Bài 5. Quá trình xâm lược và cai trị của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á SGK Lịch sử 11 Cánh diều

a

Trả lời câu hỏi mục 1a trang 31 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Đọc thông tin và quan sát Hình 2, trình bày quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á hải đảo.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung phần a, mục 1 trang 30, 31 SGK.

Bước 2: Quan sát Hình 2 để hiểu được hậu quả của chính sách xâm lược của đế quốc Mĩ đối với Phi-lip-pin và tinh thần chiến đấu kiên cường của nhân dân Phi-lip-pin nhằm bảo vệ Tổ quốc trước sự xâm lược của thực dân phương Tây.

Lời giải chi tiết:

Quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á hải đảo:

- Tại Phi-lip-pin:

+ Từ thế kỉ XVI, Tây Ban Nha bắt đầu quá trình xâm lược và tổ chức bộ máy cai trị: áp đặt hệ thống hành chính mới, mở rộng của Thiên Chúa giáo và nền văn hoá, giáo dục chịu ảnh hưởng của Tây Ban Nha.

+ Năm 1898, Mỹ thay thế Tây Ban Nha cai trị Phi-lip-pin. Quân Mỹ đã đàn áp đẫm máu các cuộc khởi nghĩa khiến hàng trăm nghìn người Phi-lip-pin thiệt mạng.

- Tại In-đô-nê-xi-a:

+ Từ thế kỉ XVII, Hà Lan bắt đầu xâm lược các tiểu quốc Hồi giáo. Đến đầu thế kỉ XIX, phần lớn quần đảo In-đô-nê-xi-a nằm dưới ách đô hộ của thực dân Hà Lan.

+ Chính phủ Hà Lan trực tiếp cai trị In-đô-nê-xi-a và tiến hành công cuộc khai thác thuộc địa quy mô lớn, thi hành chế độ thuế khoá và áp bức nặng nề.

- Tại Ma-lai-xi-a:

 + Cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX, thực dân Anh xâm lược các tiểu quốc Hồi giáo như Pê-rắc, Kê-đa, Kê-lan-tan, Pê-nang,... và thành lập Mã Lai thuộc Anh.

+ Chính quyền thực dân cai trị gián tiếp qua các công sứ; đẩy mạnh hoạt động kinh tế thuộc địa, đặc biệt là khai thác thiếc và đồn điền cao su; đưa nhiều lao động từ Trung Quốc và Ấn Độ đến làm việc tại đây.

- Tại Xin-ga-po:

+ Năm 1819, thực dân Anh kí hiệp ước với các thủ lĩnh Hồi giáo địa phương để thiết lập cảng Xin-ga-po.

+ Đến năm 1824, toàn bộ Xin-ga-po trở thành thuộc địa của Anh.

+ Người Anh xác lập chế độ cai trị trực tiếp, biến Xin-ga-po thành hải cảng giao thương giữa châu Âu và châu Á.

b

Trả lời câu hỏi mục 1b trang 32 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Trình bày quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á lục địa.

Phương pháp giải:

Đọc nội dung phần b, mục 1 trang 31, 32 SGK.

Lời giải chi tiết:

Quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á lục địa:

- Tại Mi-an-ma:

+ Thực dân Anh tiến hành ba cuộc xâm lược vào các năm 1824 - 1826, 1852, 1885 và biến Mi-an-ma thành thuộc địa.

+ Thực dân Anh tổ chức hệ thống cai trị trực tiếp, tước đoạt các vùng lúa gạo, rừng gỗ tếch và các mỏ đá quý của Mi-an-ma.

- Tại Việt Nam:

+ Ngày 1 - 9 - 1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha lấy cớ triều Nguyễn cấm đạo, hạn chế giao thương, đã nổ súng tấn công Đà Nẵng, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam.

+ Năm 1867, thực dân Pháp hoàn thành xong việc đánh chiếm cả vùng Nam Bộ.

+ Năm 1884, với Hiệp ước Pa-tơ-nốt, thực dân Pháp hoàn thành quá trình xâm lược Việt Nam.

- Tại Cam-pu-chia:

+ Nhân tình hình chính trị trong triều đình Phnôm Pênh rối ren, năm 1863, thực dân Pháp ép chính quyền Cam-pu-chia kí hiệp ước công nhận sự bảo hộ của Pháp đối với Cam-pu-chia, biến vương quốc này thành thuộc địa của Pháp.

+ Năm 1884, một hiệp ước mới được kí kết giữa thực dân Pháp và chính quyền Cam-pu-chia với những điều khoản có lợi cho thực dân Pháp.

- Tại Lào: Pháp buộc Xiêm kí hiệp ước với Pháp thừa nhận nền bảo hộ của Pháp ở Lào (1893), biến vương quốc này thành thuộc địa của Pháp và nằm trong Liên bang Đông Dương thuộc Pháp.

