Những đứa con trong gia đình - Nguyễn Thi
Video bài giảng
1. Tìm hiểu chung
a. Tác giả Nguyễn Thi
- Cuộc đời
- Tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca, quê ở Hải Hậu - Nam Định.
- Sinh ra trong một gia đình nghèo, mồ côi cha từ năm 10 tuổi, mẹ đi bước nữa nên vất vả, tủi cực từ nhỏ.
- Quê ở Bắc nhưng sống, làm việc, hoạt động cách mạng chủ yếu ở Miền Nam → gắn bó ân tình, chung thủy với nhân dân miền Nam.
- Đặc điểm sáng tác
- Nguồn cảm hứng: xuất phát từ hiện thực nóng bỏng, ác liệt ở mặt trận miền Đông - Nam Bộ.
- Nhân vật: viết thành công nhất về người nông dân Nam Bộ.
- Cây bút có năng lực phân tích tâm lí sắc sảo.
- Ngôn ngữ phong phú, góc cạnh, giàu giá trị tạo hình và đậm chất Nam Bộ.
b. Tác phẩm "Những đứa con trong gia đình"
- Truyện ngắn xuất sắc - ra đời trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
2. Đọc - hiểu văn bản
a. Cảm nhận chung
- Cách kể chuyện: tự sự qua dòng hồi tưởng của Việt khi bị trọng thương nằm lại 1 mình ở chiến trường, trong bóng tối.
⇒ Nhà văn có điều kiện nhập sâu vào thế giới nội tâm nhân vật để dẫn dắt câu chuyện.
- Diễn biến câu chuyện biến đổi linh hoạt, tự nhiên.
- Sự hòa quyện, gắn bó giữa tình cảm gia đình với tình yêu đất nước, những truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc tạo nên sức mạnh to lớn của người Việt nam, dân tộc Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
b. Hình tượng nhân vật
- Nét chung thống nhất của gia đình
- Căm thù giặc sâu sắc.
- Gan góc, dũng cảm, khao khát, chiến đấu, giết giặc.
- Giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung son sắt với quê hương, Cách mạng.
⇒ truyền thống gia đình trong mối quan hệ với truyền thống Cách mạng, dân tộc tạo nên 1 dòng sông truyền thống.
- Nét riêng tiêu biểu từng thành viên
Chú Năm
- Hay kể về sự tích gia đình, tác giả của cuốn biên niên sử gia đình.
- Dặn dò các cháu
- Tiếng hò đầy tâm tư: tha thiết, nhắn nhủ, lời thề, trái tim, tâm hồn, luôn hướng về truyền thống, đại diện và lưu giữ truyền thống ⇒ Ông là khúc thượng nguồn của dòng sông truyền thống, là nơi kết tinh đầy đủ hơn cả truyền thống của gia đình.
Má Việt - Chiến
- Hiện thân của truyền thống:
- Tảo tần, đảm đang, tháo vát thương yêu chồng con hết mực.
- Ghìm nén đau thương đời mình để sống chở che cho đàn con và chiến đấu.
- Bà là biểu tượng về người phụ nữ nông dân Nam Bộ thời chống Mỹ.
Chị Chiến
- Giống mẹ:
- Vóc dáng: hai bắp tay tròn vo, thân người to và chắc nịch.
- Đức tính: gan góc, đảm đang.
- Tính cách: Vừa trẻ con: tranh công bắt ếch, tranh đi tòng quân, tranh công bắt tàu giặc; Vừa ý thức là chị: thương em, lo cho em, nhường nhịn em; Một cô bé hồn nhiên, vô tư ở tuổi mới lớn.
- Khác mẹ
- Trẻ trung, thích làm dáng.
- Có điều kiện trực tiếp cầm súng đánh giặc trả thù nhà, thực hiện lời thề sắt đá.
- Biết kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình và dân tộc.
Việt
- Tính tình hồn nhiên, trẻ con:
- Luôn giữ trong mình cái ná thun, cho tới khi đã vào bộ đội.
- Vị thương rất nặng tới lần 2 "trong bóng đêm vắng lặng và lạnh lẽo", Việt không sợ chết mà lại sợ ma và bóng đêm.
