Luyện tập vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận
Video bài giảng
1. Ôn tập lại kiến thức đã học về một số phương thức biểu đạt
a. Tự sự
- Khái niệm
- Tự sự là dùng ngôn ngữ để kể một chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng tạo thành một kết thúc. Ngoài ra, người ta không chỉ chú trọng đến kể việc mà còn quan tâm đến việc khắc hoạ tính cách nhân vật và nêu lên những nhận thức sâu sắc, mới mẻ về bản chất của con người và cuộc sống.
- Dấu hiệu nhận biết phương thức tự sự
- Có cốt truyện, có nhân vật, có diễn biến sự việc, có những câu văn trần thuật.
- Tự sự thường được sử dụng trong truyện, tiểu thuyết, văn xuôi nói chung, đôi khi còn được dùng trong thơ (khi muốn kể sự việc).
b. Miêu tả
-
Khái niệm
- Miêu tả là dùng ngôn ngữ làm cho người nghe, người đọc có thể hình dung được cụ thể sự vật, sự việc như đang hiện ra trước mắt hoặc nhận biết được thế giới nội tâm của con người.
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức miêu tả
- Có các câu văn, câu thơ tái hiện lại hình dáng, diện mạo, màu sắc,… của người và sự vật (tả người, tả cảnh, tả tình,….).
c. Biểu cảm
-
Khái niệm
- Biểu cảm là dùng ngôn ngữ để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình về thế giới xung quanh.
- Dấu hiệu nhận biết phương thức biểu cảm
- Có các câu văn, câu thơ miêu tả cảm xúc, thái độ của người viết hoặc của nhân vật trữ tình.
d. Thuyết minh
-
Khái niệm
- Thuyết minh là cung cấp, giới thiệu, giảng giải,…những tri thức về một sự vật, hiện tượng nào đó cho những người cần biết nhưng còn chưa biết.
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức thuyết minh
- Có những câu văn chỉ ra đặc điểm riêng, nổi bật của đối tượng,người ta cung cấp kiến thức về đối tượng, nhằm mục đích làm người đọc hiểu rõ về đối tượng nào đó.
e. Nghị luận
-
Khái niệm
- Nghị luận là phương thức chủ yếu được dùng để bàn bạc phải trái, đúng sai nhằm bộc lộ rõ chủ kiến, thái độ của người nói, người viết rồi dẫn dắt, thuyết phục người khác đồng tình với ý kiến của mình.
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức nghị luận
- Có vấn đề bàn luận, có quan điểm của người viết.
- Nghị luận thường đi liền với thao tác phân tích, giải thích, chứng minh, bình luận.
f. Hành chính công vụ
- Khái niệm
- Là phương thức dùng để giao tiếp giữa Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với cơ quan Nhà nước, giữa cơ quan với cơ quan, giữa nước này và nước khác trên cơ sở pháp lí (thông tư, nghị định, đơn từ, báo cáo, hóa đơn, hợp đồng…)
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức hành chính công vụ
- Văn bản thường trình bày ý muốn, quyết định nào đó, thể hiện quyền hạn, trách nhiệm giữa người với người.
2. Sơ đồ hóa các phương thức biểu đạt
Mời các em cùng tổng hợp lại kiến thức về các phương thức biểu đạt thông qua sơ đồ sau:
Ví dụ 1: Phương thức tự sự
“Một hôm, mẹ Cám đưa cho Tấm và Cám mỗi đứa một cái giỏ, sai đi bắt tôm, bắt tép và hứa, đứa nào bắt được đầy giỏ sẽ thưởng cho một cái yếm đỏ. Tấm vốn chăm chỉ, lại sợ dì mắng nên mải miết suốt buổi bắt đầy một giỏ cả tôm lẫn tép. Còn Cám quen được nuông chiều, chỉ ham chơi nên mãi đến chiều chẳng bắt được gì.”
- Trong đoạn văn trên, tác giả dân gian kể về sự việc hai chị em Tấm đi bắt tép.
- Có nhân vật : dì ghẻ, Tấm, Cám.
- Có câu chuyện đi bắt tép của hai chị em.
- Có diễn biến hành động của các nhân vật dì ghẻ, Tấm & Cám.
- Có các câu trần thuật.
