Ôn tập phần văn học
Video bài giảng
Hệ thống lại kiến thức cơ bản đã học về các tác phẩm văn học
1. Tuyên Ngôn Độc lập - Hồ Chí Minh
- Thể loại: Văn chính luận
- Nội dung:
- Là một văn kiện chính trị lớn, tổng kết cả một thời kì lịch sử.
- Là áng văn chính luận mẫu mực kế thừa các chân lí lớn của thế giới.
- Nghệ thuật:
- Lập luận: chặt chẽ, thống nhất.
- Lí lẽ: hùng hồn.
- Dân chứng: xác thực.
- Ngôn ngữ: tha thiết, gần gũi.
2. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc - Phạm Văn Đồng
- Thể loại: Nghị luận văn học
- Nội dung:
- Bài viết khẳng định vẻ đẹp con người và những giá trị cơ bản của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu; định hướng cho người đọc khi nghiên cứu tiếp cận tác giả.
- Nghệ thuật:
- Bố cục chặt chẽ, lập luận và cách lập luận sáng sủa, có sức thuyết phục.
- Văn phong trong sáng, giàu cảm xúc, hấp dẫn người đọc.
3. Mấy ý nghĩ về thơ - Nguyễn Đình Thi
- Thể loại: Nghị luận văn học
- Nội dung:
- Nêu lên những vấn đề đặc trưng về bản chất của thơ ca không chỉ có tác dụng nhất thời lúc bấy giờ mà ngày nay nó vẫn còn nguyên giá trị bởi ý nghĩa thời sự, tính chất khoa học đúng đắn, gắn bó chặt chẽ với cuộc sống và thực tiễn sáng tạo thi ca.
- Nghệ thuật:
- Trình bày hấp dẫn, giàu sức thuyết phục.
- Lựa chọn dẫn chứng phù hợp, từ ngữ giàu hình ảnh, cách lập luận chặt chẽ.
4. Đô-xtôi-ép-xki - X. Xvai-Gơ
- Thể loại: Chân dung văn học
- Nội dung:
- Xvai-Gơ đã phác họa chân dung Đô-xtôi-ép-xki tuyệt đẹp, tưởng như ông đã dựng lên một bức tượng đồng kì vĩ, đã đưa nhà văn Nga lỗi lạc này vào cõi vĩnh hằng vinh quang.
- Nghệ thuật:
- Nghệ thuật tương phản: cấu trúc câu, hoàn cảnh, tính cách.
- Nghệ thuẩ ẩn dụ, so sánh có tính hệ thống.
- Bút pháp vẽ chân dung văn học: gắn hình tượng con người trên khung cảnh rộng lớn.
5. Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống AIDS - Cô-phi An-nan
- Thể loại: Văn bản nhật dụng
- Nội dung:
- Bản thông điệp khẳng định phòng chống HIV/AIDS phải là mối quan tâm hàng đầu của toàn nhân loại, và những cố gắng của con người về mặt này vẫn còn chưa đủ. Đồng thời, tha thiết kêu gọi các quốc gia và toàn thể nhân dân thế giới sát cánh bên nhau để đẩy lùi đại dịch HIV/AIDS.
- Nghệ thuật:
- Văn phong chính luận rõ ràng, tron sáng, dễ hiểu, giàu hình ảnh, có sức truyền cảm với một lập luận logic, chặt chẽ.
6. Tây Tiến - Quang Dũng
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ đã khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến trên nên cảnh núi rừng miền Tây hùng vĩ, dữ dội. Hình tượng người lính Tây tiến mang vẻ đạp lãng mạn, đậm chất bi tráng sẽ luôn đồng hành trong trái tim và trí óc của mỗi chúng ta.
- Nghệ thuật:
- Cảm hứng và bút pháp lãng mạn.
- Cách sử dụng ngôn từ đặc sắc các từ chỉ địa danh, từ tượng hình, từ Hán Việt,...
- Kết hợp chất nhạc và chất họa.
