 1936. Ông được biết đến với những tác phẩm văn học quan trọng và ảnh hưởng lớn trong văn hóa Tây Ban Nha.

Lorca được coi là một trong những nhà thơ lớn và tài năng nhất của thế kỷ 20, và tác phẩm của ông a nhấn mạnh văn hóa và truyền thống dân gian của Tây Ban Nha. Lorca cũng nổi tiếng với việc sáng tác các vở kịch, nhạc và hội họa. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông có thể kể đến là "Gypsy Ballads" (Romancero gitano) và "Blood Wedding" (Bodas de sangre).

Tây Ban Nha, đất nước mà Lorca gắn bó, có một lịch sử và văn hóa rất phong phú, đặc biệt là trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và kiến trúc. Tây Ban Nha cũng nổi tiếng với những nghệ sĩ, nhà văn và nhà thơ vĩ đại khác như Miguel de Cervantes, Salvador Dalí, và Pablo Picasso. Nền văn hóa và lịch sử của Tây Ban Nha đã ảnh hưởng đến rất nhiều tác phẩm nghệ thuật và văn học trên toàn thế giới

1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 9 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Bạn hình dung như thế nào về hình ảnh “tiếng đàn bọt nước"?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh "tiếng đàn bọt nước" có thể được miêu tả như một cảm giác tĩnh lặng và yên bình. Hãy tưởng tượng bạn đang đứng bên bờ hồ, và nghe tiếng âm nhạc êm dịu giữa không gian rừng xanh. Đàn bọt nước không tạo ra âm thanh lớn và sôi động, mà thay vào đó, nó mang đến một cảm giác nhẹ nhàng, như là tiếng suối chảy nhẹ nhàng thấm qua không gian. Điều này tạo nên hình ảnh mộng mơ và thư giãn, giúp người nghe cảm nhận được sự bình yên và sự thanh thản trong tâm hồn.  

2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Tìm những hình ảnh thể hiện sự chuyển đổi cảm giác trong khổ thơ thứ 3.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

“Tiếng ghi ta nâu bầu trời cô gái ấy”: màu nâu – màu vỏ đàn ghi ta quen thuộc, màu của đất đai trên quê hương đất nước hay còn là màu của mái tóc, của làn da, của đôi mắt cô gái - ẩn dụ tình yêu thương mãnh liệt.

- “Tiếng ghi ta lá xanh”: thể hiện sức sống mãnh liệt, vĩnh hằng của nghệ thuật.

- “Tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”: nghệ thuật luôn đẹp đẽ và lung linh là thế nhưng rồi cũng thật mong manh đến xót lòng.

- “Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”: cái chết tức tưởi, đầy thương xót, đau đớn của nghệ thuật và sự phẫn uất tột cùng với chế độ phát xít độc tài và cũng là sự xót thương cho người nghệ sĩ tài năng, bạc mệnh.

3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Tìm những hình ảnh khác xa nhau được đặt kề cận trong hai khổ thơ thứ 5 và thứ 6.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

“Chôn cất tiếng đàn"

“Tiếng đàn như cỏ mọc hoang"

Tác giả đã so sánh sức sống nghệ thuật của Lorca như cỏ mọc hoang. Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật, là khát vọng nghệ thuật mà cả đời Lorca theo đuổi, là cái đẹp mà mọi thế lực cũng không thể hủy diệt được, nó sẽ sống mãi như thứ cỏ dại mọc hoang.

- Hai dòng thơ sau: hình ảnh "giọt nước mắt vầng trăng" gợi sự tiếc thương, đau xót trước cái chết thương tâm của Lorca và những giọt nước mắt ấy sẽ vĩnh hằng như vầng trăng mãi long lanh trong đáy giếng.

+ Hình ảnh “đường chỉ tay" tượng trưng cho số phận con người.

+ Dòng sông tượng trưng cho ranh giới trong cõi sống và cõi chết.

- Câu thơ “Lorca bơi sang ngang/ trên chiếc ghita màu bạc" tượng trưng cho hình ảnh Lorca giã từ cõi thực sang thế giới bên kia nhưng vẫn luôn gắn bó với nghệ thuật. Dù cuộc đời Lorca ngắn ngủi, đơn độc nhưng với ông nghệ thuật là khát vọng cả đời ông theo đuổi.

1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Bài thơ này có gì khác thường về hình thức (dấu câu, độ dài ngắn của khổ thơ/ dòng thơ,..)? Xác định bố cục bài thơ và mạch cảm xúc của tác giả.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

Hình thức: 

- Câu thơ dài ngắn linh hoạt (câu có 2 từ, 3 từ, 4 từ, 5 từ…)

- Xuống dòng không viết hoa thể hiện sự nối tiếp

- Không có dấu câu

Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha

- Phần 2 (12 câu tiếp theo): Một cái chết đầy oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác

- Phần 3 (còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.

