Bài 1. Tự hào về truyền thống quê hương

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 5 SGK GDCD 7 - Kết nối tri thức

a. Theo em, các hình ảnh trên nói về những truyền thống nào của quê hương?

b. Hãy chia sẻ hiểu biết của em về các truyền thống quê hương qua những bức ảnh trên.

Phương pháp giải:

- Quan sát các bức tranh và nêu được những truyền thống quê hương.

- Từ những hình ảnh được mô tả và trải nghiệm thực tế hãy chia sẻ hiểu biết của em về các truyền thống quê hương.

Lời giải chi tiết:

- Tranh 1: Tượng đài Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh, Hà Nội

Đây là bức tượng đánh dấu những chiến công của những chiến sĩ và nhân dân Hà Nội trong trận chiến lịch sử "60 ngày đêm bảo vệ Thủ đô". Tượng đài “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" tái hiện hình ảnh người chiến sĩ ôm bom ba càng với tư thế sẵn sàng lao vào xe tăng địch như minh chứng sự dũng cảm, ý chí quật cường, cảm tử với tinh thần "Thà hi sinh tất cả chứ không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ" của đồng bào, chiến sĩ Thủ đô. Sức mạnh, lòng yêu nước của nhân dân Thủ đô, nhân dân cả nước như được hun đúc từ tượng đài cảm tử này.

- Tranh 2: Người Dao Đỏ ở Lào Cai trong trang phục truyền thống

Trang phục truyền thống của người Dao Đỏ nổi bật với chiếc khăn đội đầu màu đỏ. Chiếc khăn đội đầu này có thể được trang trí với rất nhiều hình thù như vết chân hổ, cây vạn hoa... Trong trang phục truyền thống của người Dao Đỏ, chiếc áo dài là quan trọng nhất. Theo phong tục, phụ nữ Dao Đỏ không mặc áo ngắn mà chỉ mặc áo dài. Áo tứ thân màu chàm hoặc đen, không khoét nách mà tay đấu thẳng vào thân. Hoa văn trang trí trên quần được thêu tỉ mỉ. Họa tiết ở nửa dưới của hai ống quần là các họa tiết hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ-vàng-trắng, hình cây thông, hình chữ vạn, hình quả trám...

Trang phục của người Dao Đỏ không chỉ biểu hiện tính cần cù, nhẫn nại và bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú cùng với con mắt thẩm mỹ mà về nghệ thuật còn rất tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục cân đối hài hòa, vui tươi, trong sáng, góp phần tô điểm thêm cho bản sắc riêng vốn có của dân tộc ở Tây bắc.

- Tranh 3:  Điệu múa truyền thống của người Chăm ở Khánh Hòa.

Vũ điệu Chăm có nguồn gốc từ lao động, sinh hoạt thường ngày của người dân bản địa, hoặc mô phỏng từ những động tác của các loài vật. Vũ điệu Chăm mang nhịp điệu, sắc thái riêng, là di sản văn hóa đặc trưng của đồng bào Chăm.

Múa Chăm là hoạt động văn hóa tinh thần không thể thiếu trong lễ hội của người Chăm, vừa tạo không khí lễ hội vừa là lời ước nguyện của dân làng gửi đến trời, đất, thần linh cầu mong cuộc sống no đủ, mùa màng tốt tươi. Điệu múa Chăm phổ biến nhất là múa đội lu, múa chim công, múa gáo dừa... Khi múa đội lu, các thiếu nữ uyển chuyển theo làn điệu nhưng vẫn giữ thăng bằng cho chiếc lu trên đầu. Đó là hình ảnh mô phỏng cô gái Chăm lấy nước bên bờ suối hay dâng nước lên tháp.

- Tranh 4: Bánh khọt - món ăn truyền thống ở Nam Bộ

Đối với người dân Nam bộ, bánh khọt là món ăn khá quen thuộc và được nhiều người ưa dùng - mỗi chiếc bánh nhỏ có hình tròn vừa đủ cắn làm đôi hoặc một miếng lớn. Loại bánh dân gian này không quá khó để thực hiện và nguyên liệu cũng dễ tìm. Bánh khọt được làm từ bột gạo, bột nghệ, bột mì, nước cốt dừa, trứng gà, đậu xanh hấp bỏ vỏ, hành lá, tỏi, ớt, dầu ăn và một số gia vị khác.

Bánh khọt chín vừa ăn có màu vàng nghệ, có độ giòn và vị ngọt của gạo, vị béo của nước cốt dừa, hương thơm của nghệ và hành lá. Bánh được dùng kèm với các loại rau, nước chấm chua ngọt và thêm ít ớt cay.

