Bài 13. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội - SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 11 Chân trời sáng tạo

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 97 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy cho biết các hình ảnh sau thể hiện quyền và nghĩa vụ gì của công dân

Phương pháp giải:

Quan sát các hình ảnh và cho biết quyền và nghĩa vụ của công dân được thể hiện qua bức ảnh đó.

Lời giải chi tiết:

Các hình ảnh trên thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội.

1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 99 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc thông thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

THÔNG TIN 1

Điều 28 Hiến pháp năm 2013 quy định:

"1. Công dân có quyền tham gia quản lí nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nước.
2. Nhà nước tạo điều kiện để công dân tham gia quản lí nhà nước và xã hội; công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân."
THÔNG TIN 2

- Điều 6 Luật Trưng cầu ý dân năm 2015 quy định:

“Quốc hội xem xét, quyết định trưng cầu ý dân về các vấn đề sau đây: 1. Toàn  ăn Hiến pháp hoặc một số nội dung quan trọng của Hiến pháp;

2. Vấn đề đặc biệt quan trọng về chủ quyền, lãnh thổ quốc gia, về quốc phòng, an ninh, đối ngoại có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của quốc gia;

3. Vấn đề đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của đất nước;

4. Vấn đề đặc biệt quan trọng khác của đất nước."

- Theo điểm b khoản 2 Điều 76 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) quy định Quốc hội "tổ chức lấy ý kiến Nhân dân về dự thảo luật theo quyết định của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (nếu có)" trong thời gian giữa kì họp thứ nhất và kì họp thứ hai.

THÔNG TIN 3

Theo Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội; các công việc ở xã, phường, thị trấn gồm:

Những nội dung công khai để nhân dân biết: kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán, quyết toán ngân sách hằng năm; dự án, công trình đầu tư trên địa bàn cấp xã; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chi tiết trên địa bàn; nhiệm vụ, quyền hạn của cán bộ, công chức cấp xã; đối tượng, mức thu các loại phí, lệ phí; các quy định của pháp luật về thủ tục hành chính do chính quyền cấp xã trực tiếp thực hiện....
- Những nội dung nhân dân bàn và quyết định: chủ trương và mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng; hương ước, quy ước của thôn, tổ dân phố; bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố;...
Những nội dung nhân dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định: dự thảo kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của cấp xã; dự thảo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ở địa phương; dự thảo kế hoạch triển khai các chương trình, dự án trên địa bàn cấp xã...

- Những nội dung nhân dân giám sát: hoạt động của chính quyền xã; dự toán và quyết toán ngân sách xã; việc thu các loại quỹ, lệ phí; việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân tại địa phương....

Trường hợp

Xã A tổ chức cuộc họp để lấy ý kiến của nhân dân về phương án dự kiến bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án nâng cấp kênh tiêu. Tham dự cuộc họp, anh B tham gia đóng góp ý kiến sôi nổi, đưa ra được nhiều ý kiến phù hợp với nguyện vọng của nhân dân và quy định của pháp luật.

- Em hãy cho biết nội dung quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội qua các thông tin trên.

- Cho biết xã A, anh B có thực hiện đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội không. Giải thích vì sao.

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin và cho biết nội dung quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội qua các thông tin đó.

- Đọc trường hợp và phân tích trường hợp để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Nội dung quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội qua các thông tin:

+ Điều 28 Hiến pháp năm 2013.

+ Ở phạm vi cả nước, công dân tham gia quản lí nhà nước và xã hội bằng các hình thức: Thảo luận và biểu quyết vấn đề quan trọng khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân, tham gia ý kiến về dự thảo luật.

+ Ở phạm vi cơ sở, nhân dân theo dõi những nội dung công khai; bàn và quyết định; tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định; giám sát (Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội).

- Xã A và anh B thực hiện đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội vì:

+ Xã A tổ chức cuộc họp để lấy ý kiến của nhân dân về phương án dự kiến bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án nâng cấp kênh tiêu, đây là những vấn đề ở phạm vi cơ sở mà nhân dân được tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định.

