Bài 7: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954) SGK lịch sử 12 Chân trời sáng tạo

? mục 1

Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp(1945-1954) ( SGK trang 38) 

- Chỉ ra bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ( 1945-1954).

Lời giải chi tiết:

- Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, chủ nghĩa phát xít bị tiêu diệt, hệ thống xã hội chủ nghĩa ra đời, phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ. Trật tự thế giới hai cực I-an-ta và Chiến tranh lạnh tác động mạnh đến tình hình Việt Nam.

- Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời thực sự đã trở thành nước tự do và độc lập; toàn thể dân tộc Việt Nam "quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy".

- Chính quyền cách mạng non trẻ vừa ra đời bị các thế lực thực dân, đế quốc câu kết với nhau ra sức chống phá, trong đó, thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược hòng lập lại chế độ thuộc địa.

a

Trình bày khái quát diễn biến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược Nam Bộ (1945-1946)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2a. Kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược trở lại Nam Bộ (1945-1946) ( SGK trang 39) 

- Chỉ ra diễn biến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ( 1945-1946).

Lời giải chi tiết:

- Ngày 02 - 9 - 1945, khi nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn tham gia mít tinh chào mừng ngày Độc lập, quân Pháp bất ngờ xả súng vào dân chúng. Đêm 22, rạng ngày 23-9 - 1945, quân Pháp đánh úp trụ sở Ủy ban nhân dân Nam Bộ và cơ quan tự vệ Thành phố Sài Gòn, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam lần thứ hai.

- Quân dân Sài Gòn - Chợ Lớn cùng quân dân Nam Bộ nhất tề đứng lên chiến đấu chống quân xâm lược bằng nhiều hình thức như: đốt cháy tàu Pháp vừa cập bến Sài Gòn, đánh phá kho tàng, dựng chướng ngại vật và chiến lũy trên đường phố.

- Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tán thành, kêu gọi nhân dân cả nước ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Nam Bộ. Hàng vạn thanh niên gia nhập quân đội, sung vào các đoàn quân "Nam tiến" cùng với nhân dân Nam Bộ và Nam Trung Bộ chiến đấu.

- Cuộc chiến đấu ở Nam Bộ đã giáng đòn đầu tiên vào âm mưu "đánh nhanh, thắng nhanh" của thực dân Pháp, tạo điều kiện để nhân dân Nam Bộ và cả nước chuẩn bị lực lượng cho cuộc kháng chiến lâu dài.

b

Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn  (1946-1950)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2b. Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp(1946-1950) ( SGK trang 40) 

- Chỉ ra diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp ( 1946-1950).

Lời giải chi tiết:

- Sau khi thực dân Pháp và Chính phủ Trung Hoa Dân quốc kí Hiệp ước Hoa - Pháp (28- 02 - 1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa kí với Pháp Hiệp định Sơ bộ (06 -3 - 1946). Mặc dù Chính phủ Việt Nam luôn tỏ rõ thiện chí hòa bình, nhưng thực dân Pháp luôn tìm cách phá hoại những điều đã kí kết, đẩy mạnh khiêu khích tiến công quân sự ở Hải Phòng, Lạng Sơn, Đà Nẵng, Hà Nội... Ngày 18- 12- 1946, thực dân Pháp gửi tối hậu thư đòi Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải giải tán lực lượng tự vệ chiến đấu, để cho quân Pháp làm nhiệm vụ giữ gìn trật tự ở Hà Nội. Trước tình hình đó, ngày 19 - 12 - 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến.

- Với đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế, quân dân Việt Nam đã từng bước giành được những thắng lợi tiêu biểu.

Cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16

- Cuộc chiến đấu giam chân quân Pháp đã diễn ra ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16 như Nam Định, Vinh, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng,... đặc biệt là ở Hà Nội, trong 60 ngày đêm (từ ngày 19- 12- 1946 đến ngày 17 - 02- 1947). Lực lượng tự vệ thực hiện "trong đánh ngoài vây", bước đầu làm phá sản kế hoạch "đánh nhanh, thắng nhanh" của thực dân Pháp, tạo điều kiện cho các cơ quan của Đảng, Chính phủ và lực lượng chủ lực rút lên chiến khu xây dựng căn cứ kháng chiến, thực hiện kháng chiến lâu dài.