- Yêu chị nhưng hay tranh giành với chị.
- Rất yêu quý đồng đội nhưng không nói thật là mình có chị, sợ mất chị, phải giấu chị.
- Có tình thương yêu gia đình sâu đậm:
- Tình cảm chi em, đối với linh hồn má, với chú Năm.
- Hình ảnh cha mẹ thân yêu luôn chập chờn trong hồi ức khi bị thương.
- Tính chất anh hùng, tinh thần chiến đấu dũng cảm:
- Luôn ý thức phải sống và chiến đấu để trả thù nhà, đền nợ nước xứng đáng với truyền thống gia đình.
- Can đảm chịu đựng khi bị thương.
- Tư thế luôn sẵn sàng chiến đấu dù đang bị kiệt sức.
- Một con sóng vươn xa nhất trong dòng sông truyền thống, người tiêu biểu cho tinh thần tiến công cách mạng.
⇒ Mỗi con người trong gia đình là một khúc sông trong dòng sông truyền thống. Mỗi khúc sông có một đặc điểm riêng nhưng họ vẫn hướng về tô đậm hơn, phát huy hơn truyền thống gia đình gắn chặt trong mối tình đất nước thời kháng chiến chống Mỹ.
c. Ngôn ngữ nghệ thuật
- Xây dựng nhân vật bằng chi tiết cụ thể, làm rõ góc cạnh của cuộc sống, tạo nên không khí chân thực và có linh hồn.
- Ngôn ngữ mang đậm chất Nam Bộ.
- Phát huy tối đa ngôn ngữ độc thoại nội tâm.
- Tài năng Nguyễn Thi trong nghệ thuật kể chuyện.
Ví dụ:
Phân tích nhân vật Việt trong đoạn trích “Những đứa con trong gia đình” – Nguyễn Thi.
Gợi ý làm bài:
a. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Thi: Là nhà văn gắn bó với người nông dân Nam Bộ nên được mệnh danh là nhà văn của người nông dân Nam Bộ.
- Giới thiệu tác phẩm: “Những đứa con trong gia đình” được sáng tác vào năm 1966 khi cuộc kháng chiến chống Mĩ ác liệt nhất.
- Giới thiệu đối tượng nghị luận: Tác phẩm đã khắc họa thành công nhân vật Việt.
b. Thân bài
- Việt là một người giàu tình yêu thương:
- Yêu thương má:
- Việt sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống cách mạng và có mối thù sâu sắc với giặc Mĩ.
- Mặc dù má đã hi sinh nhưng trong tâm trí của Việt thì dường như má vẫn còn, vẫn về che chở, bảo ban hai chị em.
- Tình thương má được thể hiện trong khi hai chị em khiêng bàn thờ má sang gửi nhà chú Năm.
- Tình yêu thương đối với chị: được thể hiện rõ trong giây phút thiêng liêng khi hai chị em khiêng bàn thờ má sang ở tạm nhà chú Năm “nghe tiếng chân … rõ như thế”
- Tình cảm đối với đồng đội:
- Việt được mọi người trong đơn vị quý gọi là cậu Tư chứng tỏ tình cảm yêu mến của mọi người đối với Việt.
- Khi bị thương ở ngoài chiến trường Việt vẫn còn nhớ như in từng khuôn mặt, nụ cười của đồng chí: cái cằm nhọn hoắt của anh Tánh,…
⇒ Việt là người giàu tình cảm.
- Là người vô tư, hồn nhiên, tính cách còn “trẻ con”:
- Hay tranh giành với chị và lúc nào cũng đòi phần hơn.
- Trước khi lên đường trong khi chị Chiến lung bung thu xếp việc nhà thì Việt lại vô lo vô nghĩ “sải chân ra giường/ chụp con đom đóm trong lòng bàn tay/ cười khì khì / ngủ quên lúc nào không biết
- Khi vào chiến trường mặc dù chiến đấu rất dũng cảm nhưng Việt vẫn sợ sự vắng lặng, sợ bóng đêm, sợ con ma cụt đầu và thằng chỏng thụt lưỡi “Việt muốn chạy thật nhanh về níu chân anh Tán….”
