NHỮNG LỄ HỘI ĐẦU NĂM KHÔNG THỂ BỎ QUA
Dù năm nào cũng diễn ra nhưng những lễ hội đầu năm mới này luôn thu hút hàng triệu lượt người tham dự, nhất là khi đời sống của người dân ngày càng ấm no đầy đủ, mọi người thường dành thời gian đầu năm mới tìm hiểu những phong tục tập quán cũng như tưởng nhớ đến công lao của ông cha ta.
Lễ hội đầu năm ở miền Bắc
1. Hội gò Đống Đa ở Hà Nội
Hội gò Đống Đa diễn ra hàng năm vào ngày mùng 5 Tết tại gò Đống Đa, phường Quang Trung, quận Đống Đa, Hà Nội.
Đây là lễ hội chiến thắng, được tổ chức để tưởng nhớ tới công tích lẫy lừng của vua Quang Trung - người anh hùng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Trong ngày hội có nhiều trò chơi vui khoẻ, thể hiện rõ tinh thần thượng võ. Trong đó, trò rước Rồng lửa Thăng Long là độc đáo nhất.
2. Lễ hội chùa Hương ngày 6/1 ở Mỹ Đức (Hà Nội)
Chùa Hương nằm ở xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Đây là lễ hội thu hút sự chú ý nhiều nhất của nhân dân cả nước mỗi dịp Tết đến xuân về và cũng là lễ hội dài nhất cả nước. Lễ hội Chùa Hương bắt đầu từ mùng 6 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch. Tuy nhiên, không đợi đến ngày khai hội, vào ngày mùng 2 Tết Âm lịch rất nhiều người dân tứ phương đến trẩy hội từ sớm.
Giá vé lễ hội không thay đổi từ 2012 đến nay. Cụ thể, giá vé thăm quan là 50.000 đồng/khách và vé đò dọc từ 35 - 40.000 đồng/khách. Ngoài ra, để đảm bảo an toàn cho khách, hạn chế sự quá tải trên thuyền, năm nay nhiều chủ thuyền đã thiết kế mô hình thuyền có ghế ngồi, mỗi thuyền chỉ chở tối đa 7-8 du khách.
Theo dự đoán của BTC, lượng du khách trẩy hội năm nay có khoảng 1,5 triệu lượt khách (so với năm ngoái tăng 5-10%). Lượng du khách đông nhất vào tháng Giêng, sau ngày 19/2, lượng khách giảm và đến ngày 25/3 kết thúc hội.
3. Lễ hội đền Gióng (Sóc Sơn, Hà Nội)
Khai hội vào ngày 6/1 âm lịch hàng năm. Lễ hội đền Gióng được tổ chức tại xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn (Hà Nội). Theo truyền thuyết đây chính là nơi dừng chân cuối cùng của Thanh Gióng trước khi bay về trời.
Lễ hội diễn ra trong 3 ngày với đầy đủ các nghi lễ truyền thống như: lễ khai quang, lễ rước, lễ dâng hương, dâng hoa tre lên đền Thượng, nơi thờ Thánh Gióng. Hiện tại, khu di tích gồm: đền Trình, đền Mẫu, chùa Đại Bi, đền Thượng, tượng đài thánh Gióng, chùa Non nước và các lăng bia đá ghi lại lịch sử và lễ hội đền Sóc.
Năm 2011 Hội Gióng (gồm 2 lễ hội chính tại Sóc Sơn và tại làng Phù Đổng, huyện Gia Lâm, HN) đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
4. Lễ hội Yên Tử - Quảng Ninh
Lễ hội Yên Tử (thuộc xã Thượng Yên Công, huyện Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh) sẽ chính thức khai mạc vào ngày 10/1 âm lịch tức 11/1 Dương lịch. Ngoài những nghi lễ truyền thống như dâng hương, lễ cầu quốc thái dân an còn có các tiệt mục nghệ thuật truyền thống, lễ đóng dấu thiêng Yên Tử.
Đặc biệt nhất là sự tham gia của đồng bào dân tộc ít người quanh vùng núi Yên Tử và các vùng lân cận vào các hoạt động của lễ hội vừa làm phong phú cho các chương trình vừa gắn chặt tình đoàn kết của các dân tộc anh em.