 Chiến dịch Việt Bắc thu - đông năm 1947

- Chiến dịch Việt Bắc thu - đông năm 1947 diễn ra từ tháng 10 đến tháng 12 - 1947, khi quân Pháp mở cuộc tiến công lên căn cứ địa Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến của Việt Nam. Quân và dân Việt Nam chủ động phần công (từ ngày 07 - 10 đến ngày 19- 12- 1947), bẻ gãy cuộc tiến công của quân Pháp, đẩy lùi quân Pháp ở một số vị trí như: Chợ Đồn, Chợ Rã, Đoan Hùng, Khe Lau... làm phá sản hoàn toàn kế hoạch "đánh nhanh, thắng nhanh" của thực dân Pháp, bảo vệ vững chắc căn cứ địa Việt Bắc.

 Chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950

- Đầu năm 1950, Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa đã lần lượt công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra những điều kiện mới cho cuộc kháng chiến. Thu - đông 1950, quân đội nhân dân Việt Nam lần đầu tiên chủ động mở chiến dịch Biên giới (từ ngày 16 - 9 đến ngày 22 - 10 - 1950) nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, khai thông biên giới Việt - Trung, mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc. Sau hơn 1 tháng chiến đầu, quân đội Việt Nam đã giải phóng một vùng rộng lớn dọc biên giới Việt - Trung, chọc thủng hành lang Đông - Tây, làm phá sản kế hoạch Rơ-ve của thực dân Pháp. Từ đây, quân đội Việt Nam giành được thế chủ động chiến lược trên chiến trường chính Bắc Bộ.

c

Trình bày khái quát bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn (1951-1953)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2c. Bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp(1951-1953) ( SGK trang 41) 

- Chỉ ra bước phát triển mới  của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn ( 1951-1953).

Lời giải chi tiết:

- Tháng 02 - 1951, tại chiến khu Việt Bắc, Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng Cộng sản Đông Dương đã họp và quyết định đưa Đảng ra hoạt động công khai với tên mới là Đảng Lao động Việt Nam. Đại hội đánh dấu bước phát triển mới trong quá trình trưởng thành và lãnh đạo cách mạng của Đảng, là "Đại hội kháng chiến thắng lợi". Sau đó, Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt hợp nhất thành Mặt trận Liên Việt (3 - 1951) nhằm củng cố sức mạnh đoàn kết thống nhất toàn dân tộc; đồng thời, Liên minh nhân dân Việt - Miên - Lào được thành lập (11 -3 - 1951) nhằm tăng cường khối đoàn kết ba nước Đông Dương chống kẻ thù chung.

- Nền kinh tế kháng chiến được xây dựng, đáp ứng cơ bản nhu cầu đời sống của nhân dân. Sự nghiệp văn hóa, giáo dục, y tế được chú trọng phát triển; các phong trào Thi đua yêu nước được phát động. Đại hội Chiến sĩ thi đua và Cán bộ gương mẫu toàn quốc (1952) được tổ chức tại chiến khu Việt Bắc,...

- Trên mặt trận quân sự, quân đội Việt Nam chủ động mở nhiều chiến dịch trên chiến trường chính Bắc Bộ như: các chiến dịch ở Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ (1950 - 1951), chiến dịch Hòa Bình (đông - xuân 1951 - 1952), chiến dịch Tây Bắc (thu - đông năm 1952), chiến dịch Thượng Lào (xuân - hè năm 1953).

d

Trình bày khái quát  diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn (1953-1954).

Thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược(1945-1954)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2d. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp thắng lợi(1953-1954) ( SGK trang 42) 

- Chỉ ra diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn (1953-1954). Thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược(1945-1954)

Lời giải chi tiết:

- Tháng 7 - 1953, được sự viện trợ của Mỹ, thực dân Pháp để ra kế hoạch Na-va với hi vọng trong 18 tháng sẽ giành một thắng lợi quân sự quyết định để "kết thúc chiến tranh trong danh dự". 