Ví dụ 2: Phương thức miêu tả
“Trăng đang lên. Mặt sông lấp loáng ánh vàng. Núi Trùm Cát đứng sừng sững bên bờ sông thành một khối tím sẫm uy nghi, trầm mặc. Dưới ánh trăng, dòng sông sáng rực lên, những con sóng nhỏ lăn tăn gợn đều mơn man vỗ nhẹ vào hai bên bờ cát”
- Đoạn văn trên tả cảnh dòng sông trong một đêm trăng sáng.
Ví dụ 3: Phương thức biểu cảm
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than
- Câu ca dao trên miêu tả cảm xúc nhớ nhung của một người đang yêu.
Ví dụ 4: Phương thức thuyết minh
Trong muôn vàn loài hoa mà thiên nhiên đã tạo ra trên thế gian này, hiếm có loài hoa nào mà sự đánh giá về nó lại được thống nhất như là hoa lan.
Hoa lan đã được người phương Đông tôn là "loài hoa vương giả" (vương giả chi hoa). Còn với người phương Tây thì lan là "nữ hoàng của các loài hoa".
Họ lan thường được chia thành hai nhóm: nhóm phong lan bao gồm tất cả những loài sống bám trên đá, trên cây, có rễ nằm trong không khí. Còn nhóm địa lan lại gồm những loài có rễ nằm trong đất hay lớp thảm mục….
- Đoạn văn thuyết minh về hoa lan, nhằm mục đích làm cho người đọc hiểu rõ về loài hoa này.
Ví dụ 5: Phương thức nghị luận
Trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà. Về mọi mặt, trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân phong kiến.
Muốn được như thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa”.
- Đoạn văn trên được viết theo phương thức nghị luận nói về tầm quan trọng của giáo dục.
Ví dụ 6: Phương thức hành chính công vụ
“Điều 5. - Xử lý vi phạm đối với người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính
Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính mà sách nhiễu nhân dân, dung túng, bao che cho cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm hành chính, không xử phạt hoặc xử phạt không kịp thời, không đúng mức, xử phạt quá thẩm quyền quy định thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại vật chất thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.”
- Đoạn văn trên trình bày cách xử lí vi phạm hành chính của người có thẩm quyền xử phạt.
1. Ôn tập lại kiến thức đã học về một số phương thức biểu đạt
a. Tự sự
- Khái niệm
- Tự sự là dùng ngôn ngữ để kể một chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng tạo thành một kết thúc. Ngoài ra, người ta không chỉ chú trọng đến kể việc mà còn quan tâm đến việc khắc hoạ tính cách nhân vật và nêu lên những nhận thức sâu sắc, mới mẻ về bản chất của con người và cuộc sống.
- Dấu hiệu nhận biết phương thức tự sự
- Có cốt truyện, có nhân vật, có diễn biến sự việc, có những câu văn trần thuật.
- Tự sự thường được sử dụng trong truyện, tiểu thuyết, văn xuôi nói chung, đôi khi còn được dùng trong thơ (khi muốn kể sự việc).
b. Miêu tả
-
Khái niệm
- Miêu tả là dùng ngôn ngữ làm cho người nghe, người đọc có thể hình dung được cụ thể sự vật, sự việc như đang hiện ra trước mắt hoặc nhận biết được thế giới nội tâm của con người.
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức miêu tả
- Có các câu văn, câu thơ tái hiện lại hình dáng, diện mạo, màu sắc,… của người và sự vật (tả người, tả cảnh, tả tình,….).
c. Biểu cảm
-
Khái niệm
- Biểu cảm là dùng ngôn ngữ để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình về thế giới xung quanh.
- Dấu hiệu nhận biết phương thức biểu cảm
- Có các câu văn, câu thơ miêu tả cảm xúc, thái độ của người viết hoặc của nhân vật trữ tình.
d. Thuyết minh
-
Khái niệm
- Thuyết minh là cung cấp, giới thiệu, giảng giải,…những tri thức về một sự vật, hiện tượng nào đó cho những người cần biết nhưng còn chưa biết.
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức thuyết minh
- Có những câu văn chỉ ra đặc điểm riêng, nổi bật của đối tượng,người ta cung cấp kiến thức về đối tượng, nhằm mục đích làm người đọc hiểu rõ về đối tượng nào đó.
e. Nghị luận
-
Khái niệm
- Nghị luận là phương thức chủ yếu được dùng để bàn bạc phải trái, đúng sai nhằm bộc lộ rõ chủ kiến, thái độ của người nói, người viết rồi dẫn dắt, thuyết phục người khác đồng tình với ý kiến của mình.