Hệ thống cáp treo 2 chặng từ bến Giải Oan đến chùa Hoa Yên và từ chùa Hoa Yên tới khu vực tượng An Kỳ Sinh đã được nâng cấp, đảm bảo việc vận hành trơn tru để phục vụ du khách.
5. Hội Xoan - Phú Thọ
Diễn ra tại Làng Hương Nha, huyện Tam Thanh, tỉnh Phú Thọ. Lễ hội tưởng nhớ Xuân Nương, một nữ tướng tài giỏi của Hai Bà Trưng.
Khởi đầu lễ hội là tiệc cầu Xuân dâng Thành hoàng, theo truyền thống dọn cỗ chay, có củ mài và mật ong. Tục truyền việc mổ trâu “nồi da xáo thịt” diễn lại tích năm tướng của vua Hùng thờ thần sông mà thoát nạn, khi lên bờ tìm trâu mổ thịt, lấy da làm nồi nấu để tế thần sông.
Mồng 10 tháng Giêng diễn trò trình nghề ở bãi sông trước đình làng. Các vai diễn cày, bừa, gieo mạ, tát nước, bán con ngài tằm, bán bông rất hấp dẫn.
6. Lễ hội Côn Sơn - Hải Dương
Lễ hội Côn Sơn bắt đầu từ mùng 10 tháng Giêng. Chùa Côn Sơn (huyện Chí Linh, Hải Dương) đã được đón khách thập phương đến lễ Phật và trẩy hội. Chính thức lễ hội bắt đầu từ rằm tháng Giêng đến ngày 22 thì kết thúc.
7. Lễ hội Lim - Bắc Ninh
Hội Lim là một lễ hội văn hóa nghệ thuật đặc sắc có từ lâu đời của người dân Bắc Ninh, nơi được mệnh danh là làng quê quan họ. Mỗi năm cứ đến mùa lễ hội du lịch lễ hội là Hội Lim lại được tổ chức, thu hút rất nhiều người từ khách du lịch nội địa đến quốc tế để vui chơi, trẩy hội chơi xuân, trong đó có rất đông đảo các bạn trẻ nam thanh nữ tú. Cũng nằm trong khuôn khổ các lễ hội truyền thống khác, ngoài hát hò và nhảy múa thì Hội Lim cũng tiến hành các nghi thức lễ truyền thống linh thiêng, thành kính nhằm suy tôn công đức của những người có công, gồm các lễ tế hay trò chơi dân gian mua vui, thi tài. Sáng sớm ngày 13 tháng chạp là lễ rước chùa Trũng tới chùa Hồng Ân, sau khi nghi thức kết thúc, đoàn rước lại đón nước thiêng từ chùa Hồng Ân trở về lại chùa Trũng. Kết thúc nghi lễ rước cũng là lúc khai hội.
Lễ Hội bắt đầu với những lời hát quan họ mê đắm lòng người, sự nổi tiếng của những làn điệu dân ca quan họ không chỉ bởi lời ca trữ tình, say đắm tình yêu trong cuộc sống và tình yêu nồng nàn mà còn do những đặc điểm độc đáo không có ở những làn điệu dân ca các vùng khác. Đến với Hội Lim, mọi du khách đều được thỏa mình trong ca hát, những lời ca đối đáp của nam thanh nữ tú trên đò. Khách du xuân trẩy Hội Lim còn được tham gia nhiều hoạt động và trò chơi truyền thống rất thú vị như đu bay, chọi gà, chọi chim, đấu bài vật tổ tôm,... là những nét đặc trưng văn hóa dân gian còn giữ lại của hội làng cổ truyền Bắc Ninh này.
8. Lễ hội đền Trần - Nam Định
Lễ hội ở đền Trần hay còn gọi là lễ Khai ấn đền Trần thường diễn ra 3 ngày, từ 13 đến 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
Vào ngày 12 tháng Giêng năm Ất Mùi, Ban tổ chức sẽ tiến hành nghi lễ rước nước, tế cá. Đây cũng là năm đầu tiên lễ hội đền Trần có thêm 2 nghi thức này.
Sau khi thực hiện nghi lễ rước nước và tế cá, Ban tổ chức sẽ tiến hành các nghi lễ truyền thống của lễ hội đền Trần. Và lễ phát ấn cho nhân dân và khách thập phương bắt đầu từ 7h sáng ngày 15 tháng Giêng âm lịch (14/2). Ấn đền Trần sẽ được phát tại 3 nhà là nhà Giải Vũ, nhà trưng bày đền Trùng Hoa và một điểm trong khu vực vườn cây đền Trần.