- Tháng 9 - 1953, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp để ra phương hướng chiến lược cho Đông - Xuân 1953 - 1954 là "tập trung lực lượng mở những cuộc tiến công vào những hướng quan trọng về chiến lược mà địch tương đối yếu, nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, giải phóng đất đai; đồng thời, buộc Pháp phải bị động phân tán lực lượng đối phó với ta trên những địa bàn xung yếu mà Pháp không thể bỏ, do phải phân tán lực lượng mà tạo ra cho ta những điều kiện thuận lợi mới để tiêu diệt thêm từng bộ phận sinh lực của Pháp".

- Thực hiện quyết định của Bộ Chính trị, quân đội Việt Nam mở cuộc tiến công quân Pháp ở Lai Châu (ngày 10- 12 - 1953), buộc thực dân Pháp phải tập trung quân xây dựng Điện Biên Phủ thành một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương. Đồng thời, liên quân Lào - Việt tiến công quân Pháp ở Trung Lào (đầu tháng 12 - 1953), Thượng Lào (cuối tháng 01 - 1954). Đến tháng 02 - 1954, quân đội Việt Nam tiền công quân Pháp ở Bắc Tây Nguyên; đẩy mạnh chiến tranh du kích ở vùng sau lưng địch, làm phá sản bước đầu kế hoạch Na-va.

- Đầu tháng 12 - 1953, Bộ Chính trị quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ. Trải qua 3 đợt tiến công (từ ngày 13 -3 đến ngày 07 -5 - 1954), chiều 07 - 5 - 1954, lá cờ Quyết chiến quyết thắng đã phất cao trên nóc hầm của tướng Đờ Ca-xtơ-ri, đánh dấu thắng lợi của chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ.

- Thắng lợi của cuộc Tiến công chiến lược Đông - Xuân 1953 - 1954 và chiến dịch Điện Biên Phủ đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Na-va, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm lược của Pháp, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo cơ sở cho việc đàm phán và kí Hiệp định Giơ-ne-vơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương (ngày 21 -7 - 1954).

- Chiến thắng Điện Biên Phủ là đỉnh cao của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, tạo cơ sở căn bản và quyết định chấm dứt sự đô hộ của thực dân Pháp ở ba nước Đông Dương, là chiến thắng của lòng yêu nước nồng nàn, ý chí bất khuất, kiên cường của dân tộc Việt Nam được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử.

a

Nêu nguyên nhân thắng lợi  của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 3a. Nguyên nhân thắng lợi ( SGK trang 44) 

- Chỉ ra nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ( 1945-1954).

Lời giải chi tiết:

- Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp nhờ có sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Đông Dương (từ năm 1951 là Đảng Lao động Việt Nam), đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh với đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo.

- Cuộc kháng chiến thắng lợi do nhân dân ta có truyền thống yêu nước; toàn dân, toàn quân đoàn kết, dũng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động sản xuất.

- Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là nhờ có hệ thống chính quyền dân chủ nhân dân, mặt trận dân tộc thống nhất, lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam không ngừng lớn mạnh, hậu phương rộng lớn, vững chắc về mọi mặt.

- Thắng lợi này có sự đồng tình ủng hộ, giúp đỡ của Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa; Liên minh nhân dân Việt - Miên - Lào cùng đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung; có sự đồng tình ủng hộ của nhân dân Pháp và các lực lượng dân tộc dân chủ trên thế giới.

b

Phân tích ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954)?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 3b. Ý nghĩa lịch sử ( SGK trang 45) 

- Chỉ ra ý nghĩa lịch sử  của cuộc kháng chiến  chống thực dân Pháp ( 1945-1954).

Lời giải chi tiết:

- Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đã chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp ở Việt Nam, bảo vệ và phát triển thành quả của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Với thắng lợi này, miền Bắc hoàn toàn giải phóng, đi lên chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở hậu phương vững chắc cho sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

- Thắng lợi của Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp đã giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược, âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, góp phần làm tan rã hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân cũ.

- Thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong kháng chiến chống xâm lược đã cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.