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức nghị luận
- Có vấn đề bàn luận, có quan điểm của người viết.
- Nghị luận thường đi liền với thao tác phân tích, giải thích, chứng minh, bình luận.
f. Hành chính công vụ
- Khái niệm
- Là phương thức dùng để giao tiếp giữa Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với cơ quan Nhà nước, giữa cơ quan với cơ quan, giữa nước này và nước khác trên cơ sở pháp lí (thông tư, nghị định, đơn từ, báo cáo, hóa đơn, hợp đồng…)
-
Dấu hiệu nhận biết phương thức hành chính công vụ
- Văn bản thường trình bày ý muốn, quyết định nào đó, thể hiện quyền hạn, trách nhiệm giữa người với người.
2. Sơ đồ hóa các phương thức biểu đạt
Mời các em cùng tổng hợp lại kiến thức về các phương thức biểu đạt thông qua sơ đồ sau:
Ví dụ 1: Phương thức tự sự
“Một hôm, mẹ Cám đưa cho Tấm và Cám mỗi đứa một cái giỏ, sai đi bắt tôm, bắt tép và hứa, đứa nào bắt được đầy giỏ sẽ thưởng cho một cái yếm đỏ. Tấm vốn chăm chỉ, lại sợ dì mắng nên mải miết suốt buổi bắt đầy một giỏ cả tôm lẫn tép. Còn Cám quen được nuông chiều, chỉ ham chơi nên mãi đến chiều chẳng bắt được gì.”
- Trong đoạn văn trên, tác giả dân gian kể về sự việc hai chị em Tấm đi bắt tép.
- Có nhân vật : dì ghẻ, Tấm, Cám.
- Có câu chuyện đi bắt tép của hai chị em.
- Có diễn biến hành động của các nhân vật dì ghẻ, Tấm & Cám.
- Có các câu trần thuật.
Ví dụ 2: Phương thức miêu tả
“Trăng đang lên. Mặt sông lấp loáng ánh vàng. Núi Trùm Cát đứng sừng sững bên bờ sông thành một khối tím sẫm uy nghi, trầm mặc. Dưới ánh trăng, dòng sông sáng rực lên, những con sóng nhỏ lăn tăn gợn đều mơn man vỗ nhẹ vào hai bên bờ cát”
- Đoạn văn trên tả cảnh dòng sông trong một đêm trăng sáng.
Ví dụ 3: Phương thức biểu cảm
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than
- Câu ca dao trên miêu tả cảm xúc nhớ nhung của một người đang yêu.
Ví dụ 4: Phương thức thuyết minh
Trong muôn vàn loài hoa mà thiên nhiên đã tạo ra trên thế gian này, hiếm có loài hoa nào mà sự đánh giá về nó lại được thống nhất như là hoa lan.
Hoa lan đã được người phương Đông tôn là "loài hoa vương giả" (vương giả chi hoa). Còn với người phương Tây thì lan là "nữ hoàng của các loài hoa".
Họ lan thường được chia thành hai nhóm: nhóm phong lan bao gồm tất cả những loài sống bám trên đá, trên cây, có rễ nằm trong không khí. Còn nhóm địa lan lại gồm những loài có rễ nằm trong đất hay lớp thảm mục….
- Đoạn văn thuyết minh về hoa lan, nhằm mục đích làm cho người đọc hiểu rõ về loài hoa này.
Ví dụ 5: Phương thức nghị luận
Trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà. Về mọi mặt, trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân phong kiến.
Muốn được như thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa”.
- Đoạn văn trên được viết theo phương thức nghị luận nói về tầm quan trọng của giáo dục.
Ví dụ 6: Phương thức hành chính công vụ
“Điều 5. - Xử lý vi phạm đối với người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính
Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính mà sách nhiễu nhân dân, dung túng, bao che cho cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm hành chính, không xử phạt hoặc xử phạt không kịp thời, không đúng mức, xử phạt quá thẩm quyền quy định thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại vật chất thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.”
- Đoạn văn trên trình bày cách xử lí vi phạm hành chính của người có thẩm quyền xử phạt.