+ Anh B tham gia đóng góp ý kiến sôi nổi, đưa ra được nhiều ý kiến phù hợp với nguyện vọng của nhân dân và quy định của pháp luật.

2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 99 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

Uỷ ban nhân dân huyện T nhận được đơn tố cáo của người dân đối với một số cán bộ xã P về việc tự ý thu tiền xây dựng nông thôn mới. Kết quả kiểm tra cho thấy các cán bộ này đã tự ý thu 300 triệu đồng từ các hộ dân mà không có chủ trương của xã, vi phạm các quy định và cách thức huy động tiền đóng góp của người dân. Uỷ ban nhân dân xã P đã tiến hành kiểm điểm và xử lí kỉ luật đối với các cán bộ này do có hành vi vi phạm quy chế dân chủ ở cơ sở.

Chỉ ra những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội ở trường hợp trên, cho biết hậu quả của những hành vi này.

Phương pháp giải:

- Đọc trường hợp và chỉ ra những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội ở trường hợp đó.

- Cho biết hậu quả của những hành vi trong trường hợp.

Lời giải chi tiết:

- Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội: Một số cán bộ xã P đã tự ý thu tiền xây dựng nông thôn mới là 300 triệu đồng từ các hộ dân mà không có chủ trương của xã, vi phạm các quy định và cách thức huy động tiền đóng góp của người dân.

- Hậu quả: Hành vi của các cán bộ này đã bị Uỷ ban nhân dân xã P tiến hành kiểm điểm và xử lí kỉ luật.

3.1

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 100 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

THÔNG TIN

Năm 2012, Quốc hội tổ chức lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Sự kiện này được người dân cả nước quan tâm, hưởng ứng. Nhiều tầng lớp nhân dân đã tham gia đóng góp ý kiến rất công phu, tâm huyết về cả nội dung (cụ thể từng chương, từng điều) lẫn từ ngữ, bố cục,... Nhiều ý kiến có sức thuyết phục cao, góp phần giúp Uỷ ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 trong việc hoàn thiện Hiến pháp được hợp lí, khoa học hơn. Điều này vừa là quyền vừa là sự thể hiện trách nhiệm của nhân dân đối với những việc trọng đại của đất nước.

Theo em, việc tham gia góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 có phải là thực hiện quyền công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin và cho biết việc tham gia góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 có phải là thực hiện quyền công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội không và giải thích.

Lời giải chi tiết:

Việc tham gia góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 là hành động thực hiện quyền công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội, vì đây là những vấn đề mà nhân dân được tham gia ở phạm vi cả nước theo quy định của pháp luật.

3.2

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 100 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Trường hợp 1

Thôn A tổ chức cuộc họp để thông báo với người dân về chính sách cho vay vốn. Ông H không quan tâm nhiều đến hoạt động của địa phương nên khi nhận được thông báo ông đã không tham gia. Tuy nhiên, vợ ông H vẫn sắp xếp đến để tham dự cuộc họp. Nhờ vậy, gia đình ông H đã hiểu được chính sách ưu đãi của Nhà nước và tiến hành các thủ tục để vay vốn và được giải quyết nhanh chóng, minh bạch theo đúng quy định.

Trường hợp 2

Thời gian qua, Uỷ ban nhân dân phường D đã thực hiện tốt các nội dung công khai để dân biết theo Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Uỷ ban dân dân phường đã niêm yết công khai các thủ tục hành chính trên nhiều lĩnh vực mà nhân dân thường xuyên liên hệ giải quyết; đối tượng, mức thu các loại phí, lệ phí; đặt hòm thư tại trụ sở để nhân dân góp ý;... Điều này mang lại hiệu quả trong việc triển khai thông tin đến người dân. Nhờ đó, người dân thường xuyên đến trụ sở Uỷ ban nhân dân để theo dõi, nắm bắt thông tin cần thiết.