7. Việt Bắc - Tố Hữu
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Việt Bắc là khúc hùng ca và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về kháng chiến và con người kháng chiến.
- Nghệ thuật:
- Thể thơ lục bát, lối kết cấu độc đáo.
- Ngôn từ mộc mạc, giàu hình ảnh, giàu sức gợi.
- Các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ đậm đà tính dân tộc.
8. Đất nước - Nguyễn Khoa Điềm
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Đoạn trích thể hiện cách nhìn nhận mới mẻ về đất nước: đát nước là sự kết tinh và hội tụ bao công sức và khát vọng của nhân dân. Chính nhân dân là người làm ra đất nước.
- Nghệ thuật:
- Giọng điệu trữ tình - chính luận đặc sắc, sự vận dụng một cách nhuần nhuyễn và sáng tạo các chất liệu của văn hóa dân gian, cách nói dân dã, đậm đà bản sắc dân tộc.
9. Đất nước - Nguyễn Đình Thi
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ thể hiện cảm hứng về đất nước. Đó là những suy cảm về một đất nước giàu đẹp, hiền hòa; về lịch sử cách mạng của đất nước cách mạng của một đất nước đau thương; lần than đã từng đứng lên anh dũng chiến đấu và chiến thắng anh hùng.
- Nghệ thuật:
- Các câu thơ dài, ngắn xen kẽ nhau.
- Hình ảnh sinh động, biểu cảm, có những đoạn hình ảnh tương phản.
- Nhịp điệu biến đổi linh hoạt.
10. Dọn về làng - Nông Quốc Chấn
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Tố cáo tội ác của thực dân Pháp, quyết tâm chiến đấu đến cùng để bảo vệ những giá trị sống của nhân dân.
- Nghệ thuật:
- Cách diễn đạt giản dị gần gũi với người dân tộc.
- Hình ảnh thơ mộc mạc, chân thật.
11. Tiếng hát con tàu - Chế Lan Viên
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Khát vọng và niềm hân hoan trong tâm hồn nhà thơ khi trở về với nhân dân, đất nước, với cội nguồn của sáng tạo nghệ thuật.
- Nghệ thuật:
- Hình ảnh thơ mới lạ, phong phú.
- Lời thơ có nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, giàu trí tuệ, bộc lộ cách thể hiện riêng tài hoa, độc đáo, tạo ấn tượng thẩm mỹ cho người đọc.
- Sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật với giọng điệu tha thiết, chân thành.
12. Đò Lèn - Nguyễn Duy
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Gợi nhắc con người về ý thức trân trọng cội nguồn, những giá trị bên vững, phải biết nhìn nhận lại nhiều điều cho dù là muộn.
- Nghệ thuật:
- Hình ảnh giản dị, gần gũi với cuộc sống đời thường, chất hóm hỉnh dân gian.
13. Sóng - Xuân Quỳnh
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ luôn khao khát hạnh phúc, chân thành, nồng hậu, mạnh dạn bày tỏ cảm xúc của mình trong tình yêu.
- Nghệ thuật:
- Kết cấu tương đồng.
- Nhịp điệu tự nhiên, linh hoạt.
- Ngôn từ, hình ảnh trong sáng, giản dị.
14. Đàn ghi-ta của Lor-ca - Thanh Thảo
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lor-ca - một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật phải luôn đi tới không ngừng.
- Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor-ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.
- Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu. không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
- Sử dụng hình ảnh, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
- Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.
15. Bác ơi! - Tố Hữu
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ thể hiện sâu sắc niềm đau đớn, tiếc thương vô hạn của nhà thơ, của nhân dân ta với Bác Hồ.
- Ca ngợi công lao trời biển của Bác cũng như quyết tâm đi theo con đường cách mạng mà Bác tìm ra.
- Nghệ thuật:
- Giọng thơ chân thành, tha thiết, hình ảnh thơ chân thực, gợi cảm.
16. Tự do - P.Ê-luy-a
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ nói lên được khát vọng tự do và đồng thời cũng là lời kêu gọi hành động vì tự do của tác giả, kêu gọi nhân dân nước Pháp đồng lòng vì một lí tưởng chung.