1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 7 SGK GDCD 7- Kết nối tri thức:

a) Những thông tin trên giới thiệu truyền thống nào của tỉnh Bắc Ninh và Bến Tre? Em có suy nghĩ gì về những truyền thống đó?

b) Hãy kể tên những truyền thống ở quê hương em và chia sẻ cảm nhận của em về những truyền thống đó

c) Truyền thống của quê hương có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi người?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và nêu được những suy nghĩ cảm nhận về truyền thống đó.

- Hãy kể tên những truyền thống ở quê hương mà em biết và chia sẻ cảm nhận về truyền thống đó.

- Nêu lên ý nghĩa của những truyền thống quê hương đối với mỗi người.

Lời giải chi tiết:

a)

- Thông tin 1: Truyền thống của tỉnh Bắc Ninh: Giới thiệu lễ hội Lim truyền thống với những làn điệu dân ca, hát quan họ, trang phục truyền thống của các liền anh, liền chị và những trò chơi dân gian trong lễ hội.

=> Qua đó em thêm trân trọng tự hào về nét đẹp văn hóa và các giá trị truyền thống tốt đẹp của quê hương Bắc Ninh.

- Thông tin 2: Truyền thống của tỉnh Bến Tre: yêu nước chống giặc ngoại xâm, truyền thống anh hùng cách mạng.

=> Qua đó, em thấy vô cùng biết ơn và tự hào về thế hệ ông cha khi đã mang lại cuộc sống tự do hòa bình hiện tại. Đồng thời, em tự hứa với bản thân sẽ học tập và noi gương những truyền thống tốt đẹp đó.

b) Một số truyền thống tốt đẹp: Truyền thống yêu nước, các lễ hội truyền thống( Lễ hội chùa Keo, Lễ hội đền Trần, Hội Đồng Xâm,..) nghề truyền thống( làm nón lá, làm chiếu cói, làm mây, làm đồ gốm,...)

Em cảm thấy vô cùng trân trọng và tự hào về các truyền thống ở quê hương. Qua đó muốn học tập thật tốt để có thể giữ gìn và phát huy những truyền thống đó ngày một phát triển.

c) Những truyền thống quê hương có ý nghĩa vô cùng quan trọng:

- Truyền thống quê hương là điều nhắc nhở thế hệ trẻ chúng ta phải biết ghi nhớ, gìn giữ những nét đẹp, tinh hoa văn hóa vốn có của dân tộc.

- Truyền thống quê hương là những giá trị văn hóa, lịch sử, đạo đức, tinh thần cao quý tốt đẹp và những giá trị vật chất, kĩ năng ngành nghề được truyền lại qua nhiều thế hệ sinh sống ở một địa phương

- Tự hào về truyền thống quê hương chính là tự hào về nguồn gốc của mình, là nền tảng để xây dựng giá trị và sự tự tin của mỗi người.

2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 8 SGK GDCD 7 - Kết nối tri thức:

a) Trong những trường hợp trên, các bạn đã có những hoạt động gì để giữ gìn và phát huy truyền thống của quê hương?

b) Theo em, học sinh cần làm gì để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin của những trường hợp trên và nhận xét về hành động của các bạn trong các trường hợp đó.

- Nêu lên những việc học sinh cần làm để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương.

Lời giải chi tiết:

a)

- Trường hợp 1: Thanh thấy tự hào về truyền thống yêu nước chống giặc của quê hương mình và đã hành động để giữ gìn và phát triển truyền thống đó. Bạn đã cùng nhóm bạn trong lớp sưu tầm và chia sẻ những hình ảnh và câu chuyện về lịch sử chống giặc ngoại xâm của người dân Thủ đô.

- Trường hợp 2: Hòa đã phát huy truyền thống của quê hương bằng việc trân trọng trang phục truyền thống của dân tộc mình, tham gia câu lạc bộ may, thêu trang phục truyền thống và mong muốn được mặc bộ trang phục truyền thống trong lễ tốt nghiệp THCS.

- Trường hợp 3: Bình giữ gìn và phát huy truyền thống quê hương bằng cách phê phản và phản đối những hành động làm mất đi vẻ đẹp truyền thống của lễ hội quê hương. Bình đã cùng các anh chị nhắc nhở du khách không vứt rác bừa bãi, hạn chế việc thắp hương và báo với các chú công an khi thấy hiện tượng tiêu cực.

b) Theo em, học sinh cần:

- Kính trọng người lớn tuổi, cựu chiến binh ở địa phương.

- Tìm đọc tài liệu nói về truyền thống và phong tục, tập quán của dân tộc.