Mạch cảm xúc: Cảm xúc mãnh liệt về cái chết bi thương của Lorca thông qua 1 loạt các hình ảnh mang tính biểu tượng

2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Nhà thơ Thanh Thảo đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh nào để gọi tả hình tượng nhà thơ Lor-ca trong hai khổ thơ đầu? Những từ ngữ, hình ảnh đó có điểm gì độc đáo?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

- “Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận

- “Áo choàng đỏ gắt”: hình ảnh thực, tượng trưng thể hiện đấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đang đương đầu với những thế lực tàn bạo, hà khắc

- Trên con đường đấu tranh cho tự do và cái mới, người nghệ sĩ luôn phải hành trình cô đơn, đơn độc: lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chếnh choáng…

- “li la li la li la”: nghệ thuật láy ấm, gợi hợp âm của tiếng đàn

→ Vẻ đẹp của Lor-ca, một người nghệ sĩ luôn khao khát cách tân nghệ thuật.

*Cái chết đầy bi phẫn của Lor-ca

- Hình ảnh đối lập: hát nghêu ngao – áo choàng bê bết đỏ, tượng trưng cho sự đối lập giữa khát vọng tự do của người nghệ sĩ với những thế lực phát xít tàn bạo

- Nghệ thuật hoán dụ:

+ Tiếng đàn: cuộc đời của Lor-ca

+ Áo choàng bê bết đỏ: cái chết của Lor-ca

- “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”: nghệ thuật nhân hóa

- Ẩn dụ tiếng đàn thành màu sắc, hình khối khi miêu tả âm thanh tiếng đàn

→ Hệ thống hình ảnh vừa mang tính tả thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng, ẩn dụ, qua đó, tác giả thể hiện cái chết đầy bi thảm của Lor-ca

3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Tìm một số biểu tượng được sử dụng trong bài thơ. Lí giải ý nghĩa của những biểu tượng đó.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

- Đàn ghi ta là biểu tượng cho tình yêu của Lor – ca đối với đất nước Tây Ban Nha, cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor – ca nguyện phấn đấu suốt đời

- “Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận

4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Việc lặp lại âm thanh tiếng đàn "li-la li-la li-la" có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

Cùng với hệ thống hình ảnh, trong bài thơ có hai lần Thanh Thảo mô phỏng âm thanh tiếng đàn bằng chuỗi điệp âm “li - la li - la li - la” như một chuỗi âm buông do người đệm đàn lướt qua hàng dây- những âm thanh ngẫu hứng mà đầy xao xuyến.

Hai lần chuỗi âm thanh này xuất hiện đều tạo nên những điểm nhấn làm nổi bật hình tượng tiếng đàn. Lần thứ nhất nó vang lên lãng đãng, ngân nga trong một không gian dữ dội của đấu trường chính trị và đấu trường nghệ thuật trên xứ sở Tây Ban Nha.

Lần thứ hai nó vang lên như những dư âm không dứt của tiếng đàn, những dư ảnh không tan của sự sống (li-la còn gợi nhắc đến tên một loài hoa, hoa tử đinh hương) vẫn đang lặng lẽ tỏa hương.

Ở vị trí mở đầu và kết thúc bài thơ, chuỗi âm thanh này góp phần hoàn tất hình tượng tiếng đàn như một sự sống mãnh liệt mà mơ hồ, kiêu bạc và lãng đãng, ngân vang da diết mà lặng lẽ để gợi mở những cảm nhận, hình dung thậm chí là những ám ảnh về một hình tượng khác- hoàn chỉnh và trọn vẹn hơn- hình tượng LORCA.

5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Nhạc điệu của khổ thơ thứ hai, thứ ba có gì đặc biệt và được tạo nên từ những yếu tố nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

- Hệ thống từ láy

- Điệp ngữ

6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 11 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhà thơ Lor-ca được thể hiện trong bài thơ.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

Xuyên suốt bài thơ là hình tượng Lorca song hành cùng tiếng đàn. Cái chết của Lorca là một sự mất mát quá lớn đối với nền văn học Tây Ban Nha nói riêng, nền văn học thế giới nói chung. Cái chết ấy đã để lại một sự tiếc thương vô vàn về hành trình sáng tạo dở dang, về một nhân cách lớn lao cao cả. 

7

Trả lời Câu hỏi 7 Sau khi đọc trang 11 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

Thái độ xót thương, cảm thông và sự ngưỡng mộ của tác giả Thanh Thảo trước nhân cách, tài năng và số phận bi thảm của Lor-ca.

8

Trả lời Câu hỏi 8 Sau khi đọc trang 11 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo

Xác định chủ đề và thông điệp của bài thơ. Chủ đề và thông điệp đó được thể hiện thông qua những biện pháp tu từ nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề của bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca: Khắc họa cuộc đời nghệ sĩ Lor-ca với lý tưởng cách tân nghệ thuật và cái chết oan khuất. Qua đó, thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả đối với Lor-ca.

- Thông điệp: triết lí về sức sống của nghệ thuật: nghĩa là dù bị vùi giập nhưng những gì là nghệ thuật chân chính vẫn luôn bất diệt, bất tử.

→ Chủ đề và thông điệp đó được thể hiện thông qua những biện pháp tu từ: điệp từ, ẩn dụ, nhân hoá