- Nghệ thuật:
- Trùng điệp thủ pháp liệt kê, nhân hóa, lặp từ ngữ, cấu trúc qua các khổ thơ.
- Nhạc điệu thơ gợi mạch cảm xúc hướng về tự do tuôn trào, mạnh mẽ, triền miên.
17. Người lái đò sông Đà - Nguyễn Tuân
- Thể loại: Tùy bút
- Nội dung:
- Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng, vừa trữ tình. thơ mộng của thiên nhiên và nhất là của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc.
- Nghệ thuật:
- Cách so sánh, liên tưởng, tưởng tượng độc đáo và bất ngờ.
- Từ ngữ phong phú, sống động, giàu hình ảnh và có sức gợi cảm cao.
- Câu văn đa dạng, nhiều tầng, giàu nhịp điệu.
18. Ai đã đặt tên cho dòng sông? - Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Thể loại: Bút kí
- Nội dung:
- Bài kí bộc lộ tình yêu tha thiết, sâu sắc và niềm tự hào của nhà văn đối với dòng sông quê hương, với xứ Huế thân thương.
- Nghệ thuật:
- Văn phong tao nhã, tinh tế, hướng nội và tài hoa.
- Ngôn từ phong phú, gợi hình, gợi cảm, câu văn giàu nhạc điệu.
- Các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, so sánh được sử dụng một cách hiệu quả.
19. Những ngày đầu của nước Việt Nam mới - Võ Nguyên Giáp
- Thể loại: Hồi kí
- Nội dung:
- Đoạn trích ghi lại những sự kiện lịch sử quan trọng của nước Việt Nam ở vào một thời điểm trọng đại, một giai đoạn đầy khó khăn và vinh quang của đất nước.
- Nghệ thuật:
- Thể kí mang đậm dấu ấn cá nhân.
- Lỗi trần thuật khách quan giàu cảm xúc, có giá trị văn chương.
Hệ thống lại kiến thức cơ bản đã học về các tác phẩm văn học
1. Tuyên Ngôn Độc lập - Hồ Chí Minh
- Thể loại: Văn chính luận
- Nội dung:
- Là một văn kiện chính trị lớn, tổng kết cả một thời kì lịch sử.
- Là áng văn chính luận mẫu mực kế thừa các chân lí lớn của thế giới.
- Nghệ thuật:
- Lập luận: chặt chẽ, thống nhất.
- Lí lẽ: hùng hồn.
- Dân chứng: xác thực.
- Ngôn ngữ: tha thiết, gần gũi.
2. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc - Phạm Văn Đồng
- Thể loại: Nghị luận văn học
- Nội dung:
- Bài viết khẳng định vẻ đẹp con người và những giá trị cơ bản của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu; định hướng cho người đọc khi nghiên cứu tiếp cận tác giả.
- Nghệ thuật:
- Bố cục chặt chẽ, lập luận và cách lập luận sáng sủa, có sức thuyết phục.
- Văn phong trong sáng, giàu cảm xúc, hấp dẫn người đọc.
3. Mấy ý nghĩ về thơ - Nguyễn Đình Thi
- Thể loại: Nghị luận văn học
- Nội dung:
- Nêu lên những vấn đề đặc trưng về bản chất của thơ ca không chỉ có tác dụng nhất thời lúc bấy giờ mà ngày nay nó vẫn còn nguyên giá trị bởi ý nghĩa thời sự, tính chất khoa học đúng đắn, gắn bó chặt chẽ với cuộc sống và thực tiễn sáng tạo thi ca.
- Nghệ thuật:
- Trình bày hấp dẫn, giàu sức thuyết phục.
- Lựa chọn dẫn chứng phù hợp, từ ngữ giàu hình ảnh, cách lập luận chặt chẽ.