- Đánh giá cao, kính phục các nghệ nhân của các nghề truyền thống.

- Tích cực tham gia những hoạt động đền ơn đáp nghĩa.

- Tích cực tìm hiểu lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

- Phê phán những việc làm trái ngược với truyền thống tốt đẹp của quê hương.

- Tham gia và hỗ trợ hoạt động tổ chức các lễ hội truyền thống, sinh hoạt văn hóa ở địa phương, quê hương mình.

- Tích cực xem phim, kịch, nghe nhạc của Việt Nam.

- Sưu tầm những món ăn, trang phục dân tộc độc đáo.

- Tìm hiểu, giới thiệu với mọi người về các lễ hội truyền thống của dân tộc

- Học tập tốt, rèn luyện tu dưỡng đạo đức góp phần xây dựng quê hương đất nước giàu đẹp.

1

Trả lời câu hỏi 1 trang 8 sách giáo khoa GDCD 7 – Kết nối tri thức:

Em tán thành hay không tán thành với quan điểm nào dưới đây? Vì sao?

a) Tự hào về truyền thống quê hương cũng chính là tự hào về nguồn gốc của mình, về dòng họ tổ tiên của mình.

b) Nghề thủ công truyền thống không còn là niềm tự hào của quê hương vì không phù hợp với cuộc sống hiện đại.

c) Những câu chuyện cổ dân gian, những làn điệu dân ca địa phương là một phần của truyền thống văn hóa quê hương.

Phương pháp giải:

- Đọc những quan điểm dưới đây và bày tỏ suy nghĩ của bản thân.

- Lí giải vì sao mình tán thành hoặc không tán thành

Lời giải chi tiết:

a) Quan điểm a: Em tán thành.

Bởi vì: Quê hương là nơi chôn rau cắt rốn của mỗi người, là gốc rễ của gia đình, dòng họ của mình, là nơi mình hoặc ông bà, cha mẹ sinh ra. Bởi vậy, tự hào về truyền thông quê hương chính là tự hào về nguồn gốc, dòng họ, tổ tiên của mình.

b) Quan điểm b: Em không tán thành.

Bởi vì: Nghề thủ công truyền thống là một nét đẹp truyền thống của địa phương, mang đến bản sắc riêng và là niềm tự hào của truyền thống quê hương.

c) Quan điểm c: Em tán thành.

Bởi vì: Những câu chuyện, làn điệu dân ca của địa phương góp phần tạo nên bản sắc văn hoá riêng có của địa phương đó và là nét đẹp truyền thống văn hoá của địa phương.

2

Trả lời câu hỏi 2 trang 9 sách giáo khoa GDCD 7 – Kết nối tri thức:

Em hãy liệt kê những việc nên làm, những việc không nên làm để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương theo gợi ý dưới đây:

Phương pháp giải:

Liệt kê những việc nên làm, những việc không nên làm để giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương mà em biết.

Lời giải chi tiết:

3

Trả lời câu hỏi 3 trang 9 sách giáo khoa GDCD 7 – Kết nối tri thức:

Em đồng tình hay không đồng tình với những hành vi của các bạn dưới đây?

a) K cùng các bạn trong lớp lập nhóm tìm hiểu về truyền thống yêu nước ,chống giặc ngoại xâm của thành phố nơi mình sinh sống

b) Trong lễ hội đầu xuân, M theo một số anh chị đi chèo kéo khách đổi tiền lẻ

c) A vận động các bạn trong lớp tham gia hội thi: "Tự hào truyền thống quê hương do trường tổ chức"

Phương pháp giải:

- Đọc những hành vi và nêu lên quan điểm của bản thân.

- Lí giải vì sao mình đồng tình hoặc không đồng tình

Lời giải chi tiết:

a) Hành vi a: Em đồng tình.

Bởi vì: đây là hành động nên làm. Thành phố nơi mình sinh sống có thể là quê hương nơi mình sinh ra, cũng có thể là quê hương thứ hai, nơi mình lớn lên, học tập và sinh sống. Từ việc tìm hiểu truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm sẽ giúp học sinh hiểu biết hơn về lịch sử, thêm yêu quý, tự hào về nơi mình sinh sống.

b) Hành vi b: Em không đồng tình.

Bởi vì: lễ hội đầu xuân là một nét đẹp văn hoá của địa phương. Việc chèo kéo khách mua đồ lưu niệm lại là hành vi thiếu văn hoá, không nên làm vi ảnh hưởng đến không gian lễ hội, vi phạm quy định của địa phương.

c) Hành vi c: Em đồng tình

Bởi vì: thông qua việc tham gia hội thi, HS sẽ hiểu hơn về truyền thống quê hương, thêm yêu, thêm tự hào về quê hương mình. Mặt khác, việc tham gia hội thi cũng giúp các bạn HS giao lưu, học hỏi lẫn nhau, tăng thêm hiểu biết và các kĩ năng xã hội.