⇒ Với 2 phẩm chất trên Việt toát lên vẻ đẹp đời thường.
- Phẩm chất anh hùng, dũng cảm, kiên cường:
- Hăng hái xung phong tòng quân mà không sợ gian khổ, hi sinh
- Trước khi lên đường chị Chiến có dặn: “Mầy với ta … chặt đầu” thì Việt đã nói “Chị có bị chặt đầu thì chặt ... mới bị” → câu nói giản dị, mộc mạc nhưng thể hiện quyết tâm rất cao, quyết là thù ba má chưa trả thì chưa về.
- Khi vào chiến trường Việt một mình hạ được xe bọc thép của giặc và bị thương nặng, lạc mất đồng đội nhưng Việt vẫn không rên rỉ, đau đớn mà vẫn kiên cường, luôn ở trong tư thế sẵn sàng chiến đấu.
⇒ Việt là chiến sĩ trẻ tuổi nhưng anh hùng.
- Đánh giá:
- Nghệ thuật khắc họa nhân vật:
- Tác giả đã khắc họa nhân vật qua nghệ thuật trần thuật độc đáo. Qua dòng hồi tưởng của Việt thì tính cách của Việt được bộc lộ.
- Tính cách nhân vật được thể hiện qua hành động và ngôn ngữ và cả độc thoại nội tâm
- Ngôn ngữ, tính cách nhân vật mang đậm màu sắc Nam Bộ.
- Ý nghĩa của hình tượng:
- Nhân vật Việt đại diện cho vẻ đẹp của thế hệ thanh niên miền Nam thời chống Mĩ.
- Trong gia đình thì Việt là khúc sông chảy xa nhất. Qua nhân vật Việt tác giả muốn khẳng định mỗi gia đình mà biết kết hợp giữa tình cảm gia đình với tình yêu nước, truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc thì sẽ tạo nên được sức mạnh to lớn của con người Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ.
c. Kết bài
- Khẳng định vẻ đẹp của nhân vật.
- Tài năng và vị trí của Nguyễn Thi trong nền VHVN.
1. Tìm hiểu chung
a. Tác giả Nguyễn Thi
- Cuộc đời
- Tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca, quê ở Hải Hậu - Nam Định.
- Sinh ra trong một gia đình nghèo, mồ côi cha từ năm 10 tuổi, mẹ đi bước nữa nên vất vả, tủi cực từ nhỏ.
- Quê ở Bắc nhưng sống, làm việc, hoạt động cách mạng chủ yếu ở Miền Nam → gắn bó ân tình, chung thủy với nhân dân miền Nam.
- Đặc điểm sáng tác
- Nguồn cảm hứng: xuất phát từ hiện thực nóng bỏng, ác liệt ở mặt trận miền Đông - Nam Bộ.
- Nhân vật: viết thành công nhất về người nông dân Nam Bộ.
- Cây bút có năng lực phân tích tâm lí sắc sảo.
- Ngôn ngữ phong phú, góc cạnh, giàu giá trị tạo hình và đậm chất Nam Bộ.
b. Tác phẩm "Những đứa con trong gia đình"
- Truyện ngắn xuất sắc - ra đời trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
2. Đọc - hiểu văn bản
a. Cảm nhận chung
- Cách kể chuyện: tự sự qua dòng hồi tưởng của Việt khi bị trọng thương nằm lại 1 mình ở chiến trường, trong bóng tối.
⇒ Nhà văn có điều kiện nhập sâu vào thế giới nội tâm nhân vật để dẫn dắt câu chuyện.
- Diễn biến câu chuyện biến đổi linh hoạt, tự nhiên.
- Sự hòa quyện, gắn bó giữa tình cảm gia đình với tình yêu đất nước, những truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc tạo nên sức mạnh to lớn của người Việt nam, dân tộc Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
b. Hình tượng nhân vật
- Nét chung thống nhất của gia đình
- Căm thù giặc sâu sắc.
- Gan góc, dũng cảm, khao khát, chiến đấu, giết giặc.
- Giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung son sắt với quê hương, Cách mạng.