4. Đô-xtôi-ép-xki - X. Xvai-Gơ
- Thể loại: Chân dung văn học
- Nội dung:
- Xvai-Gơ đã phác họa chân dung Đô-xtôi-ép-xki tuyệt đẹp, tưởng như ông đã dựng lên một bức tượng đồng kì vĩ, đã đưa nhà văn Nga lỗi lạc này vào cõi vĩnh hằng vinh quang.
- Nghệ thuật:
- Nghệ thuật tương phản: cấu trúc câu, hoàn cảnh, tính cách.
- Nghệ thuẩ ẩn dụ, so sánh có tính hệ thống.
- Bút pháp vẽ chân dung văn học: gắn hình tượng con người trên khung cảnh rộng lớn.
5. Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống AIDS - Cô-phi An-nan
- Thể loại: Văn bản nhật dụng
- Nội dung:
- Bản thông điệp khẳng định phòng chống HIV/AIDS phải là mối quan tâm hàng đầu của toàn nhân loại, và những cố gắng của con người về mặt này vẫn còn chưa đủ. Đồng thời, tha thiết kêu gọi các quốc gia và toàn thể nhân dân thế giới sát cánh bên nhau để đẩy lùi đại dịch HIV/AIDS.
- Nghệ thuật:
- Văn phong chính luận rõ ràng, tron sáng, dễ hiểu, giàu hình ảnh, có sức truyền cảm với một lập luận logic, chặt chẽ.
6. Tây Tiến - Quang Dũng
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ đã khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến trên nên cảnh núi rừng miền Tây hùng vĩ, dữ dội. Hình tượng người lính Tây tiến mang vẻ đạp lãng mạn, đậm chất bi tráng sẽ luôn đồng hành trong trái tim và trí óc của mỗi chúng ta.
- Nghệ thuật:
- Cảm hứng và bút pháp lãng mạn.
- Cách sử dụng ngôn từ đặc sắc các từ chỉ địa danh, từ tượng hình, từ Hán Việt,...
- Kết hợp chất nhạc và chất họa.
7. Việt Bắc - Tố Hữu
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Việt Bắc là khúc hùng ca và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về kháng chiến và con người kháng chiến.
- Nghệ thuật:
- Thể thơ lục bát, lối kết cấu độc đáo.
- Ngôn từ mộc mạc, giàu hình ảnh, giàu sức gợi.
- Các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ đậm đà tính dân tộc.
8. Đất nước - Nguyễn Khoa Điềm
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Đoạn trích thể hiện cách nhìn nhận mới mẻ về đất nước: đát nước là sự kết tinh và hội tụ bao công sức và khát vọng của nhân dân. Chính nhân dân là người làm ra đất nước.
- Nghệ thuật:
- Giọng điệu trữ tình - chính luận đặc sắc, sự vận dụng một cách nhuần nhuyễn và sáng tạo các chất liệu của văn hóa dân gian, cách nói dân dã, đậm đà bản sắc dân tộc.
9. Đất nước - Nguyễn Đình Thi
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ thể hiện cảm hứng về đất nước. Đó là những suy cảm về một đất nước giàu đẹp, hiền hòa; về lịch sử cách mạng của đất nước cách mạng của một đất nước đau thương; lần than đã từng đứng lên anh dũng chiến đấu và chiến thắng anh hùng.
- Nghệ thuật:
- Các câu thơ dài, ngắn xen kẽ nhau.
- Hình ảnh sinh động, biểu cảm, có những đoạn hình ảnh tương phản.
- Nhịp điệu biến đổi linh hoạt.
10. Dọn về làng - Nông Quốc Chấn
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Tố cáo tội ác của thực dân Pháp, quyết tâm chiến đấu đến cùng để bảo vệ những giá trị sống của nhân dân.
- Nghệ thuật:
- Cách diễn đạt giản dị gần gũi với người dân tộc.
- Hình ảnh thơ mộc mạc, chân thật.
11. Tiếng hát con tàu - Chế Lan Viên
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Khát vọng và niềm hân hoan trong tâm hồn nhà thơ khi trở về với nhân dân, đất nước, với cội nguồn của sáng tạo nghệ thuật.