9. Hội chùa Keo - Thái Bình
Chùa Keo thuộc xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Chùa là một trong những ngôi cổ tự nổi tiếng bậc nhất ở Việt Nam. Gác chuông chùa Keo là một công trình nghệ thuật bằng gỗ độc đáo.
Từ thành phố Nam Định, qua cầu Tân Đệ, rẽ phải, theo đê sông Hồng, đi khoảng 10km là đến chùa. Nằm ở chân đê sông Hồng giữa vùng đồng bằng, chùa Keo với gác chuông như một hoa sen vươn lên giữa màu xanh bát ngàn của quê lúa Thái Bình.
Chùa thờ Không Lộ, có công chữa bệnh cho vua Lý Thánh Tông, được phong làm Quốc Sư. Ngoài lễ Phật còn có các trò chơi bắt vịt, thi thổi cơm và ném pháo...
10. Lễ hội Bà chúa Kho - Bắc Ninh
Đây cũng là một lễ hội lớn tại miền Bắc, nhất là đối với giới kinh doanh, làm ăn buôn bán. Cuối năm trả nợ, đầu năm đi vay bà chúa Kho đã trở thành một phong tục tồn tại lâu đời tại Việt Nam.
Đền bà chúa Kho nằm tại làng Cổ Mễ, phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Ngày khai hội vào 14/1 âm lịch. Lễ hội có tục dâng hương, khấn vay tiền Bà Chúa (tượng trưng) "cầu tài phát lộc".
Theo truyền thuyết, Bà Chúa Kho là người phụ nữ chịu khó, sau khi lấy vua nhà Lý, bà xin vua cho về vùng Vũ Ninh chiêu dân lập ấp, khai khẩn ruộng hoang, tổ chức sản xuất ở 72 trang ấp. Bà còn trông nom kho lương thực, bảo quản tốt quân lương trong và sau chiến thắng quân Tống ở sông Như Nguyệt (sông Cầu) năm 1076. Khi Bà qua đời, mộ của bà được đưa về thôn Quả Cảm (xã Hòa Long, TP Bắc Ninh) nơi bà sinh ra.
Còn ở các trang ấp đều có đền thờ. Tại xã Cổ Mễ, nhân dân làm đền thờ bà Chúa tại núi Kho, nên còn có tên là đền thờ bà Chúa Kho.
11. Hội Chùa Thầy ngày 5/3 ở Quốc Oai (Hà Nội)
Chùa Thầy ở xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, Hà Nội, cách trung tâm Hà Nội khoảng 20 km về phía tây nam, đi theo đường cao tốc Láng - Hòa Lạc.
Hội chùa Thầy diễn ra từ ngày 5 đến 7-3 âm lịch. Đến với chùa Thầy, du khách được chiêm ngưỡng phong cảnh non nước hữu tình, thưởng thức các màn rối nước đặc sắc - một môn nghệ thuật truyền thống mà tổ sư của nghề không ai khác chính là Từ Đạo Hạnh truyền lại.
12. Hội đền Hùng ngày 10/3 ở Phú Thọ
Việc tế lễ được tổ chức rất trọng thể vào ngày chính hội (10/3), bắt đầu bằng lễ dâng hương có đại diện của Nhà nước, tại đền Thượng là nơi xưa kia vua Hùng tế trời đất. Ðồ tế lễ ngoài mâm ngũ quả còn có bánh chưng, bánh dày để nhắc lại sự tích Lang Liêu, cũng là nhắc nhở công đức các vua Hùng đã dạy dân trồng lúa.
Phần rước, có nhiều cuộc rước thần, rước voi, rước kiệu... của các làng Tiên Cương, Hy Cương, Phượng Giao, Cổ Tích...
Sau tế lễ còn có múa hát xoan (ở đền Thượng), hát ca trù (ở đền Hạ) và nhiều trò chơi khác.
Hội đền Hùng không chỉ thu hút khách thập phương đến dự lễ bởi những nét sinh hoạt văn hoá đặc sắc mà còn ở tính thiêng liêng của một cuộc hành hương trở về cội nguồn dân tộc của các thế hệ người Việt Nam. Ðến hội, mỗi người đều biểu hiện một tình thương yêu, lòng ngưỡng mộ về quê cha đất tổ. Ðây là một tín ngưỡng đã ăn sâu vào tâm thức mỗi con người Việt Nam, cho dù họ ở bất cứ nơi đâu.