Em có nhận xét gì về hành vi của nhân vật, Uỷ ban nhân dân phường D trong các trường hợp trên?

Phương pháp giải:

Đọc các trường hợp và nhận xét về hành vi của nhân vật, Uỷ ban nhân dân phường D trong các trường hợp trên đó.

Lời giải chi tiết:

- Nhận xét về hành vi của nhân vật trong các trường hợp:

+ Trường hợp 1: Ông H đã không thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội, nhưng vợ ông H đã quan tâm và thực hiện tốt quyền này. Điều này đã giúp gia đình ông H nắm bắt được thông tin kịp thời để hiểu được chính sách ưu đãi của Nhà nước, tiến hành các thủ tục để vay vốn và được giải quyết nhanh chóng, minh bạch theo đúng quy định.

+ Trường hợp 2: Uỷ ban nhân dân phường D đã thực hiện tốt các nội dung công khai để dân biết theo quy định của Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn: niêm yết công khai các thủ tục hành chính trên nhiều lĩnh vực mà nhân dân thường xuyên liên hệ giải quyết; đối tượng, mức thu các loại phí, lệ phí; đặt hòm thư tại trụ sở đề nhân dân góp ý.

1

Trả lời câu hỏi 1 trang 101 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy cho biết hành vi nào dưới đây thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội, giải thích vì sao.

a. Bà G tham gia biểu quyết bầu trưởng thôn.

b. Người dân xã B giám sát việc thu các loại quỹ, lệ phí của xã.

c. Cô A tham gia đóng góp ý kiến vào Dự thảo sửa đổi Luật Đất đai.

d. Người dân ở Khu dân cư K tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường.

e. Anh C yêu cầu Uỷ ban nhân dân xã giải quyết đăng kí khai sinh cho con mình.

g. Học sinh Trường Trung học phổ thông D tham gia các hoạt động đền ơn đáp nghĩa.

Phương pháp giải:

Đọc và chỉ các hành vi thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội. Giải thích.

Lời giải chi tiết:

- Hành vi thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội: a, b, c.

- Vì bà G, người dân xã B, cô A đã tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nước

2

Trả lời câu hỏi 2 trang 102 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy chỉ ra hậu quả của những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội trong các trường hợp sau:

a. Uỷ ban nhân dân thị trấn N không công khai thông tin về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai để người dân giám sát theo quy định pháp luật. Việc làm này gây bức xúc trong nhân dân, dẫn đến khiếu nại vượt cấp kéo dài, ảnh hưởng tiêu cực đến việc thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước về đất đai.

b. Uỷ ban nhân dân phường Y đã không kịp thời tiếp nhận thông tin, ý kiến đóng góp của nhân dân trên địa bàn về quản lí an ninh trật tự. Việc làm này dẫn đến dư luận không tốt trong nhân dân, ảnh hưởng đến đời sống của người dân trên địa bàn.

Phương pháp giải:

Đọc các trường hợp và chỉ ra hậu quả của những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội trong các trường hợp đó.

Lời giải chi tiết:

a. Hậu quả hành vi của Uỷ ban nhân dân thị trấn N: gây bức xúc trong nhân dân, dẫn đến khiếu nại vượt cấp kéo dài, ảnh hưởng tiêu cực đến việc thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước về đất đai.

b. Hậu quả hành vi của Uỷ ban nhân dân phường Y: gây ra dư luận không tốt trong nhân dân, ảnh hưởng đến đời sống của người dân trên địa bàn.