- Nghệ thuật:
- Hình ảnh thơ mới lạ, phong phú.
- Lời thơ có nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, giàu trí tuệ, bộc lộ cách thể hiện riêng tài hoa, độc đáo, tạo ấn tượng thẩm mỹ cho người đọc.
- Sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật với giọng điệu tha thiết, chân thành.
12. Đò Lèn - Nguyễn Duy
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Gợi nhắc con người về ý thức trân trọng cội nguồn, những giá trị bên vững, phải biết nhìn nhận lại nhiều điều cho dù là muộn.
- Nghệ thuật:
- Hình ảnh giản dị, gần gũi với cuộc sống đời thường, chất hóm hỉnh dân gian.
13. Sóng - Xuân Quỳnh
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ luôn khao khát hạnh phúc, chân thành, nồng hậu, mạnh dạn bày tỏ cảm xúc của mình trong tình yêu.
- Nghệ thuật:
- Kết cấu tương đồng.
- Nhịp điệu tự nhiên, linh hoạt.
- Ngôn từ, hình ảnh trong sáng, giản dị.
14. Đàn ghi-ta của Lor-ca - Thanh Thảo
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lor-ca - một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật phải luôn đi tới không ngừng.
- Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor-ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.
- Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu. không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
- Sử dụng hình ảnh, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
- Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.
15. Bác ơi! - Tố Hữu
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ thể hiện sâu sắc niềm đau đớn, tiếc thương vô hạn của nhà thơ, của nhân dân ta với Bác Hồ.
- Ca ngợi công lao trời biển của Bác cũng như quyết tâm đi theo con đường cách mạng mà Bác tìm ra.
- Nghệ thuật:
- Giọng thơ chân thành, tha thiết, hình ảnh thơ chân thực, gợi cảm.
16. Tự do - P.Ê-luy-a
- Thể loại: Thơ
- Nội dung:
- Bài thơ nói lên được khát vọng tự do và đồng thời cũng là lời kêu gọi hành động vì tự do của tác giả, kêu gọi nhân dân nước Pháp đồng lòng vì một lí tưởng chung.
- Nghệ thuật:
- Trùng điệp thủ pháp liệt kê, nhân hóa, lặp từ ngữ, cấu trúc qua các khổ thơ.
- Nhạc điệu thơ gợi mạch cảm xúc hướng về tự do tuôn trào, mạnh mẽ, triền miên.
17. Người lái đò sông Đà - Nguyễn Tuân
- Thể loại: Tùy bút
- Nội dung:
- Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng, vừa trữ tình. thơ mộng của thiên nhiên và nhất là của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc.
- Nghệ thuật:
- Cách so sánh, liên tưởng, tưởng tượng độc đáo và bất ngờ.
- Từ ngữ phong phú, sống động, giàu hình ảnh và có sức gợi cảm cao.
- Câu văn đa dạng, nhiều tầng, giàu nhịp điệu.
18. Ai đã đặt tên cho dòng sông? - Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Thể loại: Bút kí
- Nội dung:
- Bài kí bộc lộ tình yêu tha thiết, sâu sắc và niềm tự hào của nhà văn đối với dòng sông quê hương, với xứ Huế thân thương.
- Nghệ thuật:
- Văn phong tao nhã, tinh tế, hướng nội và tài hoa.
- Ngôn từ phong phú, gợi hình, gợi cảm, câu văn giàu nhạc điệu.
- Các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, so sánh được sử dụng một cách hiệu quả.
19. Những ngày đầu của nước Việt Nam mới - Võ Nguyên Giáp
- Thể loại: Hồi kí
- Nội dung:
- Đoạn trích ghi lại những sự kiện lịch sử quan trọng của nước Việt Nam ở vào một thời điểm trọng đại, một giai đoạn đầy khó khăn và vinh quang của đất nước.
- Nghệ thuật:
- Thể kí mang đậm dấu ấn cá nhân.
- Lỗi trần thuật khách quan giàu cảm xúc, có giá trị văn chương.