- Thực dân Pháp lập ra Liên bang Đông Dương (gồm Việt Nam, Lào và Cam-pu-chia), đặt phủ toàn quyền ở Hà Nội; xây dựng bộ máy cai trị chặt chẽ, bao gồm cả cai trị trực tiếp và cai trị gián tiếp; tiến hành công cuộc khai thác thuộc địa quy mô lớn trên toàn Đông Dương.

a

Trả lời câu hỏi mục 2a trang 33 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Trình bày những nội dung chính của công cuộc cải cách ở Xiêm.

Phương pháp giải:

Quan sát Bảng 1 ở phần b, mục 2 trang 33 SGK.

Lời giải chi tiết:

- Về chính trị, quân sự:

+ Xây dựng mô hình nhà nước thống nhất và tập trung theo hướng hiện đại. Chính phủ được tổ chức thành các bộ có quyền lực ngang nhau.

+ Tổ chức lại hệ thống chính quyền từ trung ương đến địa phương, quyền lực của giới quý tộc địa phương từng bước bị xoá bỏ.

+ Giải tán hội đồng quý tộc, xây dựng hệ thống luật pháp hiện đại với sự cố vấn của các quan chức phương Tây.

- Về kinh tế: Sử dụng các cố vấn ngoại quốc nhằm phát triển công nghiệp, giao thông vận tải, thương mại,...

- Về xã hội: Xoá bỏ chế độ lao dịch và quan hệ nô lệ, ban hành Luật việc làm quy định tất cả người lao động phải được trả lương.

- Về văn hoá: Thành lập các trường đại học theo mô hình phương Tây, cải cách giáo dục, cử sinh viên sang các nước Âu - Mỹ du học.

- Về ngoại giao: Từng bước xóa bỏ các hiệp ước bất bình đẳng đã kí với các cường quốc phương Tây, xây dựng quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia trên thế giới.

b

Trả lời câu hỏi mục 2b trang 34 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Vì sao Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á không bị biến thành thuộc địa của thực dân phương Tây?

Phương pháp giải:

Đọc nội dung phần b, mục 2 trang 34 SGK để giải thích được lí do Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á không bị biến thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

Lời giải chi tiết:

Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á không bị biến thành thuộc địa của thực dân phương Tây vì những lí do sau:

- Trước sự xâm nhập của thực dân phương Tây, vua Ra-ma V đã kịp thời tiến hành những chính sách cải cách trên mọi lĩnh vực, giúp Xiêm phát triển kinh tế, củng cố chính trị, “mở cửa” và hòa nhập vào sự phát triển chung của chủ nghĩa tư bản thế giới.

- Chính sách đối ngoại “mềm dẻo” của chính quyền đã giúp Xiêm giữ được độc lập tương đối về chính trị trước sự xâm nhập của thực dân phương Tây, mặc dù còn nhiều lệ thuộc vào Anh và Pháp.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 34 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Hoàn thành bảng về quá trình xâm lược và xác lập sự cai trị của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á theo các nội dung sau:

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 1 trang 30, 31, 32 SGK và hoàn thành bảng.

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 34 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Sưu tầm tư liệu về vua Ra-ma V - vị vua đã tiến hành cải cách ở Xiêm cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Phương pháp giải:

Sưu tầm tư liệu qua internet, sách, báo.

Lời giải chi tiết:

Ra-ma V (Chulalongkorn, 1853 - 1910) là vị vua thứ 5 của vương triều Chakri trong lịch sử Thái Lan. Ông được xem là một trong những ông vua kiệt xuất của Thái Lan và được tôn là "Đại vương thành kính".

Ra-ma V là con trai trưởng của vua Mongkut (Ra-ma IV) và vương hậu Debsirinda. Ông kế vị cha mình vào năm 1868, nhưng thừa tướng Chao Praya Si Suriyawongse làm nhiếp chính vương trong 4 năm, do Chulalongkorn vẫn còn quá trẻ để cai trị đất nước. Trong thời gian này, ông đã đi qua các thuộc địa phương tây, bao gồm Singapore, Java và Ấn Độ, để học chính trị, hành chính, lối sống và chính sách thực dân phương Tây. Sau này, trong thời gian trị vì, ông cũng đi thăm châu Âu hai lần vào năm 1897 và 1907. Trong thời gian đi thăm các nước, ông đã học được nhiều chính sách cải cách để hiện đại hóa đất nước mình. Nhờ vậy mà Xiêm đã có thể giữ được phần nào nền độc lập trong vòng xoáy xâm lược của chủ nghĩa thực dân phương Tây vào nửa sau thế kỉ XIX.