⇒ truyền thống gia đình trong mối quan hệ với truyền thống Cách mạng, dân tộc tạo nên 1 dòng sông truyền thống.
- Nét riêng tiêu biểu từng thành viên
Chú Năm
- Hay kể về sự tích gia đình, tác giả của cuốn biên niên sử gia đình.
- Dặn dò các cháu
- Tiếng hò đầy tâm tư: tha thiết, nhắn nhủ, lời thề, trái tim, tâm hồn, luôn hướng về truyền thống, đại diện và lưu giữ truyền thống ⇒ Ông là khúc thượng nguồn của dòng sông truyền thống, là nơi kết tinh đầy đủ hơn cả truyền thống của gia đình.
Má Việt - Chiến
- Hiện thân của truyền thống:
- Tảo tần, đảm đang, tháo vát thương yêu chồng con hết mực.
- Ghìm nén đau thương đời mình để sống chở che cho đàn con và chiến đấu.
- Bà là biểu tượng về người phụ nữ nông dân Nam Bộ thời chống Mỹ.
Chị Chiến
- Giống mẹ:
- Vóc dáng: hai bắp tay tròn vo, thân người to và chắc nịch.
- Đức tính: gan góc, đảm đang.
- Tính cách: Vừa trẻ con: tranh công bắt ếch, tranh đi tòng quân, tranh công bắt tàu giặc; Vừa ý thức là chị: thương em, lo cho em, nhường nhịn em; Một cô bé hồn nhiên, vô tư ở tuổi mới lớn.
- Khác mẹ
- Trẻ trung, thích làm dáng.
- Có điều kiện trực tiếp cầm súng đánh giặc trả thù nhà, thực hiện lời thề sắt đá.
- Biết kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình và dân tộc.
Việt
- Tính tình hồn nhiên, trẻ con:
- Luôn giữ trong mình cái ná thun, cho tới khi đã vào bộ đội.
- Vị thương rất nặng tới lần 2 "trong bóng đêm vắng lặng và lạnh lẽo", Việt không sợ chết mà lại sợ ma và bóng đêm.
- Yêu chị nhưng hay tranh giành với chị.
- Rất yêu quý đồng đội nhưng không nói thật là mình có chị, sợ mất chị, phải giấu chị.
- Có tình thương yêu gia đình sâu đậm:
- Tình cảm chi em, đối với linh hồn má, với chú Năm.
- Hình ảnh cha mẹ thân yêu luôn chập chờn trong hồi ức khi bị thương.
- Tính chất anh hùng, tinh thần chiến đấu dũng cảm:
- Luôn ý thức phải sống và chiến đấu để trả thù nhà, đền nợ nước xứng đáng với truyền thống gia đình.
- Can đảm chịu đựng khi bị thương.
- Tư thế luôn sẵn sàng chiến đấu dù đang bị kiệt sức.
- Một con sóng vươn xa nhất trong dòng sông truyền thống, người tiêu biểu cho tinh thần tiến công cách mạng.
⇒ Mỗi con người trong gia đình là một khúc sông trong dòng sông truyền thống. Mỗi khúc sông có một đặc điểm riêng nhưng họ vẫn hướng về tô đậm hơn, phát huy hơn truyền thống gia đình gắn chặt trong mối tình đất nước thời kháng chiến chống Mỹ.
c. Ngôn ngữ nghệ thuật
- Xây dựng nhân vật bằng chi tiết cụ thể, làm rõ góc cạnh của cuộc sống, tạo nên không khí chân thực và có linh hồn.
- Ngôn ngữ mang đậm chất Nam Bộ.
- Phát huy tối đa ngôn ngữ độc thoại nội tâm.
- Tài năng Nguyễn Thi trong nghệ thuật kể chuyện.
Ví dụ:
Phân tích nhân vật Việt trong đoạn trích “Những đứa con trong gia đình” – Nguyễn Thi.
Gợi ý làm bài:
a. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Thi: Là nhà văn gắn bó với người nông dân Nam Bộ nên được mệnh danh là nhà văn của người nông dân Nam Bộ.
