Lý thuyết anđehit- xeton

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Anđehit là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm CH= O liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon hoặc nguyên tử hiđro nên có công thức tổng quát là: R(CHO)_n.

- Xeton là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm –C=O- liên kết trực tiếp với hai gốc hiđrocacbon R và R' nên có công thức tổng quát là RCOR’

- Danh pháp của anđehit:

+ Danh pháp thay thế: tên của hiđrocacbon tương ứng với mạch chính+ al

+ Danh pháp thông thường: anđehit + tên axit tương ứng

+ Lưu ý: Mạch chính là mạch chứa nhóm -CH=O hoặc - C=O- và được đánh số từ phía gần với hai nhóm trên nhất

2. Cấu trúc: Anđehit, xeton đều có nhóm – CO- gọi là nhóm cacbonyl trong phân tử.

Liên kết đôi C=O gồm một liên kết δ và một liên kết π kém bền hơn, tương tự liên kết đôi C=C trong phân tử anken

3. Tính chất vật lý

- Ở điều kiện thường các anđehit đầu dãy đồng đẳng là chất khí và tan tốt trong nước; các anđehit sau độ tan giảm dần theo chiều tăng của phân tử khối

- Dung dịch anđehit fomic còn được gọi là focmon. Dung dịch bão hòa của anđehit fomic ( nồng độ 37-40%) còn được gọi là fomalin

4. Tính chất hóa học: anđehit, xeton tham gia phản ứng cộng vào nhóm  - CO- (cộng H₂, H₂O, HCN); anđehit dễ bị oxi hóa hơn xeton (anđehit tác dụng với dung dịch bạc nitrat trong ammoniac; làm mất màu dung dịch brom).

4. Phương pháp điều chế: phương pháp chung để điều chế anđehit là oxi hóa nhẹ ancol bậc 1, điều chế xeton là oxi hóa nhẹ ancol bậc 2 bằng CuO. Các ahđehit và xeton thông thường được sản xuất từ hiđrocacbon như: điều chế HCH=O từ metan, CH₃-CH=O từ axetilen, CH₃-CO-CH₃ từ cumen.

5. Ứng dụng:

- Fomanđehit được dùng làm nguyên liệu để sản xuất nhựa phenol - fomađehit; nhựa ure - fomanđehit

- Dung dịch nước của fomađehit được dùng để làm chất tẩy uế, ngâm mẫu động vật làm tiêu bản, dùng trong kỹ nghệ da giày do có tính sát trùng

- Anđehit axetic được dùng để sản xuất axit axetic làm nguyên liệu cho nhiều ngành sản xuất 

- Nhiều anđehit có sẵn trong tự nhiên được dùng làm hương liệu trong công nghiệp thực phẩm, mĩ phẩm,...

- Axeton được dùng làm dung môi trong quá trình sản xuất nhiều hợp chất trong công nghiệp mĩ phẩm, làm nguyên liệu tổng hợp cloroform, iodoform,...