4

Trả lời câu hỏi 4 trang 9 SGK GDCD 7 - Kết nối tri thức:

Xử lí tình huống

a) Phát huy truyền thống "Uống nước nhớ nguồn”, trường của H tỏ chức lễ dâng hương tại khu tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ. Sau lễ dâng hương các bạn tập trung nghe kể những tấm gương hy sinh anh dũng chống giặc ngoại xâm , bảo vệ Tổ quốc .Trong khi các bạn trật tự ngồi nghe thì H lại chạy chơi , đùa nghịch , khiến các bạn xung quanh mất tập trung

Em có đồng tình với hành động của H không? Nếu là bạn của H em sẽ khuyên H  điều gì ?

b) Chào mừng ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 ,trường của T tổ chức cuộc thi nấu ăn giữa các chi đội .Khi cả lớp thảo luận sẽ chonju nấu món gì ,T đề xuất chọn các món ăn truyền thống của quê hương xứ Huế như bún bò ,bánh bèo ,nem lụi,...nhưng một số bạn lại cho rằng những món ăn bình dân như vậy không phù hợp để đi thi mà nên chọn những món ăn nước ngoài sẽ mới mẻ và hợp thời hơn.

Nếu là T, em sẽ thuyết phục các bạn trong lớp như thế nào ?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và rút ra được nhận xét về hành động của H và T.

- Đưa ra được lời khuyên đối với H và T

Lời giải chi tiết:

a) Em không đồng ý với hành động của H. Em nên nói với H rằng học sinh cần nghe để biết và hiểu ông cha ngày xưa đã chiến đấu, hi sinh để bảo vệ Tổ quốc như thế nào. Từ đó trân trọng những thành quả chiến đấu của ông cha, quý trọng hòa bình và độc lập đất nước có được ngày hôm nay. Hơn nữa, học sinh cần nghe và hiểu lịch sử để kế thừa và phát huy truyền thống yêu nước, phấn đấu học tập, rèn luyện để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời đại mới.

b) Nếu là T, em nên thuyết phục các bạn rằng các món ăn nước ngoài cũng rất thú vị nhưng những món ăn truyền thống quê hương đã tồn tại và phát triển từ lâu đời, có các giá trị đặc biệt. Trong dịp chào mừng ngày Quốc tế Phụ nữ, chúng ta nên chọn những món ăn quen thuộc hằng ngày mà các bà, các mẹ vẫn nấu cho chúng ta. Những món ăn quê hương ấy chứa cả tình thương gia đình và tâm hồn quê hương sẽ có nhiều ý nghĩa hơn.

1

Trả lời câu hỏi 1 trang 9 SGK GDCD 7 - Kết nối tri thức:

Em hãy tìm hiểu về một truyền thống quê hương và viết bài giới thiệu truyền thống đó cho mọi người?

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu về một truyền thống quê hương mà em biết.

- Viết bài giới thiệu truyền thống đó cho mọi người?

Lời giải chi tiết:

Truyền thống của quê hương: Truyền thống hiếu học

Tinh thần hiếu học là một trong những truyền thống đáng quý của dân tộc ta, nó nêu cao tinh thần học hỏi, phát triển tri thức của cá nhân, nâng cao được triết lý nhân sinh của xã hội. Tinh thần hiếu học đó đề cao sự học hỏi, không ngừng tiếp thu về tri thức, con người cũng như phát triển được giá trị cho bản thân, xã hội và nâng cao tri thức của mỗi con người. Muốn nâng cao được tầm tri thức của mình, những truyền thống đó ngày càng được thể hiện một cách sâu sắc, đó là tinh thần ham học hỏi, nâng cao tri thức của bản thân, không ngừng phê và tự phê để có được những điều tốt nhất cho mình. Học hỏi không chỉ giúp họ phát triển được tri thức, nâng cao được giá trị cho bản thân, mà hiếu học còn để lại cho dân tộc những truyền thống văn hóa, đạo đức đáng quý của con người.

2

Trả lời câu hỏi 2 trang 9 SGK GDCD 7 - Kết nối tri thức:

Em hãy cùng các bạn trong nhóm tập một làn điệu dân ca, điệu múa truyền thống hoặc một bài hát ca ngợi truyền thống quê hương để biểu diễn trước lớp

Lời giải chi tiết:

Em hãy cùng các bạn tự thực hành.