13. Lễ Hội Núi Bà Đen
Lễ Hội Núi Bà Đen hay còn gọi là Lễ Hội Linh Sơn Thánh Mẫu được tổ chức vào rằm tháng giêng hàng năm. Tuy nhiên, ngay từ đầu xuân các tín đồ thập phương đã đến hành lễ không ngừng. Phần đông du khách đến cầu nguyện mong Thánh Mẫu phù hộ đạo tốt lành, gặp nhiều may mắn, tai qua nạn khỏi. Hội Vía chính thức Thánh Mẫu sẽ được diễn ra từ hai ngày âm lịch 5 và 6 tháng giêng hàng năm. Từ chân núi, khách trẩy hội phải đi bộ và leo núi, đến lưng chừng núi khách ghé vào đền Linh Sơn Thánh Mẫu để lễ đền và nghỉ ngơi. Ai khỏe chân lại tiếp tục lên đường để lễ chùa.
Nơi đây, nhà chùa có đãi cơm chay khách cứ việc dùng rồi cúng tiền vào chùa, có thể có hoặc không tùy lòng hảo tâm của mỗi người. Thậm chí nếu khách muốn lưu lại một hai ngày vẫn được chùa tiếp đãi rất nồng hậu - vì rằng ở chốn tu hành đồng tiền không có nghĩa và người mộ đạo ai cũng như ai. Lên cao chút nữa gần đỉnh núi là Miếu Sơn Thần, dừng lại tại đây du khách sẽ có cảm giác như mây đang bay lượn dưới chân mình và khung cảnh quá nên thơ ở phía Hồ Dầu Tiếng. Những năm gần đây, khi mùa xuân tới dân chúng Nam Bộ lại kéo nhau tới lễ Điện Bà đông như nước chảy, mọi người đều mang một niềm tin rằng sẽ mang được bình an và may mắn về nhà. Chắc hẳn đây cũng là mong muốn lớn nhất của những người con Phật trong những dịp đầu năm.
14. Hội Rước Pháo làng Đồng Kỵ
Hội rước pháo làng Đồng Kỵ là hoạt động tiêu biểu nhất mà người dân của làng nghề giàu có nhất ở vùng Bắc Ninh còn lưu giữ được cho đến ngày nay. Đây là nghi thức truyền thống được nhiều người dân mong đợi nhất trong suốt 3 ngày hội từ mùng 4 đến ngày mùng 6 tháng giêng âm lịch hàng năm. Tuy chỉ là một lễ hội nhỏ nhưng hội rước pháo làng Đồng Kỵ vẫn nổi danh khắp cả nước bởi duy trì được nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Công tác chuẩn bị của lễ hội này diễn ra từ rất sớm khoảng vào ngày 20 tháng chạp.
Làng phải huy động đến khoảng 400 người phục vụ trong đó có khoảng 300 trai tịnh dưới dưới 50 tuổi phù giá để có được lễ rước hoành tráng và đầy đủ nghi thức. Từ sớm ngày mùng 3 tháng giêng, lễ rước thỉnh Đức Thánh Liên Cương từ Ninh Từ lên Đền Trung đã được thực hiện trang trọng. Hôm sau, mọi công tác chuẩn bị đã hoàn thành và đúng 9h sáng hai quả pháo lớn sẽ được các thanh niên trai tráng trong làng rước từ nhà ông đám trưởng ra đình cùng đoàn tế hàng trăm người trong sự chứng kiến và háo hức của hàng nghìn khách thập phương. Đám rước đông người mà người xem cũng chật kín hai bên đường tạo nên không khí vui nhộn và sôi nổi khắp một vùng. Với màu sắc và nét văn hóa riêng có, đây cũng là một trong những lễ hội làng Bắc Ninh thu hút đông đảo du lịch khách nước ngoài. Đây cũng là dịp để hội tuồng được thỏa sức biểu diễn phục vụ mọi người, các vở tuồng được diễn ngay trong sân đình, tối nào sân khấu cũng mở đèn, có khi buổi chiều trống tuồng vồn vã giục mọi người đến xem. Đặc biệt, cả quan họ và cổ tuồng đều được người dân trong làng thể hiện đậm đà nét văn hóa truyền thống của cả một vùng Đồng Ky.!