3

Trả lời câu hỏi 3 trang 102 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc các trường hợp sau và đánh giá hành vi thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội

a. Ông P và một số cán bộ hưu trí sinh sống tại quận H luôn quan tâm đến công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Khi có hội nghị lấy ý kiến người dân về dự thảo luật, ông đã tích cực tham gia góp ý kiến. Tuy nhiên, bạn ông P cho rằng, đây không phải là trách nhiệm của mình nên không quan tâm.

b. Hệ thống đèn chiếu sáng trên nhiều trục đường ở xã M còn thưa thớt nên ở đây thường xảy ra tai nạn giao thông. Vì thế, xã có chủ trương huy động người dân đóng góp kinh phí để lắp đặt thêm hệ thống đèn trên các trục đường này. Xã M đã lên kế hoạch triển khai công việc và tổ chức họp lấy ý kiến của người dân. Tại cuộc họp, các vấn đề liên quan được đưa ra bàn bạc công khai, dân chủ nên nhận được sự đồng thuận cao. Do đó, chỉ trong vòng một tuần, hệ thống đèn đường đã được chiếu sáng hiệu quả, an toàn.

Phương pháp giải:

Đọc các trường hợp và đánh giá hành vi thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội trong các trường hợp đó.

Lời giải chi tiết:

a. Việc làm của ông P thể hiện tinh thần tự giác thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội. Ngược lại, việc làm của bạn ông P là hành vi không thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội.

b. Việc làm của xã M thể hiện tinh thần tự giác thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội.

4

Trả lời câu hỏi 4 trang 102 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đóng vai xử lí tình huống sau:

Để thực hiện dự án xây dựng cầu bắc qua suối ở thôn C, xã A đã quyết định trích ngân sách địa phương để hỗ trợ người dân trong thôn 50% kinh phí, số còn lại chính quyền xã dự định huy động người dân đóng góp. Thôn C đã thông báo về việc tổ chức cuộc họp với mong muốn mọi người thảo luận và cho ý kiến về mức đóng góp kinh phí. Bác M rất hào hứng với thông tin trên nên từ sớm, bác đã sang nhà anh V để đi cùng anh. Nhưng anh V từ chối vì cho rằng xã đã có quyết định, nếu mọi người đến thì cũng không giải quyết được gì.

Phương pháp giải:

Đọc tình huống và xử lí tình huống.

Lời giải chi tiết:

Việc đóng góp kinh phí xây dựng cầu bắc qua suối ở thôn C thuộc nội dung nhân dân bàn và quyết định theo quy định tại Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 về việc thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Do đó, anh V cần tham gia để cùng bàn bạc.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 102 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Chân trời sáng tạo 

Em hãy sưu tầm về một tấm gương thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội, sau đó, chia sẻ trước lớp.

Phương pháp giải:

- Sưu tầm về một tấm gương thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong tham gia quản lí nhà nước và xã hội.

- Chia sẻ trước lớp.

Lời giải chi tiết:

Một tấm gương thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc tham gia quản lí nhà nước và xã hội là Bác Hồ. Bác là một lãnh tụ xuất sắc, đã thực hiện tốt nhiệm vụ của mình với đất nước và nhân dân. Bác Hồ luôn khẳng định quyền và nghĩa vụ của công dân đối với đất nước và xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh xem và góp ý và Đồ án quy hoạch Thủ đô Hà Nội, tháng 11/1959. Ảnh: Tư liệu

Bác khuyến khích mọi người tham gia chăm sóc và bảo vệ đất nước, quốc gia, đấu tranh cho độc lập, tự do, hạnh phúc và người dân tiến bộ. Bác Hồ đã lãnh đạo nhân dân tham gia chủ động và tích cực vào công tác quản lí, phát triển kinh tế, chăm lo cho sức khỏe cộng đồng, giáo dục, văn hoá, bảo vệ môi trường và hòa bình quốc tế.

Tấm gương của Bác Hồ cho thấy rằng mỗi công dân đều có quyền và nghĩa vụ đối với việc xây dựng đất nước và cộng đồng. Chúng ta cần có trách nhiệm và lòng tự trọng trong việc tham gia các hoạt động công dân. Chỉ khi chúng ta hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ và phát triển đất nước, chúng ta mới có thể cống hiến hết mình và góp phần vào sự nghiệp của đất nước và xã hội.