- Giới thiệu tác phẩm: “Những đứa con trong gia đình” được sáng tác vào năm 1966 khi cuộc kháng chiến chống Mĩ ác liệt nhất.
- Giới thiệu đối tượng nghị luận: Tác phẩm đã khắc họa thành công nhân vật Việt.
b. Thân bài
- Việt là một người giàu tình yêu thương:
- Yêu thương má:
- Việt sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống cách mạng và có mối thù sâu sắc với giặc Mĩ.
- Mặc dù má đã hi sinh nhưng trong tâm trí của Việt thì dường như má vẫn còn, vẫn về che chở, bảo ban hai chị em.
- Tình thương má được thể hiện trong khi hai chị em khiêng bàn thờ má sang gửi nhà chú Năm.
- Tình yêu thương đối với chị: được thể hiện rõ trong giây phút thiêng liêng khi hai chị em khiêng bàn thờ má sang ở tạm nhà chú Năm “nghe tiếng chân … rõ như thế”
- Tình cảm đối với đồng đội:
- Việt được mọi người trong đơn vị quý gọi là cậu Tư chứng tỏ tình cảm yêu mến của mọi người đối với Việt.
- Khi bị thương ở ngoài chiến trường Việt vẫn còn nhớ như in từng khuôn mặt, nụ cười của đồng chí: cái cằm nhọn hoắt của anh Tánh,…
⇒ Việt là người giàu tình cảm.
- Là người vô tư, hồn nhiên, tính cách còn “trẻ con”:
- Hay tranh giành với chị và lúc nào cũng đòi phần hơn.
- Trước khi lên đường trong khi chị Chiến lung bung thu xếp việc nhà thì Việt lại vô lo vô nghĩ “sải chân ra giường/ chụp con đom đóm trong lòng bàn tay/ cười khì khì / ngủ quên lúc nào không biết
- Khi vào chiến trường mặc dù chiến đấu rất dũng cảm nhưng Việt vẫn sợ sự vắng lặng, sợ bóng đêm, sợ con ma cụt đầu và thằng chỏng thụt lưỡi “Việt muốn chạy thật nhanh về níu chân anh Tán….”
⇒ Với 2 phẩm chất trên Việt toát lên vẻ đẹp đời thường.
- Phẩm chất anh hùng, dũng cảm, kiên cường:
- Hăng hái xung phong tòng quân mà không sợ gian khổ, hi sinh
- Trước khi lên đường chị Chiến có dặn: “Mầy với ta … chặt đầu” thì Việt đã nói “Chị có bị chặt đầu thì chặt ... mới bị” → câu nói giản dị, mộc mạc nhưng thể hiện quyết tâm rất cao, quyết là thù ba má chưa trả thì chưa về.
- Khi vào chiến trường Việt một mình hạ được xe bọc thép của giặc và bị thương nặng, lạc mất đồng đội nhưng Việt vẫn không rên rỉ, đau đớn mà vẫn kiên cường, luôn ở trong tư thế sẵn sàng chiến đấu.
⇒ Việt là chiến sĩ trẻ tuổi nhưng anh hùng.
- Đánh giá:
- Nghệ thuật khắc họa nhân vật:
- Tác giả đã khắc họa nhân vật qua nghệ thuật trần thuật độc đáo. Qua dòng hồi tưởng của Việt thì tính cách của Việt được bộc lộ.
- Tính cách nhân vật được thể hiện qua hành động và ngôn ngữ và cả độc thoại nội tâm
- Ngôn ngữ, tính cách nhân vật mang đậm màu sắc Nam Bộ.
- Ý nghĩa của hình tượng:
- Nhân vật Việt đại diện cho vẻ đẹp của thế hệ thanh niên miền Nam thời chống Mĩ.
- Trong gia đình thì Việt là khúc sông chảy xa nhất. Qua nhân vật Việt tác giả muốn khẳng định mỗi gia đình mà biết kết hợp giữa tình cảm gia đình với tình yêu nước, truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc thì sẽ tạo nên được sức mạnh to lớn của con người Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ.
c. Kết bài
- Khẳng định vẻ đẹp của nhân vật.
- Tài năng và vị trí của Nguyễn Thi trong nền VHVN.